TY - JOUR T1 - Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Bitlis Halk Kültürü TT - Bitlis Folk Culture in Travelogue of Evliya Celebi AU - Alay, Okan PY - 2018 DA - December DO - 10.30622/tarr.453087 JF - Turkish Academic Research Review JO - tarr PB - Mehmet ŞAHİN WT - DergiPark SN - 2602-2923 SP - 11 EP - 26 VL - 3 IS - 2 LA - tr AB - Seyahatnameler coğrafya, tarih,sosyoloji, din, edebiyata dair veriler taşırken, halk kültürüyle ilgili birçok kültürelunsuru barındırması yönüyle halkbilimi açısından önemli bir kaynaktır. Seyahatnamelerde folklora dair birçok değer vardır.Bu çalışmamızda Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Bitlis ve yöre kültürü;disiplin olarak ise halkbilimi için taşıdığı anlam değerlendirilmektedir. EvliyaÇelebi’nin 17. yüzyılda yaptığı seyahatlerin bir parçası olarak kadim beldelerdenolan Bitlis ve yöresine dair izlenimlerini anlatır. Bitlis’in tarihî, kültürel,sosyal ve doğal değerleri, geleneklerini, birçok özelliği kaydederek günümüzeulaştırır. Seyahatname’nin3. ve 4. cildinde Bitlis’e dair bölümlerle ilgili olarak yaptığımız buçalışmada zaman ve mekân bağlamında birçok folklorik öge, bilgi tespitedilmektedir. Bulgular; “dil-anlatım”,“halk anlatıları”, “anonim şiir”, “doğum-evlenme-ölüm inanışları”, “ halkhekimliği”, “halk mutfağı, “ “halk mimarisi”, “halk takvimi,”“bayramlar-törenler”, “giyim-kuşam” gibi başlıklar dâhilinde incelenmektedir. Sonuçolarak, Seyahatname’nin dönemin Bitlis folkloruna, halk kültürüne dair önemli bilgileriçerdiği ve bu bilgilerin sosyal bilim disiplinleriyle saha çalışmaları içinönemli bir kaynak olduğu görülmektedir. KW - Bitlis KW - Evliya Çelebi Seyahatnamesi KW - Folklor KW - Halk Kültürü N2 - Travelogues are important sources for folklore as they carry data relating to manydisciplines such as geography, history, sociology, religion, and literature, besidescontaining several cultural values belonging to folk culture. In the travelogues beingone of those sources, many values of folklore can be uncovered and examinedin them. In our study the significance of Evliya Celebi Travelogue for Bitlis andregion; and for folklore as a discipline is evaluated.As part of his travels he had carried out in the 17th century, Evliya Celebi inditedhis impressions about Bitlis and region which is one of the important ancientareas. He puts on record the historical, cultural, social and natural values of Bitlis,besides traditions, several values and maket hem reach today. In this study whichwe carried out in the sections related to Bitlis in the 3rd and 4th volumes of theTravelogue, many folkloric elements, information are determined in the contextof time and place. Those findings can be examined under many titles such as“language-expression”, “folk narratives”, “anonymous poet”, “birth-marriage-deathbeliefs”, “folk medicine”, “folk cuisine”, “folk architecture”, “folk calendar”, “festives-celebrations”, “dreeses-clothing”. As a result, it is concluded that Traveloguecontains noteworthy knowledge about 17th century Bitlis folklore and folk culture,and this information is an important valuable source for social sciences andfield studies. CR - Alptekin, Ali Berat, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Yağmur Duasıyla İlgili Bir Tören Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma”, Türk Dili, S.596, 2001, ss.165–173. CR - Bitlis İli Çevre Durum Raporu, Bitlis Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Bitlis, 2012. CR - Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı (Halkbilimi I), İstanbul, 2003. CR - Bruinessen, Martin ve Hendrik Boeschoten, (Evliya Çelebi Diyarbekir’de, (Çev.:Tansel Güney), İletişim Yayınları, İstanbul, 2003. Dankoff, Robert, Evliya Çelebi in Bitlis. Leiden, E. J. Brill, New York, 1990. CR - Evliya Çelebi (1314 [1897]). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt 4, İstanbul, 1897. CR - Evliya Çelebi (1986), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt: 3-4-5, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1986. CR - Evliya Çelebi (2001), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt 4. (Haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001. CR - Evliya Çelebi (2010), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van, 4. Cilt-1. Kitap, (Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), Yapı Kredi Yayınları İstanbul, 2010. CR - Kardaş, Sedat, “Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Muş ve Çevresi”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 15, Bahar-2018, ss.377-397. Köhler, Wihelm, Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Bitlis ve Halkı, (çev. Haydar Işık), Alan Yayınları, İstanbul, 1989. CR - Köprülü, Mehmed Fuad, “Kadın Edebiyatı”, İnci, S.9, (1Teşrîn-i evvel 1919), ss. 17. CR - Okumuş, Ejder, “Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde Tatvan ve Çevresi”, Evliya Çelebi’nin Gözüyle - Gezdi, Gördü, Yazdı, Lotus Yayınevi, Ankara, 2012. Özay, Yeliz, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Garâ’ib Bir Anlatı: Hz. Ali Kayası Efsaneleri”, Milli Folklor, 2011, S.92, ss.58-63. CR - Öztelli, Cahit, “XVII. Yüzyılda Büyük Bir Folklorcu: Evliyâ Çelebi”, Türk Folklor Araştırmaları, S.107 (Haziran 1958), ss.1713–1715. CR - Sakaoğlu, Saim, “Evliyâ Çelebi’nin Naklettiği Efsanelerin Türk Efsaneleri İçindeki Yeri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, (1989). S.4. ss.283–291. CR - Sykes, Mark, The Kurdish Tribes of the Ottoman Empire, Joumal of the Royal Anthropological Institute, Bd. 38., London, 1908. CR - Tan, Nail, Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi Folklorik Dizin Denemesi, Ankara, 1974. CR - Tan, Nail, Folklor (Halkbilimi). İstanbul. 2000. CR - Touati, Houari, Ortaçağda İslam ve Seyahat: Bir Âlim Uğraşının Tarihi ve Antropolojisi, (Çev. Ali Berktay), İstanbul, 2004.* UR - https://doi.org/10.30622/tarr.453087 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/613561 ER -