TY  - JOUR
T1  - TÜRK KONULU BALADLARIN ÇEK VE SLOVAK SÖZLÜ GELENEĞİNDEKİ YAYGINLIĞI
AU  - Öztürk, Ali Osman
AU  - Verešová, Erika
PY  - 2019
DA  - November
JF  - Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi
JO  - UHAD
PB  - Süleyman Fidan
WT  - DergiPark
SN  - 2667-4173
SP  - 197
EP  - 214
VL  - 2
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Türksavaşları ve işgalleri, Çek ve Slovak folklorunun efsane ve lirik ezgiörneklerinin yanı sıra özellikle baladlarında da görülmektedir. Bu epik(anlatıcı) Çek ve Slovak ezgileri, tarihte Türk Savaşlarına maruz kalan Slav veBalkan halklarının tarihi baladlarının oluşturduğu geniş geleneğin birparçasıdır. Bunun, geniş ve uluslararası kapsamda ayrıntılı biçimdearaştırılabilmesi ise (Balkanlardaki) her bir ülkede ayrı ayrı ayrıntılıçalışmaların yapılmış olmasını gerektirmektedir. Çek ve Slovak halk türküsügeleneğinde basılı materyaller kapsamında Türk konulu toplam 13 sözlü ezgitespit edilebilmektedir. Bunlardan bazıları çok sayıda varyantlar halinde,diğerleri ise tekildir. Bu çalışmada yazar tüm bu baladların kaynaklarını biraraya getirip mevcut varyantların bilgilerini dizin halinde eklemektedir. Butablodan ortaya çıkan sonuç, Türk konulu baladların merkezinin Slovak ve Doğu Moravyabölgesi olduğu ve buraların ise esas itibariyle doğrudan Türk işgaline uğrayan,akınlara ve çatışmalara sahne olan yerler olduğu gerçeğidir. Batı yönünde iseTürk temalı baladların nadiren görüldüğü; kederli ve karanlık atmosferiniyitirdiği anlaşılmaktadır: Bohemya’da bu türden ve ayrıca uzlaşmacı, iyimserveya komik özellikle sadece iki epik ezgi vardır. Bu geleneğin merkez ve kenarbölgeleri arasındaki ayrım çizgisi Orta Moravya’dan kuzeyden güneyeseyretmektedir. Aynı şekilde Türk temasının – biraz daha az belirgin olarak –güneyden kuzeye doğru gerilediği görülmektedir; Silezya ve güney Polonyabaladlarında ise Türk teması yoğunluğunu yitirmektedir.Toplananezgilerin analizi, çok sayıda baladın, nuvelistik ve gezgin balad konularınınyeni duruma adapte edilmesiyle ortaya çıktığını göstermektedir. Çek ve Slovakgeleneğinde bazı balad tipleri iki farklı biçimde tespit edilebilmektedir;bazen Türk motifi ile bazen de bu motif olmadan. Öyle ki, bazen Türk motifiolmayan biçimin daha eski (birincil) olduğu görülmektedir (örn. “Cesur kız”).Bazı diğer baladların da yine (örn. Leh, Sorb, diğer Slavlar ve Almanlar vs.gibi) başka ülkelerin geleneğinde Türk motifi taşımayan paralelleri vardır(örn. “Ölüm taklidi”). Bu nedenle yazar, B.N. Putilov’un (Slavjanska istoričeskajaballada – Tarihi Slav Baladları, 1965), “Türk” baladları söyleminin, bireysel tarihi yaşantının şiirsel birkopyası veya yansıması olarak ortaya çıktığı tezini reddetmektedir.Yazarın görüşü, bu tezin sadece birkaç balad konusunda geçerli olduğuyönündedir (örn. “Esir alınan oğul-yeniçeri”); diğer söylemler, sözlü geleneğiancak ikincil olarak Türk savaşları atmosferine aktarmış ve onları zamana uyguntarihi ayrıntılarla doldurmuştur.
KW  - Balad
KW  - Çek ve Slovak sözlü geleneği
KW  - Türkler
KW  - Slav coğrafyası
CR  - Bartók, Béla, Slovenské ľudové piesne, I, Bratislava 1959.
CR  - Bartoš, František, Nové národní písně moravské, Brno 1882.
CR  - Bartoš, František, Národní písně moravské, Brno 1889.
CR  - Bartoš, František, Národní písně moravské, Praha 1901.
CR  - Bělík, Vratislav, Horácký zpěvník, Havlíčkův Brod 1954.
CR  - Blaho, Janko, Záhorácké pjesničky, I-III, Bratislava 1948, 1952, 1957.
CR  - Čelakovský, František Ladislav, Slovanské národní písně, I-III, Praha 1946.
CR  - Černík, Josef, Záleské písně z okolí Luhačovic, Praha 1957.
CR  - Erben, Karel Jaromír, Prostonárodní české písně a říkadla, Praha 1937.
CR  - Gelnar, Jaromír – Sirovátka, Oldřich, Slezské písně z Třinzcka a Jablunkovska, Praha 1957.
CR  - Geryk, Ján, Slovenské ľudové piesne. Púchovská dolina. Diel I, zoš. 1, 2, Bratislava 1922, 1926.
CR  - Holas, Čeněk, České národní písně a tance, I-VI, Praha 1908-1910.
CR  - Horák, Jiří, Slovenské ľudové balady, Bratislava 1956.
CR  - Jindřich, Jindřich, Chodský zpěvník, I-VIII, Praha 1947-1955.
CR  - Kolečány, Mária, Slovenské ľudové balady, Rožňava 1948.
CR  - Kollár, Ján, Národnie zpievanky, I-II, Bratislava 1953.
CR  - Kosová, Mária, Turci v ľudovej tradicii Piešťan a okolí, Kúpeľný časopis 5, 1963, 32-33, 52-53.
CR  - Krejčí, Pavel, Pojizerské a podještědské písně, Liberec 1963.
CR  - Kubín, Josef Štefan – Horák, Jiří, Kladské písničky, Praha 1926.
CR  - Kunc, Jan, Slovácké jednohlasné písně, M. Ostrava 1918.
CR  - Lísa, Valeš, Slovácké a lidové písně z Uh. Hradišťska, Kroměříz 1919.
CR  - Medvecký, Karol A., Detva, Ružomberok 1905.
CR  - Medvecký, Karol A., Sto slovenských ľudových ballád, Bratislava 1923.
CR  - Poláček, Jan, Slovácké pěsničky, I-VII, Praha 1948-1960.
CR  - Polívka, Jiří, Súpis slovenských rozprávok, Turč. Sv. Martin 1931.
CR  - Rysuľa, Štefan, Život a pieseň podtatranského Važca, Bratislava 1960.
CR  - Sirovátka, Oldřich, Lidové balady na Slovácku, Uherské Hradiště 1965.
CR  - Slovenské ľudové piesne, I-IV, editör K. Hudec (I) ve F. Poloczek (II-IV), Bratislava 1950, 1952, 1956, 1964.
CR  - Slovenské spevy, I-III, Turč. Sv. Martin 1880-1926.
CR  - Sušil, František, Moravské národní písně, Praha 1951.
CR  - Úlehla, Vladimír, Živá píseň, Praha 1949.
CR  - Václavík, Antonín, Luhačovské Zálesí, Luhačovice 1930.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/uhad/issue//621453
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/869819
ER  -