TY  - JOUR
T1  - Müslüman Kültürü Açısından Yaratılış ve Evrim Konularına Bir Bakış
TT  - An Overview of Creation and Evolution in Muslim Culture
AU  - Çağlayan, Harun
PY  - 2020
DA  - July
JF  - İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi
JO  - İhya Dergisi
PB  - Mehmet Ayhan
WT  - DergiPark
SN  - 2149-2344
SP  - 480
EP  - 507
VL  - 6
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Öz Yaşamınbaşlangıcı ve çeşitlenmesiyle ilgili, düşünce çevrelerinde yaratılış ve evrimşeklinde temel iki yaklaşımdan bahsedilmektedir. Bunlardan ilki olan yaratılışfikri daha çok inançla, evrim fikri ise bilimle ilişkilendirilmektedir. Ancakher iki fikrin de üzerinde birleştikleri husus, yaşamın sürdürebilmesi içinevrendeki canlılığı destekleyen şartlardan her birinin, olması gereken şekildebelli bir etkileşim içinde olması gerektiğidir. Yaratılış düşüncesine göreevrenin özü olan madde, şuursuz olduğundan ne kendi basit varlığının ne debaşka karmaşık varlıkların kaynağı olabilir. Dolayısıyla evren, belli bir amaçve plan doğrultusunda hareket eden bir özne tarafından tek seferde tasarlanmasıdurumunda ancak mevcut formuna ulaşabilir. Evrim düşünesine göre ise madde,tümüyle kör tesadüflere bağlı olarak işleyen mekanik bir sürecin sonucundamevcut formuna ulaşmıştır. Bu yaklaşımları birbirinden farklı kılan, mevcut formunhangi yöntemle meydana geldiğinde düğümlenmektedir. Varlığın kaynağı konusundaMüslüman teolojisi açısından önemli olan, tanrı ve evren arasındayaratan-yaratıcı ilişkisinin kabul edilmesidir. Yani hem yaratılış hem de evrimmümkündür; ayrıca yaratılışın başka şekillerde de olması mümkündür. Şu hâldevarlığın niçin ve kim tarafından yaratıldığı sorularını cevaplama felsefe vedinin görevi iken; yaratılışın nasıl olduğunu tespit etmek bilimin görevidir. Bubağlamda çalışmada genel olarak varlığın kaynağı değil, meydana gelişihakkındaki görüşler değerlendirilmiştir.Araştırmadaveri toplama yöntemi olarak, konuya ilişkin Müslüman kültüründeki klasik vemodern eserlerden yararlanılmış; veri analizi yöntemi olarak ise tümevarımmetodu kullanılmıştır. Konu işlenirken, öncelikle yaratılış ve evrimyaklaşımlarının Müslüman ve diğer kültürlerde neye karşılık geldiklerine dairbulgulara ulaşılmış; sonrasında ise bunlar arasında mukayeseli bir analizinnasıl yapılabileceğine ilişkin bir çözüm denemesi sunulmuştur.AnahtarKavramlar: Kelâm, Varlık, Yaratılış, Tekâmül, EvrimHipotezi.
KW  - Kelâm
KW  - Varlık
KW  - Yaratılış
KW  - Tekâmül
KW  - Evrim Hipotezi
N2  - AbstractThereare two basic approaches about the beginning and diversification of life,namely creation and evolution in the circles of thought. The first of these isthe idea of creation is associated with belief whereas and the idea ofevolution is associated with science. However, what both ideas agree is thateach of the conditions that support life in the universe must have a certaininteraction as it should be. Matter, which is the essence of the universeaccording to the idea of creation, cannot be the source of neither its ownsimple being nor any other complex beings because it is unconscious. So thuuniverse can only taken the form of the present if it is designed by a subjectwho thinks and moves in line with a specific purpose and plan. According to theidea of evolution, matter has reached its current form as a result of amechanical process that operates entirely due to blind chance. Whatdifferentiates these approaches from each other is knotted by which method cameabout the current form. What matters in terms of the Muslim theology of thesource of being is the acceptance of the creator-creative relationship betweenGod and universe. So both creation and evolution are possible. Also thecreation may be in other ways. While it is the duty of philosophy and religionto answer the questions of why and by whom it was created; It is the duty ofscience to determine how creation is. In this context, in the study, opinionsabout the occurrence of the existence are evaluated in general, not the sourceof it.In theresearch, mostly works were used classical and modern works in Muslim culturerelated to the subject as data collection method. While the subject is beingresearched firstly, findings about what the approaches of creation andevolution correspond to in Muslim and other cultures have been reached.Afterwards, a solution attempt were presedent on how to make a comparativeanalysis among them.Keywords: Kalām,Existence, Creation, Taqāmul, Hypothesis of Evolution.
CR  - Alıcı, Mustafa. “İlahi Dinlerde Yaratılış-Evrim Tartışmaları”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 14/6 (2018), 59-89.
CR  - Allahverdi, Hüseyin, vd.. Evrim Nedir Ne değildir?. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
CR  - Ateş, Kenan. “Dünü ve Bugünüyle Evrim Kuramı”, Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi. edt. Kenan Ateş, 152-175. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2009.
CR  - Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
CR  - el-Bağdâdî, Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed. Usûlu’d-dîn İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
CR  - el-Bağdâdî, Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed. el-Fark beyne’l-fırâk, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd (Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1995.
CR  - Bayrakdar, Mehmet. “Tekâmül Nazariyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/337-339. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
CR  - Bayrakdar, Mehmet. İslâm’da Evrimci Yaratılış Teorisi. (İstanbul: İnsan Yayınları 1987.
CR  - Bayraktar, Mehmet. “Câhız ve Biyolojik Evrimciliğin Doğuşu”, çev. Mehmet Vural. Kelam Araştırmaları Dergisi 10/1 (2012), 117-126.
CR  - Bergson, Henri. Yaratıcı Tekâmül. Çev. Mustafa Şekip Tunç. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1947.
CR  - Boutroux, Émile. Çağdaş Felsefede İlim ve Din. çev. Hasan Kâtipoğlu. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
CR  - Collins, Francis S. Tanrı’ın Dili: Bilim Tanrı İnancıyla Uzlaşabilir mi?. çev. Harutyun Parlak. İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
CR  - Çağlayan, Harun. “Rasyonalizm Bağlamında Dilbilim ve Din Dili İlişkisi”. Sosyal Bilimler Ekev Akademi Dergisi 18/58 (2014), 41-58.
CR  - Darwin, Charles R. Türlerin Kökeni. çev. Öner Ünalan. Ankara: Onur Yayınları, 1976.
CR  - Descartes, René. İlk Felsefe Üzerine Metafizik Düşünceler. çev. Mehmet Karasan. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1998.
CR  - Dorman, Emre. “Allah Olmadan Objektif Bir Ahlak Mümkün mü?”. İslâm Düşüncesinde Ateizm Eleştirisi. 393-436. ed. Cemalettin Erdemci, Fadıl Ayğan, Seyithan Can, Mustafa Sancar. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
CR  - Edman, Irwin. Sanat ve İnsan. çev. Turhan Oğuzkan. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1998.
CR  - el-Eşarî, Ebu’l-Hasan İsmail. Makâlâtu’l-İslamiyyîn ve ıhtılâfû’l-musallîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetü’l-Nehdati’l-Mısrıyye, 1950.
CR  - Evkuran, Mehmet. Çağdaş Sorunlar ve Kelam. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
CR  - Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1996.
CR  - Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar (İstanbul: Remzi Kitapevi, 1977.
CR  - İbn Haldûn, Muhammed b. Hasen. Târîhu İbn Haldûn. hzr. Halîl Şahâde. Beyrût, Dâru’l- Fikr, 1421/2001.
CR  - İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kurâni’l-azîm. Thk. Mustafa Seyyîd Muhammed vd. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
CR  - Ibn Sînâ, Abdullâh b. Alî. en-Necât. çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
CR  - Ihvân-ı Safâ. Ihvân-ı Safâ Risaleleri (Resâilu İhvani's-safâ ve Hullani'l-vefa). çev. Abdullah Kahramana vd.. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
CR  - el-İsfehânî, Ebû’l Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. el-Fadl b. Muhammed er-Râgıb. el-müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, ts.
İzmirli, İsmail Hakkı. İslâm Mütefekkirleri ile Garb Mütefekkirleri Arasında Mukayese. Sadeleştiren. Süleymen Hayri Bolay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1977.
CR  - Kaya, Mahmut. İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları, 2010.
Kazanç, Fethi Kerim. “Düşünce Tarihinde Ateizme Götüren Bir Neden Olarak Kötülük Sorunu: Kelâmî Açıdan Eleştirel Bir Değerlendirme”. İslâm Düşüncesinde Ateizm Eleştirisi. 190-259. ed. Cemalettin Erdemci, Fadıl Ayğan, Seyithan Can, Mustafa Sancar. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
CR  - Komisyon. Evrim ve Tasarım Gelen-eksel ve Çağdaş Metinler Seçkisi. Derleyen. Recep Alpyağil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
CR  - el-Kurtûbî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed Ebû Bekr. el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’ân ve’l Mubeyyin limâ tazammanahu mine’s sunne ve âyi’l-Furkân. Thk. Abdulmuhsîn et-Turkî. Beyrut: Muessesetü Risale, 2006.
CR  - el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbu’t-tevḥid. nşr. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. Ankara: İsam Yayınları, 2003.
CR  - el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilâtu Ehl-i Sunne. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 426/2005.
CR  - el-Mâverdî, Ali b. Muhammed. en-Nuket ve’l-uyûn. Nşr. Seyyid Abdulmaksûd b. Abdurrahman. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
CR  - Mill, John Stuart. Hürriyet. çev. Mehmet Osman Dostel. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
CR  - Nasr, Seyyid Hüseyin. İnsan ve Tabiat. çev. Nabi Avcı. İstanbul: İşaret Yayınları, 1988.
CR  - en-Nesefî, Ebu’l Berekât Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali Bedevî. Beyrut: Daru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
CR  - Okcu, Abdulmecit. “Kur’ân ve Evrim Açısından Canlıların Oluşumu”.  Ekev Akademi Dergisi 17/ 56 (2013), 151-177.
CR  - Özdemir, Metin. “Çağdaş Ateizm Argümanlarının Kritiği”. İslâm Düşüncesinde Ateizm Eleştirisi. 529-548. ed. Cemalettin Erdemci, Fadıl Ayğan, Seyithan Can, Mustafa Sancar. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
CR  - Özgökman, Fatih. “Evrimsel Ahlak ve Eleştirisi”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 19 (2015), 153-173.
CR  - Öztürk, Mustafa, vd.. Evrim Nedir Ne değildir?. Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
CR  - Özsoy, Ömer. Sünnetullah Bir Kur’an İfadesinin Kavramlaşması. Ankara: Fecr Yayınları, 1999.
CR  - Rose, Steven. “Evrensel Darwinizm”. çev. Günseli Bayram, Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi içinde, edt. Kenan Ateş, 152-175. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2009.
CR  - eş-Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’n-nihâl. thk. Emîr Alî Mühennâ, Alî Hasen Fâûr. Beyrut: Dâru’l Ma’rife, 1993.
CR  - Ülken, Hilmi Ziya. Varlık ve Oluş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1968.
CR  - et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah İbn Abdulmuhsîn et-Turkî. Kâhire: Dâru’l-Hicr, 2001.
CR  - Taslaman, Caner. Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2007.
CR  - Turner, Derek. Paleontoloji ve Evrim. çev. Nıvart Taşçı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2014.
CR  - Jan Z., Wilczynski. “Darwin’den Sekiz Yüzyıl Önce Birunî’nin Farazî Darwinizmî Üzerine”. çev. Harun Ünver, Esra Tellioğlu Ünver. Evrim ve Tasarım Gelen-eksel ve Çağdaş Metinler Seçkisi. derleyen. Recep Alpyağil. 228-236. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013), 230, 236.
CR  - Yaran, Cafer Sadık. “Din ve Bilim: Mitolojik ve İdeolojik Girdilerin Ötesindeki Uyuşma”. çev. Halil İbrahim Doğramcı. Evrim ve Tasarım Gelen-eksel ve Çağdaş Metinler Seçkisi. derleyen. Recep Alpyağil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
CR  - Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/ihya/article/726324
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1208080
ER  -