TY  - JOUR
T1  - Klasik Türk Şiiri Terminolojisini Belâgat Çerçevesinde Anlamlandırma
TT  - Give To Meaning The Classical Turkish Poetry Terms of Criticism Within The Framework of Rhetoric
AU  - Aslan, Üzeyir
PY  - 2018
DA  - August
DO  - 10.29000/rumelide.454269
JF  - RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
JO  - RumeliDE
PB  - Yakup YILMAZ
WT  - DergiPark
SN  - 2148-7782
SP  - 211
EP  - 221
LA  - tr
AB  - Şair tezkireleri klasikTürk edebiyatının en önemli biyografi kaynaklarıdır. Türkçe yazılmış en eskitezkire Ali Şîr Nevâyî’nin Mecâlisü’n-Nefâ’is’idir. Ondan sonra kalemealınan Sehî Bey’in Heşt Bihişt’i Nevâyî’nin eserini örnek alır.  15. yy.dan 19. yy.a kadar klasik tarzdatezkireler yazılmaya devam etmiştir. Arap ve Fars edebiyatındakiler de dahilolmak üzere bu eserlerde ortak terminoloji kullanılmaktadır. LatîfîTezkiresi örneğinden hareketle bu terminolojinin şimdilik bir kısmının,klasik edebiyatın retoriğini oluşturan fesâhat ve belâgat kurallarıçerçevesinde hangi anlamda kullanılmış olabileceğini inceledik. LatîfîTezkiresi’nde geçen kavramlardan bazıları şunlardır: selîs, selâset, revân,latîf, letâfet, hoş, nâzük, rakîk, lezzet, güşâde, vâzıh, rûşen, lâyıh, metîn,ma’mûr, muhkem, râsıh, garâbet, vahşiyyât, hâyîde, yâve, gılzet, sâde, sathî,pâk, sâf, hemvâr, muhayyel, rengîn, tasannu’, musanna’, tetebbu’, tercüme,taklîd. Bu kavramlardan selîs, revân (akıcılık); latîf, hoş, nâzük, rakîk,lezzet (tatlılık); güşâde, vâzıh, rûşen, lâyıh (açıklık); metîn, ma’mûr,muhkem, râsıh (sağlamlık); garâbet, vahşî (alışılmışın dışında kullanım);hâyîde, yâve, gılzet (bayağılık) fesâhatle ilgilidir. Sâde, sathî, pâk, hemvâr(me’ânî); muhayyel, rengîn, zîbâ (beyân); masnû’, san’at, tasannu’, musanna’(bedî’) ise belâgatle ilgilidir. Bu kavramlar doğrudan şiiri niteler. Tetebbu’,tercüme, taklîd ise şiirin oluşum aşamasını ifade eder.
KW  - Tenkit
KW  - terim
KW  - fesahat
KW  - belâgat
KW  - Latîfî
N2  - Poet tazkiras are veryimportant biography books for Turkis classical poetry. The first tazkirawritten in Turkish is Alī Şīr Nevayī (1441-1501)’s Mecālisu’n-Nefāis.This is source book for poets of Middle Asia lived in 15th century and before.Secondly Hesht Behisht written by Sehī Beg in 16th century in Ottomanarea. In the period of 15th century and 19th century tazkiras continued writtenwith classical style and were used common terminology in them. I research a fewof this terms in type of Latīfī’s Tazkira: selis, selaset, revan, latif,letafet, hoş, nazük, rakik, lezzet, güşade, vazih, ruşen, layih, metin, ma’mur,muhkem, rasih, garabet, vahşiyyat, hayide, yave, gılzet, sade, sathi, pak, saf,hemvar, muhayyel, rengin, tasannu, musanna, tetebbu, tercüme, taklid. It seemsto me that these signify fesahat (eloquence) such as selis, selaset, revan,latif, letafet, hoş, nazük, rakik, lezzet, güşade, vazih, ruşen, layih, metinand belagat (rhetoric) like muhayyel, rengin, tasannu, musanna. Some of thempoint out phase of poem writing, for instance: tetebbu, tercüme, taklid.
CR  - Açıkgöz, N. (2000). “Klasik Türk Şiiri Tenkid Terminolojisi ve ‘Âb-dâr’ Örneği”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. S. 2. İstanbul. s. 149-160.
Aslan, Ü. (2016). Ivaz Paşa Oğlu (öl. 1437) ‘Atâyî Dîvânı. Kriter Yayınları. İstanbul.
Aslan, Ü. (2018). “Âşık Çelebi’nin Tetebbu’ Şiirleri”. Bir Devr-i Kadîm Efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan. Ed. Ü. Aslan - H. Taş - Ö. Zülfe. Yayın Evi. Ankara. s. 44-64.
Bilgegil, K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat). Enderun Yayınları. İstanbul.
Canım, R. (2000). Latîfî: Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ (İnceleme-Metin). hzl. Rıdvan Canım. Atatürk Kültür Merkezi Yayını. Ankara.
Çetindağ, Y. (2010). Şiir ve Tenkit - Türk. İran ve Arap Tezkirelerinde- Kitabevi Yayınları. İstanbul.
Gümüşkılıç, M. (2016). Ahmet Cevdet Paşa: Belâgat-ı Osmâniyye. Kapı Yayınları. İstanbul. 
Kanar, M. (2016). “Hafız Divanı Üzerinde Yeni Bir Çeviri Çalışması Hafız’ın Şiirlerinin Farsça Öğretimine Katkısı Üzerine Denemeler”. 28/09/2016. sa. 11: 30. http://istanbul-universitesi.beta.dergipark.gov.tr/download/article-file/10360. s. 156-158.
Kılıç, A. (2007). Ahmed Hamdî: Belâgat-ı Lisân-ı ‘Osmânî (İnceleme-Metin-Dizin). Laçin Yayınları. Kayseri.
Kılıç, F. (1998). XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler. Akçağ Yayınları. Ankara.
Kürkçüoğlu, K. E. (1973). Tahir’ül-Mevlevî: Edebiyat Lügatı. Enderun Yayınları. İstanbul.
Özdoğan, M. A. Temizkan, A. Dinç, A. (2011). Yemlihazâde Mustafa Kâmil: Nazmü’l-Fünûn. Ukde Kitaplığı. Kahramanmaraş.
Solmaz, S. (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme - Metin). Atatürk Kültür Merkezi yayını. Ankara.
Taş, H. (2018). “Edebî Sanatların Metin Tamirine Katkısı”. Bir Devr-i Kadîm Efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan. Ed. Ü. Aslan - H. Taş - Ö. Zülfe. Yayın Evi. Ankara. 620-639.
Tolasa, H. (1983). Sehî, Latîfî, Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. YY.da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi I. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. İzmir.
Zülfe, Ö. (2012). Ali Nazîmâ: Muhtıra-i Belâgat. Yedirenk. İstanbul.
UR  - https://doi.org/10.29000/rumelide.454269
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/525259
ER  -