TY  - JOUR
T1  - Fudayl b. ‘Iyâd’ın (ö. 187/802) Hayatı ve Tasavvufî Yaklaşımları
TT  - Fudayl b. 'Iyad's (d. 187/802) Life and his Sufi Approaches
AU  - Akdağ, Eyyup
PY  - 2019
DA  - June
DO  - 10.29288/ilted.462569
JF  - İlahiyat Tetkikleri Dergisi
JO  - ilted
PB  - Ataturk University
WT  - DergiPark
SN  - 2458-7508
SP  - 303
EP  - 326
IS  - 51
LA  - tr
AB  - Fudayl b. ‘Iyâd, tasavvuftarihi açısından tabiînden sonra gelen ilk dönemin önemli sûfilerinden birisikabul edilir. Onun zühd anlayışı,tasavvufî görüş ve düşünceleri daha sonra gelen sûfilerietkilemiştir. Arap asıllı Fudayl,Horasan’da doğmuş, Kûfe’de ilim tahsil etmiş ve ömrünün son dönemini de vefatettiği yer olan Mekke’de geçirmiştir. Bu açıdan bakıldığında farklı bölgelerinneşvelerini, kültür ve medeniyet izlerini kendisinde toplamıştır. Fudayl’ınsûfi kimliğinin önünde çok güçlü ilim kimliği bulunmaktadır. Fudayl’ın ikimezhep imamıyla bağlantısı vardır. Bu bağlamda o, Ebû Hanîfe’nin talebesi, İmâmŞâfi‘î’nin de manevî neşvesinin oluşmasında etki eden hocalarından birisidir.Fudayl, manevî hayatını ilmin rehberliğine göre tanzim etmiş, Kur’an ve sünnetiesas almıştır. Onun tasavvuf anlayışı zühd temellidir. Fudayl sadece zühdanlayışıyla yetinmemiş ma‘rifet,muhabbet ve rızâ gibi konularda ilk görüş beyan eden sûfilerdenolmuştur. Fudayl kendi içsel hayatının imarı dışında toplumun ıslahı konusundamücadeleci ve aksiyoner kişiliğiyle de ön plana çıkmıştır. O, toplumunsorunlarıyla ilgilenmiş, idarenin ıslahı için gayret göstermiştir. Onunmücadelesi Ehl-i sünnet anlayışının toplumda hâkim olması ve bid‘atların yokedilmesi üzerine kuruludur.
KW  - Fudayl b. ‘Iyâd
KW  - zühd
KW  - bid‘at
KW  - ma‘rifet
KW  - muhabbet
KW  - Tasavvuf
KW  - rıza
N2  - Fudayl b. 'Iyad is regarded as one of the most important sufis of thefirst period, which comes just after theperiod of tabiin (generation come after the companion the prophet) from thepoint view of the history of sufism. His zuhd (asceticism) understanding andhis thought of sufism influenced later Sufis. Fudayl, who was of Arabicdescent, was born in Khurasan, acquired science in Kufah, and spent the lastperiod of his life in Meccah, where he passed away. When considered from thispoint of view, it is seen that he collected characters, cultures andcivilizations of different regions. His scientific identity is much strongerthan his Sufi identity. Fudayl had a connection with both sects’ İmams; He wasthe student of Abu Hanifa and he was one of the spiritual guides of İmamShafii. He arranged his spiritual lifeaccording to the guidance of the knowledge, based on the Qur'an and the Sunnah.His approach of sufism is based on the zuhd.Fudayl is not satisfied with the understanding of zuhd but he is alsoone of the first sufis who declare their first opinion on topics such asingenuity (ma‘rifah), divine love (mahabbah) and contentment (rıdhah). Fudaylalso came to the forefront with the struggle and the acting personality for thecommunity reclamation. He was interested in the community and its problems andmade efforts to management reform. His actions were based on the destruction ofthe bid'ahs (false religious innovations) and the dominancy of the conceptionof the ahl-al-sunnah and the true tasawwuf in the society.
CR  - Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali İbn Hacer. Lisânü’l-mîzân. Thk. Abdül-fettah Ebû Gudde. 10 cilt. Dımeşk: Dârü’l-beşâir, 2002.
CR  - Attar, Ferüdüddin. Tezkiretü’l-Evliya. Nşr. Osman Yolcuoğlu. İstanbul: Ge-lenek Yayınları, 2016.
CR  - Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb. Târîḫu Baġdâd. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 16 cilt. Beyrût: Dârü’l-ğarbi’l-İslâmî, 1422/2002.
CR  - Belâzürî, Ebu'l-Hasan Ahmed b. Yahya b. Cabir. Ensâbü'l-eşrâf. Thk. Sü-heyl Zükkâr - Rıyâd ez-Zerkelî. 13 cilt. Beyrût: Dârü’l-fikir, 1417/1996.
CR  - Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Menâḳıbü’ş-Şâfi‘î. Thk. Es-Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Mektebetü dâri’t-türâs, 1390/1970.
CR  - Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. et-Târîḫu’l-evsaṭ. Thk. Mahmûd İbrahim Zâyid. 2 cilt. Kâhire: Mektebetü dâri’t-türâs, 1397/1977.
CR  - Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Ḫalḳu ef’âli’l-‘ıbâd. Nşr. Abdur-rahman ‘Amîre. Rıyâd: Dârü’l-maârif, 2010.
CR  - Fâsî, Ebu’t-Tayyib Takıyyüddin Muhammed b. Ahmed. el-‘Iḳdü’s-semîn fi târîḫi’l-beledi’l-emîn. Thk. Muhammed Abdulkadir Ata. 7 cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1998.
CR  - Feyizli, Hasan Tahsin. Feyzü’l-Furkan Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. 4. Baskı. İstanbul: Server İletişim, 2007.
CR  - Geylânî, Abdülkâdir b. Mûsa b. Abdullah. el-Ġunye li ṭâlibî ṭarîḳı’l-Ḥaḳ. Thk. Ebû Abdurrahmân Salâh b. Muhammed. 2 cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1417/1997.
CR  - Gölcük, Şerafettin. “Cehmiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 234-235. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
CR  - Hamevî, Ebû Abdillah Şihâbuddîn Yâkut b. Abdullah. Mu‘cemu’l-buldân. 5 cilt. Beyrut: Dâru sadr, 1397/1993.
CR  - Herevî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebî Bekir b. Ali. el-İşârât ilâ ma‘rifeti’z-ziyârât. Kâhire: Mektebetü’s-sikâfeti’d-dîniyye, 1423.
CR  - Hücvirî, Ali Osman Cüllâbî. Keşfu’l-maḥcûb (Hakikat Bilgisi). Nşr. Süley-man Uludağ. 3. Baskı. İstanbul: Dergah Yayınlar, 2010.
CR  - İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasan. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. Nşr. Mu-hibbiddîn Ebî Sa‘îd Ömer b. Ğarâme el-‘Amravî. 80 cilt. Beyrût: Dârü’l-fikir, 1415/1995.
CR  - İbn Ebî Heysem, Ebû Bekir Ahmed. et-Târîḫu’l-kebîr. Thk. Salâh b. Fethî Hilâl, 4 cilt. Kâhire: el-Fârûku’l-hadîse, 1427/2006.
CR  - İbn Haldun. Tasavvuf Mahiyeti. Nşr. Süleyman Uludağ. 2. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1984.
CR  - İbn Halikân, Ebu’l-Abbâs Şemseddîn Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zamân. Thk. İhsân Abbas. 7 cilt. Beyrût: Dâru sâdır, 1971.
CR  - İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. es-Siḳât. Thk. Muhammed Abdülmu‘îd Hân, 9 cilt. Haydarâbâd: Meclis-i dâireti’l-meârifi’l-Osmâniyyi, 1393/1973.
CR  - İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Muḫtaṣaru târîḫı Dımaşḳ li İbn-i ‘Asâkir. Nşr. Rûhasiyye el-Nühâs, Rıyâd Abdulhamid, Muhammed Mutî‘m el-Hâfız. 31 cilt. Dımeşk: Dârü’l-
fikir, 1404/1984.
CR  - İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Telbîsü İblîs. Lübnân: Dârü’l-fikir, 1421/2001.
CR  - İsfehânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdullah. Ḥilyetü’l-evliyâ ve ṭabaḳâtü’l-aṣfiyâ . 10 cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hânci, 1416/1996.
CR  - Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed. et-Ta‘arruf li meẕhebi ehli’t-taṣavvuf. Nşr. Ahmed Şemseddîn. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1413/1993.
CR  - Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Nşr. Halil en-Nâsık. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1422/2001.
CR  - Küçük, Raşit. “Abdullah b. Mübarek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo-pedisi. 1: 122-124. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
CR  - Nicholson, Reynold. Tasavvufun Menşei Problemi. Trc. Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
CR  - Mağrâvî, Ebû Sehl Muhammed b. Abdurrahman. Mevsû‘atü mevâḳıfi’s-selef. 10 cilt. Kâhire: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1428/2007.
CR  - Mahmûd, Abdulhalîm. el-Fuḍayl b. ‘Iyâḍ. 3. Baskı. Kahire: Dârü’r-reşâd, 1420/2000.
CR  - Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Ebî Hâtim. Âdâbü'ş-Şâfi‘î ve menâḳıbuhû. Thk. Abdülğanî Abdülhâlık. Beyrût: Dâru'l-kütübi'l-‘ılmiyye, 1424/2003.
CR  - Sem‘ânî, Ebû Sa‘îd Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. Nşr. Abdurrahmân b. Yahyâ. 13 cilt. Haydarâbâd: Meclis-i dâireti’l-meârifi’l-Osmâniyyi, 1382/1962.
CR  - Sıbt, Ebu’l-Muzaffer Şemseddîn Yûsuf b. Kızoğlî b. Abdulllah İbnü’l-Cevzî. Mirâtü’z-zamân fî tevârîḫi’l-a’yân. Nşr. Muhammed Berekât, Kâmil Mu-hammed el-Harrât, ‘Ammâr 
Rîhâvî. 23 cilt. Dımeşk: Dârü’r-risâleti’l-ilmiyye, 1434/2013.
CR  - Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Huseyn. Ṭabaḳâtü’s-ṣûfiyye. Nşr. Mustafa Abdülkadir ‘Atâ. Beyrût: Dârü-l-kütübi’l-‘ılmiyye, 1419/1998.
CR  - Şa‘rânî, Abdülvehhâb. Velîler Ansiklopedisi. Trc. Abdülkadir Akçiçek. 4 cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 1407/1986.
CR  - Zehebî,  Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’l-nübelâ. 18 cilt. Kâhire: Dâru’l-hadîs, 1427/2006.
CR  - Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîḫu’l-İslâm ve ve-fayâtü’l-meşâhir ve’l-e’lâm. Nşr. Ömer Abdüsselam Tedmirî. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-‘Arabî, 1407/1987.
UR  - https://doi.org/10.29288/ilted.462569
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/748808
ER  -