TY  - JOUR
T1  - BULANCAK’TA (GİRESUN) SEL VE TAŞKIN OLAYLARINA NEDEN OLAN PAZARSUYU, İNCÜVEZ, KARA VE BULANCAK DERELERİNİN MORFOMETRİK ANALİZLERİ
TT  - Morphometric Analysis of Pazarsuyu, İncüvez, Kara and Bulancak Streams Which Cause Flood and Overflow Events in Bulancak (Giresun)
AU  - Avci, Vedat
AU  - Sunkar, Murat
PY  - 2018
DA  - July
DO  - 10.18069/firatsbed.460907
JF  - Firat University Journal of Social Sciences
PB  - Fırat University
WT  - DergiPark
SN  - 1300-9702
SP  - 15
EP  - 41
VL  - 28
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Bu çalışmada, Giresun batısında yer alan Bulancak’ta sel ve taşkına nedenolan akarsu havzalarının morfometrik özellikleri değerlendirilmiştir. Bulancak,kaynağını güneydeki Giresun Dağları’ndan alan Pazarsuyu, İncüvez, Kara veBulancak derelerinin neden olduğu sel ve taşkın riski altında bir yerleşmedir.Pazarsuyu Deresi Havzası diğer akarsulara göre çok daha geniş olup sel vetaşkın riski yüksektir. Diğer derelerin havzaları küçük olmasına rağmen dereyataklarına yapılan müdahaleler nedeniyle bu akarsularda risklidir. Afet veAcil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) verilerine göre 1948-2012 yıllarıarasında bu akarsu havzalarında 19 su baskını olayı yaşanmıştır. Jeomorfolojik gözlemlere göre hızlı nüfus artışıylayerleşmenin kıyıdan iç kesimlere doğru genişleyerek akarsu vadilerini işgalettiği görülmüştür. Akarsu vadilerinde dere yataklarının kullanılması dereenkesitlerinin daralmasına neden olmuştur. Aşağı havzada görülen bu durum ilehavzaların morfometrik özellikleri birleştiğinde afete dönüşen sel vetaşkınların frekansının arttığı belirlenmiştir. Bulancak’ta yaşanan sel ve taşkın oluşumunda jeomorfolojik özelliklerinetkisini belirlemek amacıyla havzaların alansal ve relief morfometrisi analizedilmiştir. Dört akarsu havzasının alansal morfometrik özelliklerini belirlemek amacıyladrenaj yoğunluğu, akarsu sıklığı, havza şekli, uzunluk oranı ve Gravelius indeks analizleri yapılmıştır. Reliefmorfometrisi özelliklerini belirlemek amacıyla havza reliefi, relief oranı,engebelilik değeri, akım toplanma zamanı, hipsometrik eğri ve integralanalizleri uygulanmıştır. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak yapılananalizlerde inceleme alanını kapsayan Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) ve jeolojiharitaları temel data olarak kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre tümhavzaların drenaj yoğunluğu, akarsu sıklığı, engebelilik değeri yüksek olup,havza şekilleri ise dar ve uzun çıkmıştır. Hipsometrik eğri ve integral değerlerihavzaların gençliğe yakın olgunluk safhasında olduğunu göstermektedir. İncüvezDere ve Bulancak Deresi havzalarının sel ve taşkın potansiyelinin diğer havzalara göre daha yüksek olduğu görülmüştür.
KW  - Giresun
KW  - Bulancak
KW  - Sel ve Taşkın
KW  - Morfometrik Analizler
N2  - In this study, the morphometric characteristicsof the river basins causing flood and overflow in Bulancak, west of Giresun,were evaluated. Bulancak is a settlement under the flood and overflow riskcaused by the Pazarsuyu, İncüvez, Kara and Bulancak streams, which takes itssource from the Giresun Mountains in the south. Pazarsuyu stream basin is muchwider than other rivers and the flood and overflow risk is higher. Although theother basins have small basins, they are at risk for these streams due to theinterventions made on the stream beds. According to the data from the Disasterand Emergency Management Authority (AFAD), nineteen floods occurred in theseriver basins between 1948 and 2012. According to geomorphological observations,with rapid population increase, the settlement was seen to expand from thecoast to the inner parts and to occupy the river valleys. The use of streambeds in river valleys has caused narrowing of stream sections. When themorphometric features of the basins are combined with this situation seen inthe lower basin, it has been determined that the frequency of the floods andoverflows that turn into a disorder increases. Area and relief morphometryanalyses of the basins were analyzed in order to determine the effect of geomorphologicalfeatures on flood and overflow formation in Bulancak. Drainage density, streamfrequency, basin form, length ratio and Gravelius index analyses were made todetermine the spatial morphometric properties of the four river basins. Inorder to determine Relief morphometry properties, basin relief, relief ratio,ruggedness value, Time of Concentration, hipsometric curve and integralanalyses were applied. In the analyses made using Geographic InformationSystems (GIS), Digital Elevation Model (DEM) and geology maps covering thestudy area were used as basic data. According to the results of the analysis,the drainage density, stream frequency and ruggedness of all basins are highand basin shapes are narrow and long. Hipsometric curves and integral valuesindicate that the basins are at the stage of maturity close to bloom. IncüvezDere and Bulancak Stream basins are seen to have higher flood and overflowpotential according to the other basins.
CR  - ABBOUD, A. I., NOFAL, R. A., 2017, Morphometric analysis of wadi Khumal basin, western coast of Saudi Arabia, using remote sensing and GIS techniques, Journal of African Earth Sciences 126.
CR  - Afet İşleri Genel Müdürlüğü (AFAD), 2008. Türkiye Ulusal Afet Arşiv Sistemi-TUAAS.
CR  - AL-SAADY, Y. I., AL-SUHAİL, Q. A., AL-TAWASH, B.S., OTHMAN, A. A., 2016, Drainage network extraction and morphometric analysis using remote sensing and GIS mapping techniques (Lesser Zab River Basin, Iraq and Iran), Environ Earth Sci, 75:1243.
CR  - ATALAY, İ., 1986, Applied Hydrography, Ege University, Faculty of Letters Publications No: 38, Izmir.
CR  - ATALAY, İ., 2016, Uygulamalı Jeomorfoloji, META Basım-Yayın, İzmir.
CR  - AVCİ, V., GÜNEK, H, 2015, Uludere Havzası’nın (Bingöl) Jeomorfolojik Özelliklerinin Belirlenmesinde Morfometrik Analizlerin Kullanımı, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21, Sayfa: 745-770
CR  - AVCİ, V., SUNKAR, M., 2015, Giresun'da Sel Ve Taşkın Oluşumuna Neden Olan Aksu Çayı Ve Batlama Deresi Havzalarının Morfometrik Analizleri, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Coğrafya Dergisi, Sayı: 30, Sayfa: 91-119.
CR  - BABU, K. J., SREEKUMAR, S., ASLAM, A., 2016, Implication of drainage basin parameters of a tropical river basin of South India, Appl Water Sci 6:67–75.
CR  - BAKER, V. R., KOCHEL, R. C., PATON, P. C., 1988, Flood Geomorphology, John Wiley & Sons, USA.
CR  - BALCI, H. A., ÖZTAN, Y., 1987, Sel Kontrolü, Karadeniz Üniversitesi, Orman Fakültesi, Genel Yayın No:113, Fakülte Yayın No: 12, Trabzon.
CR  - BANERJEE, A., SİNGH, P., PRATAP, K., 2015, Morphometric evaluation of Swarnrekha watershed, Madhya Pradesh, India: an integrated GIS-based approach. Appl Water Sci.
CR  - BATISTA DA SILVA, L.D., CARVALHO, D.F., 2006. Apostila de Hidrologia: UFRRJ, 2006. 115 pp.
CR  - BAUMGARDNER, R. W., 1987, Morphometric Studies of Subhumid and Semiarid Drainage Basin, Texas Panhandle and Northeastern New Mexsico. Austin: Univ. Texas, Bur. Econ.Geol. Rept. Invest.163, 66 pp.
CR  - BİSWAS, S., SUDHAKAR, S. ve DESAİ, V. R., 1999, "Prioritisation of Subwatersheds Based on Morphometric Analysis of Drainage Basin: A Remote Sensing and GIS Approach", Journal of the Indian Society of Remote Sensing, Vol. 27, No.3, p. 155-166
CR  - CHİTRA, C., ALAGURAJA, P., GANESHKUMARİ, K., YUVARAJ, D., MANİVEL, M., 2011, Watershed characteristics of Kundah subbasin using remotesensing and GIS techniques. Int J Geomat Geosci 2(1):311–335.
CR  - Coşkun, M. ve Aksoy, B., 2010, Aksu Vadisi (Giresun) Aşağı Kesiminde Doğal Ortam Şartlarının Taşkın Üzerine Etkileri, Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi, Sayı:7, Sayfa: 135-154, Ankara.
CR  - CÜREBAL, İ., ERGİNAL, E., 2007, Mıhlı Çayı Havzası’nın Jeomorfolojik Özelliklerinin Jeomorfik İndislerle Analizi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 19, Sayfa: 126-135.
CR  - DEJU, R., 1971, Regional hydrology fundamentals. Gordon and Breach Science Publishers, New York
CR  - DİNGMAN, S. L.,1994, Physical Hydrology, 1st edition. Prentice Hall, Inc. Simon & Schuster, a Viacom Company. Upper Saddle River, New Jersey, pp. 4-5.
CR  - DOORNKAMP, J.C., CUCHLAİNE, A.M.K., 1971, Numerical Analysis in Geomorphology - An Introduction, Edward Arnold, London.
CR  - DOUGLAS, I., 1986, Urban Geomorphology, (in A Handbook of Enginering Geomorphology), Edited By Fookes, P. G.-Vaughan, P.R.), Surrey University Press, ISBN 0-903384-50-7, Chapman &Hall, Newyork, USA.
CR  - DOUGLAS, I., 1987, The Urban Environment, Edward Arnold, ISBN 0-7131-6392-5.
CR  - EAGLESON, P. S., 1970, Dynamic Hydrology, Mc Graw-Hill Book Company, London.
CR  - ERİNÇ, S., 2000, Jeomorfoloji I, DER Yayınevi, İstanbul Konya.
CR  - GAJBHİYE, S., MİSHRA, S., PANDEY, A., 2014, Prioritizing erosion-prone area through morphometric analysis: an RS and GIS perspective. Appl Water Sci 4:51–61.
CR  - GARDİNER, V., 1990, Drainage Basin Morphometry. In Geomorphological Techniques, pp. 71-81, Ed. By A.S. Goudie. London: Unwin Hyman.
CR  - GÖRCELİOĞLU, E., 2003, Flood and Avalanche Control, Istanbul University, Faculty of Forestry Publications, Istanbul University Publications No: 4415, Faculty of Forestry Publications No: 473, ISBN 975-404-608-3, Istanbul.
CR  - GRAVELİUS, H., 1914, Grundrifi der gesamten Gewcisserkunde. Band I: Flufikunde (Compendium of Hydrology, Vol. I.
CR  - GREGORY, K. J., WALLİNG, D. E., 1985, Drainage Basin Form and Process, Edward Arnold Ltd. London
CR  - HAKYEMEZ, H. Y., PAPAK, İ., 2002, 1/500000 Ölçekli Jeoloji Haritası Samsun paftası, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
CR  - HORTON, R. E., 1932, Drainage basin characteristics. Trans. Am. Geophys. Union, 13, 350-361.
CR  - HORTON, R. E., 1945, Erosional development of streams and their drainage basins: hydrophysical approach to quantitative morphology. Bull Geol Soc Am 56:275- 370.
CR  - HOŞGÖREN, M. Y., 2001, Hidrografya'nın Ana Çizgileri I: Yeraltısuları Kaynaklar Akarsular, 4. Baskı, Çantay Kitabevi, İstanbul.
CR  - JONES, J. A. A., 1997, Global Hydrology, London.
CR  - KALİRAJ, S., CHANDRASEKAR, N., MAGESH, N. S., 2014, Morphometric analysis of the River Thamirabarani sub-basin in Kanyakumari District, South west coast of Tamil Nadu, India, using remote sensing and GIS. Environ Earth Sci 73:1–27
CR  - KELLER, E. A., PİNTER, N., 2002, Active Tectonics Earthquakes, Uplift, and Landscape, Second Edition, Prentice Hail, NewJersey.
CR  - KİRPİCH, Z. P., 1940, Time of concentration of small agricultural watersheds. ÇiviI Engineering 10 (6), 362.
CR  - KUMAR, R., KUMAR, S., LOHANİ, A. K., NEMA, R. K., SİNGH, R. D., 2000, Evaluation of geomorphological characteristics of a catchment using GIS. GIS India 9(3):13–17.
CR  - LANGBEİN, W. B., 1947, Topographic characteristics of drainage basins. U S Geol. Surv., Water Supply  Pap. 968 C, 125-57.
CR  - LANGBEİN, W. B., SCHUMM, S. A., 1958, Yield of sediment in relation to mean annual precipitation, Trans. Am. Geophys. Union 39, 1076-1084.
CR  - MAGESH, N. S., JİTHESHLAL, K. V., CHANDRASEKAR, N., JİNİ, K. V., 2013, Geographical information system based morphometric analysis of Bharathapuzha River Basin, Kerala, India. Appl Water Sci 3:467–477.
CR  - MANU,  M. S., ANİRUDHAN, S., 2008, Drainage cahercteristics of Achankovil River Basin, kerala. J Geol Soc India 71: 841–850.
CR  - MELTON, M. A., 1957, An analysis of the relation among elements of climate, surface properties and geomorphology, Tch. Rep. No. 11, Department of Geology, Columbia University, New York.
CR  - MESA. L., 2006, Morphometric analysis of a subtropical Andean basin (Tucuma´n, Argentina). Environ Geol 50:1235–1242.
CR  - MİLLER, V. C., 1953., A quantitative geomorphic study of drainage basin characteristics in the clinch mountain area. Virginia and Tennessee. In: Technical Report. 3. Office of Naval Research. Department of Geology. Columbia University.
CR  - MOORE, I., GRAYSON, R. B., LADSON, A. R., 1991., Digital terrain modelling: a review of hydrological, geomorphological, and biological applications. Hydrol Process 5:3–30
CR  - MUSY, A., 2001, e-drologie. Ecole Polytechnique Fédérale, Lausanne, Suisse.
CR  - NAG, S. K., 1998, Morphometric analysis using remote sensing techniques in the Chaka sub basin, Purulia District, West Bengal. J Indian Soc Remote Sens 26(1&2):69–76.
CR  - OKA-FIORI, C., CHRISTOFOLETTI, A. O., 1980, uso da densidade de rios como elemento para caracterizar as formações superficiais. Not. Geomorfológica, Campinas, 20 (39-40): 73-85.
CR  - ÖZDEMİR, H., 2011, Havza Morfometrisi ve Taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Ed: Deniz Ekinci), İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 6, Sayfa: 507-526, İstanbul.
CR  - ÖZDEMİR, H., BAYRAKDAR, C. 2008. 16 Kasım 2007 Tuzla Deresi Taşkınının Nedenleri Üzerine Bir Araştırma (Silivri-İstanbul), Türk Coğrafya Dergisi 49, s. 123-139.
CR  - ÖZDEMİR, H., BİRD, D., 2008, Evalution of morphometric parameters of drainage networks drived from topographic maps and DEM in point of floods, Environmental Geology 56, 1405-1415.
CR  - ÖZHAN, S., 2004, Havza Amenajmanı, İ. Ü. Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Rektörlük Yayın No:4510, Orman Fakültesi Yayın No:481, İstanbul, 975-404-739-1.
CR  - ÖZŞAHİN, E., 2010, Komşu Akarsu Havzalarının Morfometrik Analizi: Sarıköy ve Kocakıran Dereleri Üzerine Temel Bir Çalışma (Gönen Havzası, Güney Marmara), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 20, Sayı:1, Sayfa: 139-154.
CR  - PATTON, P. C., BAKER, V.R. 1976, Morphometry and Floods in Small Drainage Basins Subject to Diverse Hydrogeomorphic Controls, WATER RESOURCES RESEARCH, VOL. 12, NO. 5
CR  - PELTİER, L.C., 1962, Area Sampling for Terrain Analysis. Prof. Geogr. Vol. 14, pp. 2428.
CR  - REDDY, G. P. O., MAJİ, A. K., GAJBHİYE, K. S., 2004, Drainage morphometry and its influence on landform characteristics in basaltic terrain, Central lndia—a remote sensing and GIS approach. Int J Appl Observ Geoinf 6:1-16.
CR  - REKHA, V., GEORGE, A, RİTA M., 2011, Morphometric analysis and micro-watershed prioritization of peruvanthanam sub-watershed, the manimala river basin, Kerala, South India. Environ Res Eng Manag 3:6–14.
CR  - RİTTER, D. F., KOCHEL, R. C., Miller, J. R., 2002, Process Geomorphology. Fourth Edition, McGraw-Hill.
CR  - SARANGİ, A., MADRAMOOTOO, C. A. ve ENRİGHT, P. 2003. Development of UserInterface in ArcGIS for Watershed Geomorphology, CSAE (The Canada Society for Engineering in Agricultural, Food and Biological Systems) Paper No.03-120.
CR  - SCHUMM, S. A., 1956, Evolution of drainage Systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey. Geol. Soc. Am. Bul. 67, 597-646.
CR  - SENADEERA, K.P.G.V., PİYASİRİ, S., NANDALAL, K.D.W. 2004. The Evaluation of Morphometric Characteristics of Kotmale Reservoir Catchment Using GIS as a Tool, Sri Lanka, The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Vol.34. Part XXX.
CR  - SİNGH, D. S., AWASTHİ, A., 2011, Implication of drainage basin parameters of Chhoti, Gandak River, Ganga plain, India. J Geol Soc India 78:370–378
CR  - SİNGH, S., SİNGH, M.C., 1997,. Morphometric analysis of Kanhar river basin. National Geographical Jour. of India 43 (1), 31- 43.
CR  - STRAHLER, A. N., 1952, “Hypsometric (area-altitude curve) Analysis of Erosional Topography”, Geological Society of America Bulletin, 63: 1117- 1141
CR  - STRAHLER, A. N., 1957, Quantitative analysis of watershed geomorphology. Trans Am Geophys Union 38:913-920.
CR  - STRAHLER, A. N., 1964. Handbook of Applied Hydrology, Section 4-II Geology, part II. Quantitative Geomorphology of Drainage Basins and Channel Networks, (Editor V.T. CHOW) Mc Graw-Hill Company, NY.
CR  - STRAHLER, A., STRAHLER, A., 1997, Physical Geography, Science and Systems of the Human Environment, John Wiley&Sons, Inc.,ISBN, 0-471-11299-2, USA.
CR  - TEİXEİRA, J., CHAMİNE´, HI., CARVALHO, J. M., PE´REZ-ALBERTİ, A., ROCHA, F., 2013, Hydrogeomorphological mapping as a tool in groundwater exploration. J Maps 9(2):263–273
CR  - TOPUZ, M., KARABULUT, M., 2016, Limonlu ve Alata Havzalarının (Mersin-Erdemli) Jeomorfometrik Analizi, Turkish Studies, Cilt: 11, Sayı: 2, Sayfa: 1231-1250.
CR  - TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu (https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul 29.07.2018 tarihli erişim).
CR  - TUROĞLU, H., Özdemir, H., 2005, Bartın’da Sel ve Taşkınlar. Sebepler, Etkiler, Önleme ve Zarar Azaltma Önerileri, ISBN 975-9060-04-3, Çantay Kitapevi, İstanbul.
CR  - USUL N., 2008, Mühendislik Hidrolojisi, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
CR  - VERSTAPPEN, H. T. H., 1983, Applied geomorphology. ITC, Enschede.
CR  - VİTTALA, S.R., GOVİNDAİAH, S., GOWDA, H. H., 2004, Morphometric analysis of sub watersheds in the Pavagada area of Tumkur District, South India using remote sensing and GIS technique. J Indian Soc Remote Sens 32:351–362.
CR  - YURT, R., 2013, İklim Değişikliği ve Plansız Kentleşmenin Giresun Şehrinde Yol Açtığı Sel Felaketleri, TMMOB Taşkın ve Heyelan Sempozyumu, 24-26 Ekim 2013, Trabzon.
UR  - https://doi.org/10.18069/firatsbed.460907
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/537241
ER  -