TY  - JOUR
T1  - Gülistan Tercümesinde İkili Kullanımlar ve Bu Kullanımların Bugünkü Oğuz ve Kıpçak Lehçelerindeki Görünümü
AU  - Güngör, Okan Celal
PY  - 2018
DA  - December
DO  - 10.32704/erdem.496747
JF  - Erdem
PB  - Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
WT  - DergiPark
SN  - 1010-867X
SP  - 121
EP  - 148
VL  - 0
IS  - 75
LA  - tr
AB  - Kıpçak Türkçesinin tekedebi eseri durumunda olan Gülistan Tercümesi, İranlı şair Sadi’nin eserinin Seyf-i Sarâyî tarafından 1Eylül 1391 Cuma günü tamamlanmış serbest çevirisidir. Yazıda, GülistanTercümesi’nin ses ve şekil bilgisi özelliklerinde karşımıza çıkan ikilikullanımlar işlenmiştir. İkili kullanımların sesbilgisinde; düzlük-yuvarlaklık uyumunda, /ė/ ~/ e/ seslerininkullanımında, ünlü değişmelerinde (/-a-/~ /-ı-/, /-e/ ~ /-ö-/, /-ü-/ ~ /-e-/, /ü-/ ~ /i-/) ünlü kaynaşmasında(ni üçün ~niçin), ünsüz uyumunda, ünsüz değişmelerinde (/b-/ ~ /m-/, /-k-/ ~ /-g-/, /-n/~ /-ñ/, /-n/ ~ /-y/, /t-/ ~ /d-/, /-z-/ ~ /-s-/), benzeşmede (-ln- ~ -ll-), ikizleşmede(iki ~ ikki, iti ~ itti), göçüşmede (kibi/kibin ~ bigi/bigin) ünsüzdüşmelerinde (/-g/ ~ /-ø/, /-l-/ ~ /-ø-/, /-n-/ ~ /-ø-/, /-r-/ ~ /-ø-/, /-y/ ~ /-ø/)ve -AgU ses grubunda (-AgU ~ -Av), şekil bilgisinde; birincikişi zamirinin tamlayan ekiyle çekiminde (biziñ ~ bizim), iyelik eklikelimelerin üzerine gelen belirtme durumu ekinde (+n ~ +nI), ayrılma durumuekinde (+DIn ~ + DAn), gelecek zaman ekinde (-GAy ~ -GA ~ -IsAr), şart kipininteklik II. şahsında (-sAñAn ~ -sAñ), emir kipinin teklik II. şahsında (-gIl ~-ø), emir kipinin çokluk II. şahsında (-Uñ ~ -ñIz/-ñUz), zarf fiil eklerinde(-(I)p, -(U)p,-(U)bAn), yeterlilik fiilinde (al- ~ bil-) ortaya çıktığıgörülmüştür.ABSTRACTBinary Uses in Photics and Morphology Gülistan TranslationThe only literary work of Kipchak Turkish, GulistanTranslation, is the complete free translation of the work of the Iranian poetSadi by Seyfii Sarâyî on Friday, September 1, 1391. In the article, the binaryuses of the phonetic and morphological features of the Gulistan Translationwere studied. In phonetic information of binary uses; it is seen that it occursin flatness-roundness harmony, in use of /ė/ ~/ e/, in vowel changes (/-a-/ ~/-ı-/, /-e/ ~ /-ö-/, /-ü-/ ~ /-e-/, /ü-/ ~ /i-/) in apophony(ni üçün ~ niçin), in consonant harmony, in consonant mutations (/b-/~ /m-/, /-k-/ ~ /-g-/, /-n/ ~ /-ñ/, /-n/ ~ /-y/, /t-/ ~ /d-/, /-z-/ ~ /-s-/),in assimilation (-ln- ~ -ll-), in gemination (iki ~ ikki, iti ~ itti), inmetathesis (kibi/kibin ~ bigi/bigin), in consonant deletion (/-g/ ~ /-ø/, /-l-/~ /-ø-/, /-n-/ ~ /-ø-/, /-r-/ ~ /-ø-/,/-y/ ~/-ø/) and in -AgU sound group (-AgU ~ -Av), inmorphology; in conjugation of first person pronoun with genitive affix (biziñ ~bizim), in accusative case affix on possessive affixed words (+n ~ +nI),separation status affix (+DIn ~ + DAn), in future tense affix (-GAy ~ -GA ~-IsAr), in second person singular of conditional mode (-sAñAn ~ -sAñ), insecond person singular of imperative mode (-gIl ~ -ø), in second person pluralof imperative mode (-Uñ ~ -ñIz/-ñUz), in verbal adverb affix (-(I)p, -(U)p,-(U)bAn), in adequacy verb (al- ~ bil-).
KW  - Memluk Kıpçak Türkçesi
KW  - Gülistan Tercümesi
KW  - ikili kullanımlar
KW  - ses ve şekil bilgisi
CR  - Akdoğan, Yaşar (1999). Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine Büyük Sözlük C.I-II, İstanbul: Beşir Yayınevi.
CR  - Argunşah, Mustafa ve Gülden Sağol Yüksekkaya, Özcan Tabaklar (2011). Karahanlıca-Harezmce-Kıpçakça Dersleri, İstanbul: Kesit Yayınları.
CR  - Atalay, Besim (2006). Divanü Lugati’t-Türk Tercümesi I-IV, Ankara: TDK Yayınları.
CR  - Baskakov, N. A.(1958). Karakalpaksko-Russkiy Slovar’, Moskva.
CR  - Baskakov, N. A. (1963). Nogaysko-Russkiy Slovar, Moskva.
CR  - Zajaczkowski, S. M. Szapsal  (1989). Karaimsko-Russko-Pol’skiy Slovar’, Moskva.
CR  - Bayniyazov, Ayabekve Janar Bayniyazova (2007). Türkiye Türkçesi-Kazak Türkçesi Sözlüğü, Ed. Kenan Koç, Almatı.
CR  - Caferoğlu, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Choi, Han-Woo (1992). Oğuz Grubu Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Fonolojisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Çulha, Tülay (2002). Karaylar ve Karayca, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Çürük, M. Selcen (2011). Mu’înü’l- Mürîd’de Oğuz Türkçesi Unsurları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi),  C. 1,405-419.
CR  - Ercilasun, Ahmet Bican (2006). Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Ercilasun, Ahmet Bican (2007). Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Ercilasun, Ahmet Bican (2009). “Kazakçaya Ait İlk Fonetik İzler”, Dil Araştırmaları, 4, 9-15.
CR  - Eker, Süer (1998). Kıpçak Grubu Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Erdem Uçar, Filiz Meltem (2016). “Nehcü’l-Ferâdis’te İkili Kullanımlar”, International Journal of Languages' Education and Teaching, 4(2),74-101.
CR  - Ganiyev, Fuat ve Rifkat Ahmet’yanov, Halil Açıkgöz (1997). Tatarca-Türkçe Sözlük, Kazan-Moskova: İnsan Yayınevi.
CR  - Gaydarci, G.A. ve E.K. Koltsa, L.A. Pokrovskaya (1991). Gagauz Türkçesinin Sözlüğü, Ed. N. A. Baskakov, Çev. İsmail Kaynak ve A. Mecit Doğru, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - Güllüdağ, Nesrin (1998). Nogay Türkçesi Grameri (Nogaylar-Dil Özellikleri-Metin-Sözlük),Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Gülsevin, Selma (2013). “Karay Türkçesinin Kendine Has Özellikleri ve Diğer Türk lehçeleri Arasındaki Yeri”, Karadeniz Araştırmaları, 36, 207-222.
CR  - İnan, Abdülkadir (1953).”XIII-XV. yüzyıllarda Mısır’da Oğuz-Türkmen ve Kıpçak lehçeleri ve Halis Türkçe”, TDAY-Belleten, 53-71.
CR  - Karamanlıoğlu, A. Fehmi (1989). Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi’t-Türkî), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Köprülü, M. Fuat (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
CR  - Öner, Mustafa (2015). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Özşahin, Murat (2011). Başkurt Türkçesi Söz Varlığı,Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Pekacar, Çetin (2011). Kumuk Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Rustemova, Elmaz (2014). Kıpçak Türkçesinden Kırım Tatarcasına Anlam Değişmeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Tavkul, Ufuk (2000). Karaçay Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Tekin, Talat ve Mehmet Ölmez, Emine Ceylan, Zuhal Ölmez, Süer Eker (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük, Ankara: Simurg Yayınları.
CR  - Toparlı, Recep (1992). İrşâdü’l-Mülûk Ve’s-Selâtîn, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Toparlı, Recep (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Toparlı, Recep,  M. Sadi Çögenli, Nevzat H. Yanık (1999). El-Kavânînü’l-Külliyye li-Zabti’l-Lügati’t-Türkiyye, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Ünlü, Suat (2013a). Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Yayınları.
CR  - Ünlü, Suat (2013b). Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Konya: Eğitim Kitabevi.
CR  - Üşenmez, Emek (2006). Karahanlı Türkçesi Sözlüğü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Yalçın, Süleyman Kaan (2013). Çağdaş Türk Lehçelerinde Ünlüler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Yudahin, K. K. (1998). Kırgız SözlüğüC. I-II. (Çev. Abdullah Taymas). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Zeynullina, G. D. (1996). Türkçe-Başkurtça Başkurtça-Türkçe Sözlük, Bişkek: Başkurdistan Kitap Neşriyat.
UR  - https://doi.org/10.32704/erdem.496747
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/595993
ER  -