TY  - JOUR
T1  - XIX. Yüzyılda Kaleme Alınmış Bir Eserin İnşâ ve İlm-i Belâgat Kısımları Üzerine Bir Değerlendirme
AU  - Aydın, Fatma
PY  - 2019
DA  - August
Y2  - 2019
DO  - 10.34083/akaded.573732
JF  - Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
JO  - ADED
PB  - Mehmet ÖZDEMİR
WT  - DergiPark
SN  - 2618-6349
SP  - 221
EP  - 240
VL  - 3
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Tanzimat Dönemi’ndeki yeniden yapılanmaçabalarının sonucunda Osmanlı eğitim kurumlarına yönelik olarak yenilikarayışlarına girilmiş ve orta öğretim kurumları yaygınlaştırılmıştır. Buokulların ders programlarına, dil bilgisi ve yazışma konularının öğretilmesiamacıyla “usûl-i kitâbet ve inşâ” gibi derslerin yanı sıra “belâgat” dealınmıştır. Bu derslerde okutulmak üzere “inşâ, kitâbet ve münşeât kitabı” gibiadlar altında çeşitli kitaplar hazırlanmıştır. Bu kitapların bir kısmı doğrudandoğruya okullardaki yazı derslerinde okutulmak üzere inşâ, mektup ve belgeyazma usul ve yöntemlerini konu edinmiştir. Bu dönemdeki öğrencilerin Arapçayıçok iyi bilmemeleri de Türkçe belâgat kitaplarının yazımını zorunlu kılmış vebu alanda pek çok eser kaleme alınmıştır.Bu çalışmada Milli Kütüphane Yz A9216/2 arşiv numarasında İlm-i Belâgat adıyla kayıtlı olan bir eserin İnşâKitabı ve İlm-i Belâgat başlıklarını taşıyan kısımları ele alınarakincelenmiştir. XIX. yüzyılda yazılan eserde yazarın kimliğine dair bir bilgi bulunmamaktadır.Eserin yazılma sebebine dair herhangi bir açıklama bulunmamakla birlikte;içerik ve üslubu göz önüne alındığında, döneminin eğitim kurumlarında okutulmaküzere hazırlanmış bir ders kitabı olduğunu söylemek mümkündür. İnşâ Kitabı’ndaçeşitli makamlara hitaben yazılacak resmî ve özel yazılarda kullanılmasıgereken hitap sözleri, yazışma tür ve şekilleri ve bunların usullerininöğretilmesine dair kuramsal bilgiler yer almakta; uygulamaya yönelik olarak da74 adet temsilî yazı örneği bulunmaktadır. İlm-i Belâgat ise belâgati üçşubesiyle ele alan bir eserdir. Eserde belâgat terimleri, soru-cevap yöntemikullanılarak açıklanıp örneklendirilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda, varlığıdaha önce bilinmeyen bu eserin Türk edebiyatı çalışmalarına katkı sunmasıamaçlanmaktadır.
KW  - İnşâ
KW  - münşeât
KW  - belâgat
KW  - İnşâ Kitabı
KW  - İlm-i Belâgat
CR  - Ayverdi, İlhan (2005). Kubbealtı Misalli Büyük Türkçe Sözlük. C.2. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
CR  - Berkes, Niyazi (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
CR  - Bilgegil, M. Kaya (2015). Edebiyat Bilgi ve Teorileri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
CR  - Derdiyok, İ. Çetin (1994). XV. Yüzyıl Şâirlerinden Mesîhî’nin Gül-i Sad-Berg’i. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
CR  - Derdiyok, İ. Çetin (1997). “Eski Edebiyatımızdan Günümüze Mektuplarda Biçim”. Türk Kültürü. 415: 665-671.
CR  - Durmuş, İsmail (2000). “İnşâ”. İslâm Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 334-337.
CR  - Gökyay, O. Şaik (1974). “Tanzimat Dönemine Değin Mektup”. Türk Dili Mektup Özel Sayısı. XXX (274): 17-23.
CR  - Gültekin, Hasan (2009). “İnşâ ve Tarihi Gelişimi”. International Journal of Central Asian Studies. 13: 317-341.
CR  - Gültekin, Hasan (2015). Türk Edebiyatında İnşâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
CR  - Haksever, H. İbrahim (1996). Eski Türk Edebiyatında Münşe’âtlar ve Nergisi’nin Münşe’âtı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
CR  - Haksever, H. İbrahim (1998). “Münşe’ât Mecmuaları ve Edebiyat Tarihimiz İçin Önemi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1: 65-76.
CR  - İnalcık, Halil (1988). “Şikâyet Hakkı: ‘Arz-ı Hâl ve ‘Arz-ı Mahzar’lar”. Osmanlı Araştırmaları. 7-8: 33-54.
CR  - Kılıç, H (1992). “Belâgat”. İslâm Ansiklopedisi. C.5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 380-383.
CR  - Kütükoğlu, Mübahat (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
CR  - Kütükoğlu, Mübahat (2004). “Mektup: Osmanlı Bürokrasisinde Mektup ”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 18-21.
CR  - Olgun, Tahir (1994). Edebiyat Lügatı. (Haz. Kemâl Edib Kürkçüoğlu). İstanbul: Enderun Kitabevi.
CR  - Saraç, M. A. Yekta (2014). Klâsik Edebiyat Bilgisi: Belâgat. İstanbul: Gökkubbe.
CR  - Uzun, Mustafa (2000). “İnşâ: Türk Edebiyatı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 338-339.
CR  - Uzun, Mustafa (2006). “Münşeat”. İslâm Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 18-20.
CR  - Yetiş, Kazım (1992). “Belâgat: Türk Edebiyatı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 384-387.
CR  - Yetiş, Kazım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyâtı Sâhasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
CR  - Yetiş, Kazım (2006). Belâgattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.34083/akaded.573732
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/797037
ER  -