TY  - JOUR
T1  - Arap Dili ve Belâgatı’nda Cinâs Sanatı
AU  - Meydanoğlu, Ayşe
PY  - 2019
DA  - June
JF  - Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi
JO  - Mesned Dergisi
PB  - Inonu University
WT  - DergiPark
SN  - 2667-7075
SP  - 155
EP  - 167
VL  - 10
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bir edebiyat terimi olan cinâs, anlamları farklı olmak şartıyla yazılışları aynı yahut benzer olan kelime ya da kelimeleri nazım ya da nesirde kullanma sanatını ifade eder. Arap dili ve belâgatında lafza dayalı süsleme sanatlarından biri olan cinâsın, etkili söz söyleme sanatında önemli bir yere sahipolduğu söylenebilir. Dinleyeni cezbeden, lafızlar arası uyum sebebiyle kulağa oldukça hoş gelencinâs, edebi anlatımlarda tercih edilen edebi sanatlardan biridir. Belâgat kitaplarında farklı açılardan tasnife tabi tutulan cinâs, genellikle cinâs-ı tam ve cinâs-ı gayr-ı tam olmak üzere ikiye ayrılarakdeğerlendirilmiştir. Cinâs-ı tam, cinâsı meydana getiren kelimelerde vucûhu erba‘a denen hareke,sayı, çeşit ve tertip yönünden uyumun olduğu cinâs çeşididir. Bununla birlikte kelimeler arasındavucûh-u erba‘adan (hareke, sayı, çeşit ve tertip) biri bozulduğunda, tam olmayan cinâs meydana gelir. Dolayısıyla cinâsın meydana geldiği harflerin harekelerinde, noktalarında, sayılarında, çeşidindeve tertibinde bir farklılık varsa bu durumda tam olmayan cinâs söz konusu olur. Kullanımıyla sözeestetik değer katan cinas sanatı hakkında belâgat âlimleri çeşitli uyarılar yapmışlardır. Bunlardanen önemlisi yazılışı aynı olan bu kelimelerin, anlam karmaşasına yol açabileceği endişesidir. Ayrıcacinasın doğal olarak, yani zorlama olmadan yapılması ve sadece sanat olsun diye yapılmaması, busanatın kullanımıyla ilgili yapılan uyarılar arasındadır. Bu çalışmada, edebi söylemlerde kullanılanve estetik değeri yüksek olan cinâs sanatı çeşitleriyle birlikte izah edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada konuya örnek olacak nazım ve nesir örnekleri, ilgili cinâs çeşidini temsil etmesi açısından dikkatle seçilmiştir. Böylece belâgatın bir kolu olan bed‘i ilminin “lafza dayalı süsleme sanatlarından” kabul edilen cinâs sanatı detaylı olarak tanıtılabilecektir. 
KW  - Arap Dili ve Belâgatı
KW  - Sanat
KW  - Bed'i İlmi
KW  - Cinâs-ı Tam
KW  - Cinâs-ı Gayr-ı Tam
CR  - 'Atik, Abdulazîz. İlmu'l-bedi'. Beyrut: Dâru'n-Nahdatu'l-'Arabiyye, ts.
CR  - Câhız, Ebû Osmân 'Amr b. Bahr. el-Hayevân. Thk. 'Abdusselâm Muhammed Hârûn.
Mısır: 1386/ 1867.
CR  - Cârim, Ali ve Mustafa Emîn. el-Belâgatu’l-vâdıhâ. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1959.
CR  - Coşkun, Menderes. Sözün Büyüsü. İstanbul: Dergah Yay., 2010.
CR  - Ersoy, Ersen." Fatih Devrinde Cinas Ustası Bir Şair: Hafî" Divan Edebiyatı Araştırmaları
Dergisi 11 (2013), 195- 216.
CR  - Habenneke, Abdurrahmân Hasan el-Meydânî. el-Belâgatu’l-‘Arabiyye ususuhâ ve ‘ulûmuhâ
ve funûnuhâ. Dımeşk: Dâru’l-kalem 1412/1996.
CR  - İbn Abdillâh Ahmed Şuayb. Buhûsun menheciyyetun fî 'ulûmi'l-belâgati'l-
'arabiyye. Beyrut, Lübnan: Dâru İbn Hazm, 1429/ 2008.
CR  - İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Ali el-Ensârî.
Lisânu’l-‘Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr, Muhammed Ahmed Hasebellâh, Hâşim Muhammed eş-Şâzulî. Kahire: Dâru’l-meârif, 1431/ 2010.
CR  - İbn Raşîk, Ebû 'Ali el-Hasan b. Raşîk el-Kayravânî el-Ezdî. el-'Umde. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Suriye: Dâru'l-ceyl, 1353/ 1934.
CR  - Kazvînî, Celâluddîn Muhammed b. Abdurrâhmân b. Ömer b. Ahmed b. Muhammed el-Hatîb. el-Îdâh fî 'ulûmi'l-belâga. Beyrut: Dâru’l-kutubi'l-
'ilmiyye, 1424/ 2003.
CR  - Kazvînî, Celâluddîn Muhammed b. Abdurrâhmân b. Ömer b. Ahmed b. Muhammed el-Hatîb el-Kazvînî. Telhîsu'l-Miftâh. Pakistan: Mektebetu'lbuşrâ, 1431/ 2010.
CR  - Kılıç, Hulûsi ve Kâzım Yetiş. "Cinâs". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8:
12-14. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
CR  - Menemenlizâde Mehmet Tâhir. Osmanlı Edebiyatı -Belâgat-. Hazırlayanlar: M.
Fatih Köksal, Vedat Ali Tok. Ankara: Kurgan Edebiyat, 2013.
CR  - Nevîrî, Şihâbuddîn Ahmed b. Abdulvehhâb. Nihâyetu’l-ereb fî funûni’l-edeb. Thk. Müfîd
Kumeyhe. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1424/2004.
CR  - Öztoprak, Nihat. "Halk ve Divan Şiirinde Cinas Sanatının Karşılaştırılması Üzerine Bir Deneme", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 1/1 (2000): 155- 174.
CR  - Sekkâkî, Sirâcuddîn Ebî Yakûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali. Miftâhu'l-
'ulûm. thk. Naîm Zerzur. Beyrut: Dâru'l- kutubi'l- 'ilmiyye, 1407/ 1987.
CR  - Tahânevî, Muhammed ‘Ali. Keşşâfu ıstılâhâti’l-funûn ve’l- ‘ulûm. Thk. Refik el-‘Acem, Ali
Dahrûc, Abdullah el-Hâlidî, Corcî Zeydân. Beyrut: Mektebeti Lübnân nâşirûn,
1996.
CR  - Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh elHerevî el-Horâsânî. el-Mutavvel 'ale't-Telhîs. İstanbul: Matbaâ-i 'Âmire,
1309/1891.
CR  - Tûnânî, Zekeriyya. et-Teshîl lî 'ulûmi'l-belâga. Beyrut, Lübnan: Kitâb nâşirûn,
1431/ 2010.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/mesned/issue//584687
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/749141
ER  -