TY - JOUR T1 - Cüveynî’de Ahlakî İyi ve Kötü Meselesi / The Issue of Being Morally Good and Evil According to al-Juwayni / مسألة الأخلاق الحميدة والسيئة عند الجويني TT - مسألة الأخلاق الحميدة والسيئة عند الجويني AU - Cihan, Ahmet Kamil PY - 2019 DA - July JF - İlahiyat Akademi PB - Gaziantep University WT - DergiPark SN - 2149-3979 SP - 53 EP - 66 IS - 9 LA - tr AB - Cüveynî,mensup olduğu Eş’ari geleneğe bağlı olarak ders vermiş, öğrenci yetiştirmiş veeser yazmıştır. Ona göre şeyler, kendi tabiatları açısından değerden yoksunolduğu için ahlakî iyi ve kötünün (hüsun ve kubh) bilinmesinde şeriata gerekvardır. Zira bir eylem ne kendinden ne de taşıdığı bir vasıftan dolayı iyi veyakötüdür. Dolayısıyla ahlakî iyi, failinin şeriat tarafından övüldüğü eylemdir.Şöyle ki aynı eylem, eylem olması itibariyle bir çocuk tarafından işlendiğindekötü olmazken yetişkin biri tarafından işlendiğinde kötü olmaktadır. Eğerkötülük bizzat eylemin veya onun vasfı olsaydı her iki durumda da kötü olurdu.Dolayısıyla ahlakî iyi ve kötünün belirlenmesi, eylemlerin kendisine dönük değil,bilakis insandan bağımsız bir yetkeye, yani ilahi iradeye tabidir. Ayrıca, ahlakîiyi ve kötünün bir kısmının bilinmesi, Mutezile’nin iddia ettiği gibi, zarurive apaçık olamaz. Çünkü zaruri ve apaçık olan bir şeyde tartışma söz konusuolmaz. Oysa zarurilik ve apaçıklık hususu iki taraf arasında münakaşakonusudur. Sonuç olarak Cüveynî iyi ve kötü meselesinde bunların Tanrı’nıniradesine bağlı olduğu şeklinde bir anlayış ortaya koymuştur. KW - Cüveynî KW - ahlak KW - iyi ve kötü KW - akıl KW - ilahi irade N2 - لقد أعطى أبو المعالي الجويني الدروس وخرّج الطلاب وألّف الكتب وفق مبادئ المذهب الأشعري الذي انتسب له. وهو يرى أننا بحاجة للشريعة لمعرفة الحسن والقبيح من الأخلاق، ذلك أن طبيعة الأخلاق محرومة من القيمة، وكل فعل لا يعد حسنا أو سيئا بنفسه أو بالوصف الذي يحمله. ولهذا فإن الجيد من الأخلاق هو الفعل الذي تمدح الشريعة صاحبه. إذ إن الفعل ذاته لو أتاه طفل صغير فيمكنه ألا يعد قبيحا، لكنه يكون كذلك عندما يقوم به شخص بالغ. ولو كان القبح هو الفعل ذاته أو أحد أوصافه، فإنه يكون قبيحا في كلتا الحالتين. ولهذا فإن تحديد حسن الأخلاق أو قبحها ليس متعلقا بالأفعال ذاتها، بل على العكس تماما، فإنها خاضعة لسلطة مستقلة عن الإنسان، أي الإرادة الإلهية. هذا فضلا عن أن معرفة جزء من حسن الأخلاق وقبيحها لا يمكن أن يكون ضروريا وواضحا كما ادعت المعتزلة. ذلك أنه لا يمكن الجدال بشأن شيء ضروري وواضح، بيد أن الضرورية والوضوح هما موضوع نقاش بين الأشاعرة والمعتزلة. وفي النهاية أوضح الجويني أن تحديد الخير والشر مرتبط بإرادة الله CR - Bulut, Zübeyir, “Hüsün Ve Kubuh Meselesinin Ahlâk Teorilerine Temel Oluşturması Bakımından Analizi” Kelâm Araştırmaları Dergisi Journal of Kalâm Researches, 13/2, (2015) 634-654. CR - el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, Kitabu’l-irşad, Tahkik: Muhammed Yusuf-Ali Abdulmun’im, Mektebetu’l-Hanci, Kahire 1950. CR - el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, el-Burhan fi usuli’l-fıkh, Haz. Salah b. Muhammed, Darul-Kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1997 CR - el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, Lumaul-edille, Haz. Murat Serdar, Kayseri 2017. CR - el-Cüveynî, İmamu’l-haremeyn, el-Akidetü’n-nizamiyye, Tercüme: Muhittin Bağçeci, Kitabe yayınevi, Ankara 2016. CR - Çelebi, İlyas, “Hüsün ve Kubuh”, DİA, İstanbul 1999. CR - Çelebi, İlyas, “Klasik Bir kelam problemi: Hüsün-Kubuh”, MÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16-17 (1998-1997), CR - ed-Dib, Abdulazim, “Cüveynî”, DİA, İstanbul 1993. CR - Fahri, Macid, İslam Ahlak Teorileri, Çev.Muammer İskenderoğlu-Atilla Arkan, Litera yayıncılık, İstanbul 2004 CR - Koloğlu, Orhan Ş. “Kelâm ve Mezhepler Tarihi Literatüründe Berâhime”: T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (13/1), 2004 s. 159-193 CR - Korkmazgöz, Rıza, Gazâlî’de Hüsün‐Kubuh Meselesi”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2015); 31-69. CR - Reçber, M. Sait, “Tanrı ve Ahlakî Doğruların Zorunluluğu”, AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi XLIV/1 ( 2003); 135-160. CR - Serdar, Murat, “Abdulmelik el-Cüveynî: Hayatı, İlmi şahsiyeti ve Eserleri” Lumaul-edille içinde Kayseri 2017. CR - Şirvani, Mehmet Emin, el-Fevaidu’l-hakaniyye, Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi, no:600, CR - Ovacı, Vahap, "El-Mustasfa Sistematiğinde Hüsün-Kubuh”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3,3 (2013/3) 123-131. CR - Özdemir, Metin, “Kötülük Problemine Felsefi Ve Kelâmî Açıdan Mukayeseli Bir Yaklaşım”, Journal of Islamic Research 2016;2 7(3) 235-250. UR - https://dergipark.org.tr/en/pub/ilak/issue//514813 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/915365 ER -