TY  - JOUR
T1  - Çuvaş Halk Anlatılarında Evin ve Ailenin Koruyucu Güçleri
AU  - Yavuz, Cemalettin
PY  - 2019
DA  - June
JF  - İdil Ural Araştırmaları Dergisi
PB  - Bülent BAYRAM
WT  - DergiPark
SN  - 2667-8500
SP  - 59
EP  - 81
VL  - 1
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Çuvaşlarıngeleneksel kültüründe –diğer Türk topluluklarına paralel biçimde- bireyin,ailenin, evin, hayvanların, köyün, doğanın ve insan hayatında bir şekilde yerbulan her olgunun bir sahibi/koruyucusu vardır. İyi ve kötü ruhlar şeklindesınıflandırabileceğimiz bu güçler, insan hayatının ve dünya düzenininkorunmasına, devam ettirilmesine, karşılaşılan güçlüklerin giderilmesine ya dayasakları ihlal edenlerin cezalandırılmasına hizmet etmektedirler. Çuvaşlarıngeleneksel dininde bu kutsal güçler ırǐlar (iyi olanlar) ve usallarya da hayarlar (kötü ya da zararlı olanlar) olarak bölümlenebilmektedir.Ev ve aile hayatınındüzenlenmesinde ve korunmasında da birtakım roller üstlenen özel güçlerbulunmaktadır. Çünkü ev ve aile, geleneksel toplumlarda bireysel ve toplumsalyaşamın temeli olmanın yanında kâinatın mikro ölçekteki bir modelini teşkiletmektedir. Bu nedenle evin ve ailenin yaşatılması, evrendeki kozmosun dasürdürülmesi anlamına gelmektedir. Ev ve ailenin korunup yaşatılmasında görevlikutsal güçler, Çuvaşlara da bazı sorumluluklar yüklemektedirler. Busorumlulukların ve kuralların ihlali birtakım felaketlere ve musibetlere yolaçmaktadır. Bukutsal güçler arasından ev ve aile ile ilgili olan hrsurt, iye ve yrhadı verilen tanrısal güçler etrafında da mit, efsane, inanış ifadesi gibibirçok halk anlatısı meydana gelmiştir. Bu çalışmada söz konusu güçler, çeşitlitürdeki halk anlatılarına dayanılarak, özelde Çuvaşların geleneksel dünyagörüşü, genelde Türk mitolojisi bağlamında ele alınıp incelenmiştir. Çalışmanınsonunda, geleneksel Çuvaş toplumunda evin ve ailenin korunup yaşatılmasınınevrendeki kozmosun sürdürülmesi anlamına geldiği; ele alınan üç tanrısal ruhunda dişi olarak tasavvur edildiği, üçünün de ateş ve ocak kültüyle ilişkiliolduğu, bunlardan özellikle ikisinin -hrtsurt ve yrh- canlılık, üretkenlikve ailenin/soyun devamlılığı bağlamında yer-su ruhlarıyla güçlü bağlara sahipolduğu sonucuna varılmıştır.
KW  - : Çuvaşlar
KW  - halk anlatıları
KW  - aile
KW  - inanışlar
CR  - Acıpayamlı, Orhan (1962). Anadolu’da Nazarla İlgili Bazı Adet ve İnanmalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S. 1-2, s. 1-40. Akgün, Engin (2007). Şamanist Türk Halklarında Kurban Sungusu ve Kendisine Kurban Sunulan Varlıklar. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), s. 139-153. Arık, Durmuş (2012). Hıristiyanlaştırılan Türkler Çuvaşlar. Ankara: Berikan Yayınevi. Aşmarin N. İ. (2000). Çıvaş Sımahisen Kineki. C. 5, Kazan (1994); C. 17, Kazan. Bayat, Fuzuli (2007). Türk Mitolojik Sistemi. C. 2, İstanbul: Ötüken Neşriyat. Bayram, Bülent (2007). Çuvaş Türkçesi – Türkiye Türkçesi Sözlük. Konya: Tablet Yayınları.………………..(2012). Şuyın Hivetiri’nin Ulıp Destanı (Çuvaş Kalevalası Üzerine Bir İnceleme). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Beydili, Celal (2004), Türk mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. (Çev. Eren Ercan), Ankara: Yurt Kitap-Yayın. Fedotov, M. R. (1996). Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. Çeboksarı: Çuvaşskiy Gosudarstvennıy İnstitut Gumanitarnıh Nauk. İnan, Abdülkadir (2006). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.İnayet, Alimcan – Öger, Adem (2009). Uygur Türklerinin Mitolojik, Dini ve Tarihi Kadın Kahramanları Üzerine. Turkish Studies, C. IV, S. 3, s. 1183-1198. Kumartaşlıoğlu, Satı (2016). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü. Konya: Kömen Yayınları. ……………………..(2014). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak İyeleri. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Güz, S. 43, s. 175-190. Lvova, E.L., Oktyabrskaya, İ.V., Sagalayev, A.M., Usmanova, M.S. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri (Kainat ve Zaman. Nesneler Dünyası). Konya: Kömen Yayınları.Sidorova, E. S. (2004). Mifsem Legendĭsem Halapsem. ÇKİ: Şupaşkar.Taş, İsmail (2011). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji. Konya: Kömen Yayınları.Yegorov, V. G., (1964). Etimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka. Çeboksarı: ÇKİ. Yolcu, Mehmet Ali (2014a). Türk Kültüründe Evliliğe Bağlı Tabu ve Kaçınmalar. Konya: Kömen Yayınları. …………………….(2014b). Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 1, s. 70-92.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/iuad/issue//563770
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/749068
ER  -