TY  - JOUR
T1  - Mehmed Zihni Efendi Örneğinde Sahîh-i Buhârî Baskılarının Tashihi
TT  - Revising the Publications of Sahīh al-Bukhārī in the Example of Mehmed Zihni Efendi
AU  - Albayrak, Ali
PY  - 2018
DA  - June
DO  - 10.15370/maruifd.452185
JF  - Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
JO  - JIST
PB  - Marmara University
WT  - DergiPark
SN  - 1302-4973
SP  - 45
EP  - 78
VL  - 54
IS  - 54
LA  - tr
AB  - Öz: İslâm dünyasında ilk olarak Hindistan’da basılan (1270/1853) Buhârî’nin (ö. 256/870)el-Câmi‘u’s-sahîh adlı eserinin en bilinen ve kabul gören neşri Sultan Abdülhamid’in (ö.1918) talimatıyla Ezherli âlimler tarafından Mısır’da gerçekleştirilmiştir (1313/1896). Hemensonrasında Mehmed Zihni Efendi (ö. 1913) de Sahîh’in İstanbul’daki ilk neşrini yapmıştır.Bu neşirlerde Sahîh-i Buhârî yazmaları içerisinde meşhur olan Yûnînî nüshası kullanılmıştır.Bilindiği gibi Ali b. Muhammed el-Yûnînî (ö. 701/1302) kendi nüshasını anametin olarak aktarırken elindeki diğer dört nüshanın farklarını metin üzerinde ve kenarlarda(hamiş) göstermiştir. Yûnînî’nin çok titiz bir şekilde tüm farklarını yansıttığı bu dörtnüsha Asîlî (ö. 392/1002), Ebû Zer (ö. 434/1043), İbn Asâkir (ö. 571/1176) ve Sem‘ânî’ye(ö. 562/1167) aittir. İki neşirde de Yûnînî nüshası kullanılmasına rağmen aralarında bazıfarklar vardır. Ezherli âlimler Yûnînî nüshasını ana metin ve kenardaki yoğun notlar şeklindebasarken, Mehmed Zihni Efendi ise günümüze daha yakın bir anlayışla sadece anametni yansıtmıştır. Fakat ana metin açısından da aralarında farklar vardır. Çünkü Ezherliâlimler ana metni çok az bir tashihle aynen naklederken Zihni Efendi, Kastallânî’nin (ö.923/1517) şerhindeki metni esas aldığından daha fazla tashih yapmıştır. Kastallânî şerhide Yûnînî nüshasına göre yazıldığı halde ana metnin kimi yerlerde farklı olmasının sebebi,onun Sahîh-i Buhârî metnini belirtirken yapmış olduğu tercihlerdir. Çünkü o kimi zamanfarklı nüshalardaki ifadeleri ana metin olarak öne çıkarmıştır. Genelde İbn Hacer’in (ö.852/1449) etkisiyle oluşan bu tercihler, Zihni Efendi’nin neşrinde ve İslâm dünyasında basılanilk Buhârî şerhlerine eklenen Sahîh metninin kısmen farklı olmasındaki en önemlietkendir. Günümüz Sahîh-i Buhârî baskılarında ve Buhârî şerhlerinde ise Ezherli âlimlerinneşrindeki ana metin kullanılmaktadır.
KW  - Hadis
KW  - Sahîh-i Buhârî baskıları
KW  - Yûnînî
KW  - tashih
N2  - Abstract: The first publication of Bukhārī’s al-Jāmi‘ al-sahīh in the Islamic world was inIndia in 1270/1853. However, the most famous and acknowledged edition of it was carriedout by al-Azharī scholars in Egypt in 1313/1896 with the instruction of Sultan AbdulHamid (d. 1918). Just after this publication, Mehmed Zihni Efendi (d. 1913) publishedSahīh’s first edition in Istanbul. In these editions, the famous Yūnīnī version of Sahīh wasused in Istanbul. As is generally well-known by scholars of hadīth, while putting his copyat the center of his transmission, Alī b. Muhammad al-Yūnīnī (d. 701/1302) demonstratedthe differences of the other four versions of Sahīh in the text and in the footnotesof the text. The four copies are Asīlī (d. 392/1002), Abū Zar (d. 434/1043), Ibn Asākir (d.571/1176), and Sam‘ānī (d. 562/1167). Despite the use of the Yūnīnī’s copy in the both theeditions, there are some differences between them. While Azharī scholars have publishedthe Yūnīnī’s copy as main text and footnotes, Mehmed Zihni Efendi has published onlythe main text, which is close to the modern edition approach. However, there are differencesbetween them in terms of the main text. While the Azharī scholars have publishedthe main text with minor corrections, Mehmed Zihni Efendi, on the other hand, has takenKastallānī’s (d. 923/1517) commentary of al-Jāmi‘ al-Sahīh into consideration and mademajor corrections in his copy. Though Kastallānī’s commentary is based on Yūnūnī’s copy,there are some differences between the main text and its commentary because of the preferencesof Kastallānī. The main reason for the differences is that Kastallānī highlightedsome of the expressions of the different copies as the main text. These preferences, whichare usually influenced by Ibn Hajar (d. 852/1449), are the most important factor in the editionof Zihni Efendi’s text and the Sahīh text added to the first Bukhārī commentaries publishedin the Islamic world. The main text of the Azharī scholars’ edition is used in contemporaryal-Sahīh al-Bukhārī prints and its commentaries.
CR  - Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I-VI, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
CR  - Aydın, Arafat – Ali Albayrak. “Sahîh-i Buhârî Nüshalarına Dair Yeni Bulgular: Bulak Baskısı, Yûnînî
Yazmaları ve Abdullah b. Sâlim el-Basrî Nüshası.” İslâm Araştırmaları Dergisi, 2016, sy. 35, s. 1-39.
CR  - Aydın, Arafat. Sagânî’nin Sahîh-i Buhârî Nüshası ve Türkiye Kütüphanelerindeki Yazmaları (uzmanlık tezi,
2016), İstanbul: Türkiye Yazma Eser Kurumu Başkanlığı.
CR  - Aydınlı, Abdullah. “Asıl (Hadis).” DİA, III, 473.
CR  - el-Aynî, Bedreddîn Mahmud b. Ahmed. Umdetü’l-kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. I-XX, Mısır: Mektebetü
Mustafa el-Bâbî, 1972.
CR  - el-Basrî, Abdullah b. Sâlim. Dıyâü’s-sârî fî mesâliki ebvâbi Sahîhi’l-Buhârî (nşr. Nûreddîn Tâlib). I-XVIII,
Katar: Dâru’r-Rakîm, 2011.
CR  - ----------. Yunînî nüshası (Basrî kopyası). Konya Yusuf Ağa Yazma Eser Kütüphanesi, nr. 5555.
CR  - el-Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî (Mısır/Bulak neşrinin tıpkıbasımı). I-IX, Üsküdar: Âsitâne
Kitabevi, 2003.
CR  - ----------. Sahîhu’l-Buhârî (Mehmed Zihni neşrinin tıpkıbasımı). I-VIII, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
CR  - ----------. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
CR  - el-Ceyyânî, Ebû Ali el-Gassânî. Kitâbü’t-Tenbîh ale’l-evhâmi’l-vâkı‘a fi’s-Sahîhayn min kıbeli’r-ruvât, Kısmu’l-
Buhârî (nşr. Mehmed Sâdık Aydın). Riyad: Dâru’l-Livâ’, 1987.
CR  - Cuma Fethî Abdülhalîm. Rivâyâtü’l-Câmi‘i’s-sahîh ve nüsehuhû. Mısır/Katar: Dâru’l-Felâh, 2013.
CR  - Ermiş, Hamza. Mehmed Zihni Efendi – Hayatı, Eserleri ve Arapça Öğretimindeki Yeri. İstanbul: İSAM, 2011.
CR  - el-Humeydî, Muhammed b. Futûh. el-Cem‘ beyne’s-Sahîhayn (nşr. Ali Hüseyin el-Bevvâb). I-IV, Beyrut:
Dâru İbn Hazm, 1998.
UR  - https://doi.org/10.15370/maruifd.452185
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/521516
ER  -