TY - JOUR T1 - Somut Olmayan Kültür Miras Listesinde Bir Değer Olan Türk Kahvesine Coğrafya Perspektifinden Bakış AU - Ersöz Tüğen, Arzu AU - Koca, Nusret PY - 2020 DA - May DO - 10.31454/usb.692043 JF - Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi JO - USBdergi PB - Çanakkale Onsekiz Mart University WT - DergiPark SN - 2564-7695 SP - 347 EP - 362 VL - 5 IS - 1 LA - tr AB - Bu çalışmada 2013 yılında UNESCO tarafında somut olmayan kültürel miras listesine alınan Türk Kahvesi, coğrafya ilminin esaslarına göre değerlendirilmeye çalışılmıştır. Anadolu’nun iklim koşullarına uygun bir bitki olmadığı halde Türkiye’de çok fazla tüketilen ve Türk Kahvesi adı altında tescillenen bu içecek, Türk insanının günlük ritüellerinin, gelenek ve göreneklerinin de merkezine yerleşmiştir. Anadolu topraklarında yaklaşık olarak 500 yıllık bir geçmişi olan Türk Kahvesini dünyadaki diğer benzerlerinden ayıran en önemli özellik, telvesi ile ikram edilmesi ve pişirme şeklinin diğer kahvelerden farklı olmasıdır. Esas anavatanı bugünkü Etiyopya olan kahvenin Anadolu’ya gelişi Mekke ve Medine’de dini görevlerini yapan hacılar tarafından olduğu tahmin edilmektedir. Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’a gelmesi ise Yemen Valisi olan Özdemir Paşa tarafından olduğu bilinmektedir. Sosyal bilimler içinde yer alan pek çok disiplinde Türk kahvesi incelenmiştir. Ortak kültürümüze ait pek çok değeri içeren Türk Kahvesi gerek içildiği mekân gerekse tarihi, davranışsal ve ekonomik yönleri ile beşerî coğrafyanın ilgi alanına girmektedir. Çalışmada Türk Kahvesi coğrafyanın temel unsuru olan mekân ve insan perspektifinden incelenmiştir. Bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman analizi yapılmış, konu ile ilgili geniş literatür çalışması yapılmıştır. İthal bir ürün olan kahvenin tüketimindeki hızlı artışa paralel olarak Türkiye’nin iklim şartlarında yetişen bitki kahvelerinin de (menengiç, kendir, çörekotu) son yıllarda oldukça popüler olduğu tespit edilmiştir. KW - Türk Kahvesi CR - Ağıldere, S. (2019). Batılı Seyyahların Gözünden İstanbul ve Cezayir’de Kahve ve Kahvehane Kültürü (17. Yy- 19. Yy). Milli Folklor. Sayı, 122, 14-28 CR - Akarçay, Erhan (2012). Kah Kahvehane Kah Cafe: Küreselleşen Eskişehir’de Kahve Tüketimi Üzerine Kurumsal Bir Giriş, Aynalı Labirent Küreselleşen Kentte Tüketim İçinde (Ed.: Ali Ergur), Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 2, 181-202 CR - Anlı, C., Yavan, N. (2018). Tüketim Mekanlarının Üretimi: Simit ve Simit Sarayı Örneği. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu. 3-6 Ekim 2018, 1371-1372 CR - Aşık, N. (2017). Değişen Kahve Tüketim Alışkanlıkları ve Türk Kahvesi Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. Sayı,5, 310-325. CR - Atlı, F. (2018). Kahve Pazarlaması ve Türk Kahvesinin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı, 84, 413-424 CR - Balcı, F. (2019). Cezveden Kültüre 40 Yıl: Türk Kahvesi ve Geleneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı, 87, 315-328 CR - Balkaya, A. (2013). Mekân Politikası Bağlamında Âşık Kahvehaneleri ve Âşık Üzerinde Kimi Fonksiyonları. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Sayı, 8, 881-889 CR - Bote, A., Bose, J. (2017). Tree Management And Enviromental Conditions Affect Coffe(Coffe Arabica L.)Bean Quantility. Wageningen Journal Of Life Sience. Volumme 86, 39-46 CR - Çağlayan, S. (2012). Anadolu’nun İlk Kamusal Mekânı: Kahvehane. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 29, 95-110 CR - Çaksu, A. (2019). Bir Siyasî İçecek Olarak Türk Kahvesi. SEFAD. Sayı, 41, 369-386 CR - Da Matta, F., Ronchi, C., Maestry, M., Barros, R. (2008). Ecophysiology Of Coffee Growth And Production. Rewiew. 19(4), 485-510 CR - Deveci, B. (2020). Kırklareli Dibek Kahvehanesinin Tercih Edilme Sebeplerinin Belirlenmesi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi. 4(1), 50-66 CR - Diker, O., Deniz, T. (2017). Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Miras ve Türkiye. Pegem Akademi: Ankara CR - Doğanay, H., Çavuş, A. (2016). Türkiye Ekonomik Coğrafyası. Pegem Akademi: Ankara CR - Ergün, A. (2017). Kırsal Alanda Kahvehanelerin Rolü: Tokat İli Merkez İlçe Örneği. Gazi Osman Paşa Üniversitesi. Sosyal Bilimler Üniversitesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Tokat. CR - Fendal, D. (2012). Türkiye’deki Kahve ve Mutfak Kültürünün Dönüşümü Üzerinden Küreselleşme Sürecinde Küresel ve Yerel Kültürün Etkileşim ve Eklemlenişi. Galatasaray Üniversitesi iletişim Dergisi. 147-180 CR - Güral, S. (1999). Türk Kültüründe Kahvenin Yeri. Anadolu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir. CR - Hayoğlu, İ., İzoli, G., Gümüş, A., Göncü, B., Çevik, G. (2010). Menengicin Şekerleme Üretiminde Kullanım Olanakları. HR.Ü.Z.F. Dergisi, 14(4): 57-62 CR - Kanbir, F. (2018). Cinsiyetçi Sosyalleşme Mekânları: Siirt Kent Kahvehaneleri Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı, 60, 641-647 CR - Kaya, G., Toker, S. (2019). Kahve Tüketim Alışkanlıklarının İncelenmesi: İstanbul Örneği. International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences. Sayı, 2, 146-164 CR - Koç, Y. (2010). Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı 16, 171-199 CR - Kodak, D. (2011). Postmodernite Bağlamında Bireyselleşme ve Marka İlişkisi: Sinema Filmlerinde Starbucks Coffee Tüketicilerinin Kimlik Analizi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul CR - Konak, M., Ateş, M., Şahan, Y. (2017). Yenilebilir Yabani Bitki Gundelia tournefortii’nin Antioksidan Özelliklerinin Belirlenmesi U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 101-108 CR - Kuzucu, E. (2019). Hizmet Sektöründe Müşterinin Memnuniyetinin Pazarlamaya Etkisi; Starbucks, Caffe Nero ve Kahve Dünyası Örneği. Maltepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul CR - Magrach, A., Ghazoul, J. (2015). Climate and Pest-Driven Geographic Shifts in Global Coffee Production: Implications for Forest Cover, Biodiversity and Carbon Storage. Climate and Pest-Driven Geographic Shifts in Global Coffee Production. 1-15 CR - Ogün, Ç., Orhan, F. (2019). Kültürel İncelemelere Coğrafi Bir Katkı: Erzincan'da Kahvehanelerin Mekânsal Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı, 23, 577-604 CR - Onurlubaş, E., Taşdan, K. (2017). Geleneksel Ürün Tüketimini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17, 115-132 CR - Özgürel, G. (2018). Kültürel Mirasa Bir Bakış: Marmaris Örneği. Journal of Social and Humanities Sience Research.Sayı, 5, 4894-4906 CR - Özkan, Ç. (2020). Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Kapsamında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsuru: Hıdırellez Pilavı Üzerine Bir Araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi. Sayı, 4, 371-384 CR - Saçılık, M., Çevik, S. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Yenilikçi Turizm Ürünlerine Dönüştürülmesi: Bir Örnek Olay İncelemesi. The Journal of Academic Social Science Studies. Sayı, 47, 331-341 CR - Şahbaz, S. (2007). Geçmişten Günümüze Kahvehaneler ve Kahvehanelerin Sosyal Yaşamdaki Yeri ve Önemi: Aydın Merkez Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın CR - Temurçin, K., Keçeli, K. (2015). Bir Davranışsal Coğrafya Çalışması: Isparta Şehri Örneğinde Uluslararası Öğrencilerin Kentsel Mekân Algısı. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 36, 117-138. CR - Tunç, Ş. (2017). Osmanlı Payitahtında Kahvehane ve Kahvehane Kültürünün Yeri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul CR - Ulus, C., Kaya, P., Taşcı, B. (2018). Çörek Otu Tohumunun Kimyasal Bileşimi ve İnsan Sağlığındaki Yeri. Samsun Sağ Bil Dergisi, 3(1), 25-29 Ulusoy, K. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü. Milli Folklor Dergisi, Sayı, 80, 159-169 CR - Ürer, H. (2010). Osmanlı'da Kahve/Kahvehane Kültürü ve Salihli'den Bir Kahvehane Örneği "Himaye-İ Etfal. Sanat Tarihi Dergisi. Sayı, 19, 1-26 CR - Yalap, H. (2017). Klasik Türk Edebiyatı Işığında Edebiyat Kültür Tarihimizde Kahve ve Kahvehaneler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi. Sayı, 6, 1907-1930 CR - Yavan, N., Anlı, C. (2019). Deneyim Yaratmada Mekânın Rolü: Starbucks ve Kahve Dünyası’nın Deneyim Ekonomisi ve Üçüncü Yer Bakımından Analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences. Sayı, 18, 100-132 CR - Yıldız, C. (1996). Kahvehanelerin Sosyal Hayattaki Yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 8, 1-38 CR - Yılmaz, G. (2017). Nev’î-Zâde Atâyî, Subhizâde Feyzî ve Aynî’nin Sâkînâmelerinden Hareketle Kahvenin Osmanlı Toplumundaki 300 Yıllık Değişimi. Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları / Makaleler. 571-583 CR - www. thespruce.com/grow-coffee-plants-1902614 (Erişim Tarihi, 4.02.2020). CR - www. marketingturkiye.com.tr/koseyazilari/deneyim-ekonomisi (Erişim Tarihi, 4.02.2020). CR - www. tdk. gov.tr (Erişim Tarihi, 4.02.2020). CR - www. tarımpusulası.com (Erişim Tarihi, 4.02.2020). UR - https://doi.org/10.31454/usb.692043 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1086288 ER -