TY  - JOUR
T1  - ABD Konsolosluk Belgeleri Işığında Serbest Fırkanın Değerlendirilmesi
AU  - Güngör, Hakan
PY  - 2020
DA  - August
DO  - 10.14520/adyusbd.618777
JF  - Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
PB  - Adıyaman University
WT  - DergiPark
SN  - 1308-9196
SP  - 457
EP  - 492
IS  - 35
LA  - tr
AB  - Serbest Fırkanınolaylı kısa ömrü, Türk siyasi tarihinde başarısız bir iki partili sisteme geçişdenemesi olarak yerini almaktadır. Ancak partinin neden kurulduğu ve neden kapatıldığıkonusu geçmişten beri hem basın hem tarihçiler tarafından tartışılmaktadır. Butartışmalar genel olarak üç ana başlık altında toplanmaktadır. Birincisi, GaziMustafa Kemal’in bir an önce Türkiye’de çok partili demokrasiyi kurmakistemesi, ancak İzmir olayları, yerel seçimler ve irtica yanlılarının partidetoplanması bu teşebbüsün erken olduğunu gösterince Gazi’nin bundan vazgeçtiğiiddiasıdır. İkincisi, Türkiye’nin girmiş olduğu ekonomik darboğazın ve buhranınhafifletilmesi için Gazi kendi denetim ve kontrolünde bir parti kurmakistediği, fakat parti kısa bir süre içinde onun kontrolünden çıkınca maddi vemanevi desteğini çektiği fikridir. Sonuncusu ise Gazi’nin İsmet Paşa’nın gücünükırmak istemesi, nihayetinde bunun yanlış olduğuna ikna olmasıyla vazgeçmesiüzerineydi. İzinli bir muhalefet partisi olarak ortaya çıkan SCF, iktidar verejim için tehlikeli olarak görüldü. Çünkü SCF Genel Başkanı Fethi Bey ziyaretettiği yerlerde karışıklıklar çıkıyor, halkın iktidara karşı birikmiş olannefret ve öfkesinin patlamasına neden oluyordu. Sonuçta Fethi Bey, 17 Kasım1930’da İçişleri Bakanlığına gönderdiği mektupta partinin kapatıldığınıbildirdi. SCF olaylarını yakından takip eden ABD İstanbul ve İzmirKonsoloslukları, gelişmeleri sürekli ABD Dışişleri Bakanlığına rapor ettiler.Bu raporlar ışığında, SCF’nin yeniden değerlendirmesi yapılacaktır.
KW  - Serbest Fırka
KW  - Gazi
KW  - Fethi Bey
KW  - Joseph Grew
CR  - Bursley, H. (11 Ağustos 1930). Konsolosluk Raporu. to Joseph C. Grew, State Department , Amerikan İzmir Konsolosluğu, Washington D.C.: National Archives.
CR  - Papers Relating to Foreign Relations of the United States. (1923). “American Participation in the Lausanne Conference on Near Eastern Affairs.” volume II. Washington D.C.: Department of State.
CR  - Grew, J. (11 Ağustos 1930). Konsolosluk Raporu. to the Secretary of State, Washington D.C.: National Archives.
CR  - Grew, J. (8 Eylül 1930). Konsolosluk Raporu. to the Secretary of State, Department of State, Washington D.C.: National Archives.
CR  - Grew, J. (3 Aralık 1930). Konsolosluk Raporu. to the Secretary of State, Washington D.C.: National Archives.
CR  - Grew, J. (24 Eylül 1930). Serbest Cumhuriyet Fırkasının Oluşumunu Çevreleyen Olaylar, Ek 1,, . to the Secretary of State, Washington D.C.: National Archives.
CR  - Grew, J. (29 Ocak 1930). The Former Opposition. to the Secretary of State,, Washington D.C.: National Archives.
CR  - TBMM, Zabıt Ceridesi, “İçtima 4, Devre 3, İnkita: 5, 15.11.1930, celse1, C. XXII,” Meclis Tutanakları.
CR  - TBMM, Zabıt Ceridesi, “1.11.1930, C.XXII,” Meclis Tutanakları.
CR  - Akın, Ekim, 1930.
CR  - Anadolu, Eylül, 1930.
CR  - Cumhuriyet, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım, 1930.
CR  - Hakimiyeti Milliye, Eylül, 1930.
CR  - Hizmet (İzmir), Eylül, 1930.
CR  - Vakit, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım, 1930.
CR  - Yarın, Ağustos, 1930.
CR  - Yeni Asır, Eylül, 19330.
CR  - Atatürk, M. K. (1969). Nutuk: 1920-1927. Vol. II. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
CR  - Aydemir, Ş. S. (1984). Menderes’in Dramı (1899-1969). İstanbul: Remzi Kitabevi.
CR  - Aydemir, Ş. S. (2007). Tek Adam: Mustafa Kemal 1922-1938. Vol. C. III. İstanbul: Remzi Kitabevi.
CR  - Ağaoğlu, A. (1950). Serbest Fırka Hatıraları. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
CR  - Bey, F. R. (1930). Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi, Ağustos 21.
CR  - Grew, J. (1952).Turbulent Era: A Diplomatic Record of Forty Years; 1904-1945, vol. II. Boston: Houghton, Mifflin.
CR  - Gordon, L. J. (1932). American Relations with Turkey, 1830-1930: An Economic Interpretation. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
CR  - Ünlüönen, K. (1992). "Türkiye’de Ulaştırma Sektörünün Tarihi Gelişimi ." Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5: 331-351.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2012). Politikada 45 Yıl. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Koçak, C. (2006). Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Lewis, B. (2007). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: TTK Yayınları.
CR  - Okyar, F. (1980). Üç Devirde Bir Adam. Edited by Cemal Kutay. İstanbul: Tercüman Yayınları.
CR  - Orağlı, K. M. (1999). Yeni Türkiye. İstanbul: Multilingual Yayınları.
CR  - Soyak, H. R. (2004). Atatürk’ten Hatıralar. Vol. 2. İstanbul: Yapı Kredi A.Ş.
CR  - Toynbee, A. J. (1926). Turkey. Londra: Ernest Benn.
CR  - Yetkin, Ç. (1982). Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı. İstanbul: Karacan Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.14520/adyusbd.618777
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/805600
ER  -