TY  - JOUR
T1  - Bilge Mimar Turgut Cansever’in Perspektifinden Türkiye’de “Yatay Mimari” Meselesi
TT  - The Issue of “Horizontal Architecture” in Turkey from the Perspective of Turgut Cansever, the Wise Architect
AU  - Bıçkı, Doğan
AU  - Kırkan, Merve
PY  - 2022
DA  - June
DO  - 10.26650/JECS2021-999792
JF  - Journal of Economy Culture and Society
PB  - Istanbul University
WT  - DergiPark
SN  - 2645-8772
SP  - 289
EP  - 311
IS  - 65
LA  - tr
AB  - Yatay   mimari   söylemi,   çok   katlı   yapıların   İstanbul’un   tarihi   siluetine   zarar   verdiği   yönündeki   tartışmaların   ardından,   hükümetin   şehircilik   politikasının   önemli   bir   unsuru   olarak   takdim   edilmiştir.   Şehirlerin   görünümüne   yapacağı   katkıların   yanı   sıra,   yatay   mimarinin   mahalle   kültürünü yeniden inşa ederek komşuluk ilişkilerini güçlendireceği, doğal afetlerden  sonra  oluşacak  yapı  hasarlarını  azaltacağı  ileri  sürülmüştür.  Bu  düşünceler  eşliğinde  yatay  mimari  anlayışının  mevzuata  yansıması  2017  yılında  yürürlüğe  giren  Planlı  Alanlar  İmar  Yönetmeliği  ile  olmuştur.  Yatay  mimari  söylemi,  kat  yüksekliklerini  sınırlandıran  düzenlemelerin  yanı  sıra  11.  Kalkınma  Planına  ve  seçim  manifestolarına  da  yansımıştır.  Ancak   yatay   mimari   adına   yapıldığı   söylenen   yasal   düzenlemelerin   ve  projelerin  yerindeliği  yeni  bir  tartışma  alanı  ortaya  çıkarmıştır.  Bu  çalışmada, hükümetin yatay mimari söylem ve uygulamaları, bu anlayışın öncüsü  olan  mimar  Turgut  Cansever’in  perspektifinden  analiz  edilmiştir.  Cansever’in ufki kat mülkiyeti, ondan mülhem olarak izleyicisi H. İbrahim Düzenli’nin  ufki(yatay)  şehircilik  olarak  isimlendirdiği  anlayış,  1-2  katlı  müstakil  bahçeli  konutlardan  oluşan,  Osmanlı  kent  sisteminden  ilham  alan  ve  bugünün  yapılaşma  sisteminden  tamamen  farklı  bir  şehirleşme  anlayışını yansıtmaktadır. Bu bağlamda, ülkemizde yatay mimari söylemi sonrasında  yapılan  uygulamalara  bakıldığında,  eskisine  göre  önemli  bir  kazanımın  elde  edildiğini  söylemek  mümkün  değildir.    Sonuç  itibariyle,  hükümetin  yatay  mimari  söyleminde  dile  getirilen  hedefler  ile  mevcut  yapılaşma pratiklerinin birbirleriyle uyumlu olmadığı görülmektedir.
KW  - “Yatay   mimari”   söylemi
KW  - mahalle   kültürü
KW  - Turgut   Cansever
N2  - After  debates  about  whether  or  not  multistory  buildings  damaged  the  historical  silhouette  of  İstanbul,  the  horizontal  architectural  discourse  was  established  as  an  important  element  of  the  government’s  urban  policy.  It  has  been  argued  that  horizontal  architecture  will  strengthen  neighborly  relations  by  rebuilding  neighborhood  culture  and  reducingbuilding  damage  after  natural  disasters,  in  addition  to  contributing  to  the  appearance  of  cities.  Based  on  these  considerations,  the  Planned  Areas  Zoning  Regulation,  which  came  into  effect  in  2017,  reflects  the  horizontal architecture discourse in the legislation. The Eleventh Development Plan, election manifestos, and regulations limiting floor heights all reflect the horizontal architecture discourse. However, the applicability of horizontal architecture as well as the pertinence of regulations and projects purportedly created for horizontal architecture have sparked a new debate topic. In this paper, the horizontal architectural discourse and practices of  the  government  are  analyzed  from  the  perspective  of  architect  Turgut  Cansever,  a  pioneer  of  horizontal  architecture. Cansever’s “horizon condominium,” which was called horizon (horizontal) urbanism by his follower H.  Ibrahim  Düzenli,  reflects  a  completely  different  type  of  urbanization  from  today’s  construction  system,  which consists of 1–2 story detached houses with gardens and was inspired by the Ottoman city system. In this context, it is impossible to state that the applications made after the horizontal architectural discourse in our country have resulted in a significant improvement compared to the past. Thus, it is evident that the objectives of the horizontal architectural discourse and the existing construction practices are incompatible.
CR  - AK Parti 31 Mart 2019 Mahalli İdareler Genel Seçimleri Manifestosu. (2019). Erişim Adresi: https://www.akparti.org.tr/media/279203/manifesto_28ocak2019_17-29.pdf
CR  - Akın, S. (2017, 21 Kasım). Dikey mi yatay mı? Yoksa müstakil mi? Milliyet. Erişim adresi: https://www.yenisoz.com.tr/yazarlar/dikey-mi-yatay-mi-yoksa-mustakil-mi/
CR  - Akıncı, M. (2018, 8 Kasım). Yatay Değil, Dikey Mimari Olması Lazım!. Erişim adresi: http://expressvatan.com/yazarlar/mahmut-akinci/kayyimdan-baskan-olur-mu/318/
CR  - Artık çok geç: Davutoğlu, Erdoğan’ı ‘küstüren’ kuleler için ‘şehre ihanet’ dedi. (2016, 9 Nisan). Erişim adresi: https://www.diken.com.tr/artik-cok-gec-davutoglu-erdoganin-kustugu-169-kulelerine-yuklendi-sehre-ihanet/
CR  - Atay, D. (2018, 25 Temmuz). Mimarlıkta Dikey ve Yatay Büyüme. Erişim adresi: https://manifold.press/mimarlikta-dikey-ve-yatay-buyume
CR  - Ayvazoğlu, B. (2016). Dünyayı Güzelleştirmek, Turgut Cansever’le Konuşmalar. İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Bakan Kurum müjdeleri sıraladı. (2019, 19 Mart). Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/bakan-kurum-mujdeleri-siraladi-41154766
CR  - Bauer, C. (2020). Modern Housing. Baston: University of Minnesota Press.
CR  - Bıçkı, D. (2019). Mahallenin İmkansızlığı Üzerine Notlar: Yitirilen Bir Değer Olarak Komşuluk İlişkileri. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi
CR  - Bıçkı, D. (2020). Kent Sosyolojisi. Songül Sallan Gül (Ed.), Sosyolojiye Giriş. Denizli: Kaf Kitap Kafe Yayınları
CR  - Boğazlıyan, E. (2017, 17 Kasım). Haliç kıyısında kat sınırı 4’ten 10’a çıkarıldı. Habertürk. Erişim adresi: https://www.haberturk.com/halic-kiyisinda-kat-siniri-4ten-10a-cikarildi-1717200
CR  - Cansever, T. (2010). Osmanlı Şehri. Seval Akbıyık (Ed.). İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Cansever, T. (2014). Kubbeyi Yere Koymamak. Seval Akbıyık (Ed.). İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Cansever, T. (2016). İslam’da Şehir ve Mimari. Seval Akbıyık (Ed.). İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. (2020, 20 Şubat). Resmi Gazete (Sayı: 31045). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/02/20200220-1.htm
CR  - Cumhurbaşkanı Erdoğan: Dikey mimari yok, yatay mimari. (2018, 8 Kasım). Erişim adresi: https://www.dunya.com/gundem/cumhurbaskani-erdogan-dikey-mimari-yok-yatay-mimari-haberi-431879
CR  - Cumhurbaşkanı Erdoğan: Maalesef site kültürü ülkemize egemen olmaya başladı. (2020, 2 Ocak). Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-cumhurbaskani-erdogandan-onemli-aciklamalar-41410801
CR  - Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan yatay mimari vurgusu. (2021, 9 Nisan). Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-cumhurbaskani-erdogandan-yatay-mimari-vurgusu-41784259
CR  - Doğan, K. (2021, 18 Mayıs). Mimarlık Yatay Mı Dikey Mi? [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://www.artcollegess.com/post/mimarlik-yatay-mi-dikey-mi
CR  - Düzenli, H. İ. (2016). Ufki Şehir, Turgut Cansever’in İzinde. İstanbul: Klasik
CR  - Erbil, Ö. (2018, 19 Ocak). 16/9 Tıraştan kurtuldu… Silueti bozan kuleler yasallaştı. Hürriyet. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/16-9-tirastan-kurtuldu-silueti-bozan-kuleler-yasallasti-40714741
CR  - Erdoğan: Dikey mimari bizim için intihardır. (2021, 25 Ocak). Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/erdogan-dikey-mimari-bizim-icin-intihardir-haber-1511376
CR  - Erdoğan’dan ‘itiraf’: 100 kat bina yapmak sizi medeni yapmıyor, bu tuzağa düştük. (2017, 21 Ekim). Erişim adresi: https://www.diken.com.tr/erdogandan-itiraf-100-kat-bina-yapmak-sizi-medeni-yapmiyor-bu-tuzaga-dustuk/
CR  - Erzurum’da dikey değil, yatay mimari tercih edilmeli! (2021, 5 Şubat). Erişim adresi: https://emlakkulisi.com/erzurumda-dikey-degil-yatay-mimari-tercih-edilmeli/663531
CR  - Fishman, R. (2016). Yirminci Yüzyılda Kent Ütopyaları (D. Toprak, Çev.). İstanbul: Daimon.
CR  - Güllüce Açıkladı; Yeni Slogan ‘Yatay Yapılanma’. (2014, 14 Şubat). Erişim adresi: http://www.yapi.com.tr/haberler/gulluce-acikladi-yeni-slogan-yatay-yapilanma_117052.html
CR  - Howard, E. (2019). Yarının Bahçe Kentleri (A. Volkan, Çev.). İstanbul: Daimon.
CR  - İlgün, S. (2019, 9 Kasım). Cihan Uzunçarşılı Baysal: AKP kendi ideolojik mekanlarını inşa ediyor. Evrensel. Erişim adresi:https://www.evrensel.net/haber/373178/cihan-uzuncarsili-baysal-akp-kendi-ideolojik-mekanlarini-insa-ediyor
CR  - İnşaat firmaları yeni döneme başlıyor! Kriterler değişti! (2020, 4 Haziran). Erişim adresi: https://emlakkulisi.com/insaat-firmalari-yeni-doneme-basliyor-kriterler-degisti/639478
CR  - İstanbul’a ihanet ettik, bundan ben de sorumluyum. (2017, 21 Ekim). Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/erdogan-istanbulda-26-2058213/
CR  - İstanbul’da 116 bin konut dönüşüyor. (2020, 27 Mart). Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/istanbulda-116-bin-konut-donusuyor-6220369
CR  - İzmir’de yatay mimari dönemi! Başkan Erdoğan’dan önemli açıklamalar. (2021, 22 Şubat). Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/gundem/2021/02/22/son-dakika-haberi-baskan-erdogan-izmirde-deprem-konutlarinin-temelinin-atilmasi-toreninde-konusuyor
CR  - Keyman, E. F. ve Koyuncu Lorasdağlı, B. (2010). Kentler Anadolu’nun Dönüşümü ve Türkiye’nin Geleceği. İstanbul: Doğan Kitap
CR  - Küçükali, H. (2018, 8 Kasım). Yatay Mimari Mi, Dikey Mimari Mi? [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://www.tahtapod.com/blog/yatay-mimari-mi-dikey-mimari-mi
CR  - L’Heuillet, Helen. (2016). Komşuluk (A. Beyaz, Çev.). İstanbul: YKY
CR  - Mola, A. O. (2019, 19 Şubat). Yatay-dikey mimari tartışması ve tarım. Erişim adresi: https://www.yasamicingida.com/yazarlar/ali-osman-mola/yatay-dikey-mimari-tartismasi-ve-tarim/ 
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği. (2017, 3 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 30113). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/07/20170703-8.htm
CR  - Rose, J. (2019). İyi Akort Edilmiş Şehir (T. Gezer, Çev.). İstanbul: Optimist.
CR  - Savaş, B. (2021, 12 Şubat). Kentsel dönüşüm hız kesmeden devam ediyor! Sabah. Erişim adresi:https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2021/02/12/kentsel-donusum-hiz-kesmeden-devam-ediyor
CR  - Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf
CR  - Şahin, İ. (2021, 10 Ocak). İstanbul’un boyu uzayacak: Avrupa’nın en yüksek binası inşa ediliyor. Sözcü. Erişim adres: https://www.sozcu.com.tr/2021/emlak/istanbulun-boyu-uzayacak-avrupanin-en-yuksek-binasi-insa-ediliyor-6205318/
CR  - TOKİ. (2019, 25 Kasım). Çanakkale’de Mahalle Kültürü. Erişim adresi: https://www.toki.gov.tr/haber/canakkalede-mahalle-kulturu
CR  - Varol, M. ve Aşan, C. (2019, 15 Şubat). Çevre ve Şehircilik Bakanı Kurum: Bundan sonra 4-5 katı geçmeyecek imarlar yapılacak. Anadolu Ajansı. Erişim adresi:  https://www.aa.com.tr/tr/politika/cevre-ve-sehircilik-bakani-kurum-bundan-sonra-4-5-kati-gecmeyecek-imarlar-yapilacak/1394115
CR  - Yatay mimarinin avantajları neler?. (2021, 5 Ağustos). Erişim adresi: https://emlakkulisi.com/yatay-mimarinin-avantajlari-neler/680108
CR  - Yatay mimari için ilk adım Beyoğlu’nda atıldı!. (2019, 6 Mart). Erişim adresi: https://emlakkulisi.com/yatay-mimari-icin-ilk-adim-beyoglunda-atildi/600346
CR  - Yatay mimari ne anlama geliyor? Yatay mimari nasıl olur, avantajı nedir?. (2021, 26 Ocak). Erişim adresi: https://www.aksam.com.tr/guncel/yatay-mimari-nedir-yatay-mimari-evleri-nasil-olur/haber-1144211
CR  - Yatay mimari ne demektir? Yatay mimari evleri nasıl olur?. (2019, 16 Aralık). Erişim adresi: https://www.gursesgazetesi.com/yasam/yatay-mimari-ne-demektir-yatay-mimari-evleri-nasil-olur-h25317.html
CR  - Yılmaz, S. (2015, 27 Aralık). Şehirlerde Yatay Yapılaşmaya Dönmeliyiz. Habertürk. Erişim adresi:https://www.haberturk.com/yazarlar/serpil-yilmaz-2155/1172812-sehirlerde-yatay-yapilasmaya-donmeliyiz
CR  - 16/9 = Yıkım. (2013, 25 Mayıs). Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/16-9-yikim-23363771
UR  - https://doi.org/10.26650/JECS2021-999792
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1990964
ER  -