TY - JOUR T1 - Okulun Kurumsal Habitusunda Disiplinci Söylem ve Pratikler AU - Ağın, Eren PY - 2020 DA - December JF - Mülkiye Dergisi PB - Mülkiye Alumni Association WT - DergiPark SN - 1305-9971 SP - 711 EP - 746 VL - 44 IS - 4 LA - tr AB - Modern okul sisteminin etkin bir aygıtı olarak disiplin, eğitim-öğretim faaliyetlerindeyaygın ve meşru bir şekilde kullanılmaktadır. Disiplin tarihsel ve toplumsal alanlardanbağımsız olmamakla birlikte icra edildiği sosyal çevreye ve okuldaki yapı ve aktörleregöre farklılaşabilmektedir. Bu araştırmada Ankara ilindeki merkez bir ilçenin köklü ve altortasınıfa mensup bir ortaöğretim kurumunda branş öğretmeni, rehber öğretmen, okulyöneticisi ve öğrencilerin görüş ve deneyimlerine dayanarak ortaöğretimde öğrencilereyönelik disiplin uygulamalarının okulun kurumsal habitusunda eleştirel bir çözümlemesiamaçlanmıştır. Bu araştırma vaka (örnek olay) çalışması olarak tasarlanmış ve yarıyapılandırılmışgörüşme formlarına başvurularak katılımcıların disiplinci pratiklerin okulkurumundaki dolaşımına ilişkin detaylı görüşleri incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmadaokuldaki disiplinci söylem ve pratikler bireyselin ve kolektivitenin birlikteliğiyle şekillenenkurumsal habitus çerçevesinde analiz edilmektedir. Kurumsal habitus kavramı, okulkurumunun barındırdığı çoklu ilişkisellikleri anlamlandırmaya elverişli bir kavramdır.Bu kavram, okulun içindeki ve dışındaki yapılar ile ilişkilerini ve bu ilişkilerin disiplinuygulamalarının şekillenmesindeki belirleyiciliğini çözümlemede başat bir kavramdır.Saha çalışmasında okulda disiplin sorunu ve uygulamalarını meşrulaştırma biçimlerine;okuldaki aktörlerin toplumsal cinsiyet ve rollerinin disiplinle ilişkisine; okul mekânınındisiplin sürecindeki etkisine ve disiplinin ritüeller, semboller ve törenlerle bağına; ödülve ceza uygulamalarına ilişkin katılımcıların görüşleri alınmıştır. Araştırma sonuçlarıdört ana eksende ele alınmaktadır. Birinci eksen, okuldaki disiplin uygulamaları disiplinmevzuatı doğrultusunda okuldaki aktörlerin konumlanışları üzerinden otorite figürünü,cinsiyetçiliği ve ahlakî denetimi pekiştirmek üzerinden yapılanmaktadır. Okuldakiaktörler ayrımcı ve damgalayıcı söylem ve pratiklerin oluşmasında ve devamlılığındadisiplin uygulamalarının destekleyicisi ve bütünleyicisi bir pozisyonda yer almaktadırlar.İkinci eksen, okul mekânında var olan sembol, tören ve ritüeller disipline edici unsurlarolarak etkilidirler ve okuldaki aktörlerin bu unsurlar vasıtasıyla cinsel, sınıfsal ve ırksalhiyerarşilerin içselleştirilmesinde, dolaşıma sokulmasındaki belirleyici rolleri vardır.Öğretmen ve öğrenciler ritüel, sembol ve törenlere katılarak onları meşru ve doğalbir mekanizmaya dönüştürmekte ve bireysel ve kurumsal hiyerarşiyi pekiştiren, idealbir yapıyı kuran disiplinci pratiklerin yeniden üretiminde aktif bir rol oynamaktadırlar.Üçüncü eksen, okulda kız ve erkek öğrenciler bedensel güçleri ve kılık-kıyafetleriüzerinden ataerkil rollere göre tasnif edilmektedir. Okulda öğretmenlere çeşitlidenetimci ve baskıcı toplumsal roller (polis, çoban, bekçi vb.) atfedilerek öğrencileringözetlenmesi ve denetlenmesi yoluyla disipline edilmesi pekiştirilmektedir. Dördüncüeksen, okuldaki ödül ve ceza uygulamalarının öğrencileri rekabete yönelten, ayrıştıranve cezalandıran bir disiplinci kurum aygıtı olarak işlediği görülmektedir. Ödül ve cezalaröğrencilerin kendilik algılarını etkilemekte, öğrenciler arası ilişkileri ve tanınırlıkdüzlemini belirlemektedir. Farklı kimlik, inanç ve görüşteki öğrenciler, okulun kurumsalhabitusunu şekillendiren disiplin uygulamalarına maruz kaldıkça sosyal dışlanma,damgalanma ve cezalandırılma biçimlerine tabi kılınmaktadır. KW - Disiplin KW - Okul KW - KW - Kurumsal Habitus KW - KW - Toplumsal Cinsiyet KW - Ödül-Ceza. CR - Açıkel F (2009). Devletin Manevi Şahsiyeti ve Ulusun Pedagojisi. İçinde: T Bora (der), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Milliyetçilik, Cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları, 117-139. CR - Akın Y (2004). “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”: Erken Cumhuriyet Döneminde Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim Yayınları. CR - Akşit E E (2005). Kızların Sessizliği: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları. CR - Alkan M Ö (2004). İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Modernleşme ve Uluslaşma Sürecinde Eğitim. İçinde: K H Karpat (der), Osmanlı Geçmişi Günümüz Türkiye’si, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. CR - Alkan M Ö (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda Modernleşme ve Eğitim. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(12), 9-84. CR - Althusser L (2006). Ideology and Ideological State Apparatuses. İçinde: A Sharma ve A Gupta (der), The Anthropology of the State: A Reader, CA: Blackwell Publishing., 86-112. CR - Althusser L (2008). Yeniden-Üretim Üzerine. Çev. I Ergüden ve A Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları. CR - Apple W M (2006). Eğitim ve İktidar. Çev. E Bulut, İstanbul: Kalkedon Yayınları. CR - Arum R (2003). Judging School Discipline: The Crisis of Authority. Cambridge: Harvard University Press. CR - Bourdieu P (1990). The Logic of Practice. California: Stanford University Press. CR - Bourdieu P ve Passeron J C (2014). Varisler: Öğrenciler ve Kültür. Çev. A Sümer ve L Ünsaldı, Ankara: Heretik Yayınları. CR - Bourdieu P ve Passeron J C (2015). Yeniden Üretim: Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri. Çev. A Sümer, L Ünsaldı ve Ö Akkaya, Ankara: Heretik Yayınları. UR - https://dergipark.org.tr/en/pub/mulkiye/issue//873190 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1551367 ER -