Atatürk Döneminde Türkiye-Yunanistan İlişkileri, 1923-1938

Year 2015, Volume: 31 Issue: 91, 1 - 28, 01.05.2015

Bestami S. Bilgiç

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti Devleti büyük oranda 1919-1922 yılları arasında Yunanistan’a karşı
yapılan bir savaş sonrasında kurulabilmiştir. 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması’yla Atina
ile Ankara aralarındaki savaşa bir son vermiş ve barışı tesis etmeye çalışmışlardır. Ancak bir
antlaşma imzalanmış olmasına rağmen iki ülke arasındaki ilişkiler normalleşmemiştir. Özellikle Lozan’da hükme bağlanan nüfus mübadelesinin uygulanmasından kaynaklanan sorunlardan dolayı iki ülke arasındaki ilişkiler gerilimli bir seyir takip etmiştir. Daha sonra özellikle
iki devlet adamının, Türkiye adına Mustafa Kemal Atatürk’ün ve Yunanistan adına Eleftherios
Venizelos’un girişimleri sayesinde 1930 yılından itibaren Türkiye ile Yunanistan arasında iyi
komşuluk ilişkileri kurulabilmiştir. Atatürk’ün 1938 yılındaki vefatına kadar Türkiye ile Yunanistan kalıcı dostluk tesis edilmesi adına çaba göstermişler ve aralarındaki barışı tüm Balkan
coğrafyasına teşmil etmeye çalışmışlardır. 

Keywords

Atatürk, Venizelos, Türkiye, Yunanistan

Turkısh - Greek Relatıons In Atatürk Perıod, 1923 - 1938

Abstract

The Turkish Republic was founded after an arduous struggle against invading Greek forces
between the years of 1919 and 1922. With the conclusion of the Lausanne Treaty in 1923, Ankara
and Athens aimed at establishing peace amongst them. Even though a treaty was signed, normalization of bilateral relations did not ensue. Tense atmosphere persisted mainly due to problems
that arose during the implementation of the exchange of populations which was part of the larger
Lausanne settlement. Later on, nonetheless, starting with the year of 1930, good neighborly relations between the two countries were established mainly thanks to endeavors of two statesmen,
namely Mustafa Kemal Atatürk and Eleftherios Venizelos. Until Atatürk passed away in 1938,
Turkey and Greece did not spare any efforts for the institutionalization of peace firstly amongst
them and later amongst other Balkan powers.

Keywords

Atatürk, Venizelos, Turkey, Greece

References

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030.18.01.02/12.48.18, 5 Temmuz 1930.
• BCA, 030.10/255.716.5, 8 Ocak 1933.
• BCA, 030.10/255.716.13, 6 Mayıs 1933.
• Benaki Museum Archive of Eleftherios Venizelos (BMAEV), 173/50.
• National Archives Research Administration (NARA) – Military Intelligence Division (MID), 2657-T-276, 5 Temmuz. 1923.
• NARA - MID. 2657-T-276, 12 Temmuz 1923.
• NARA - MID. 2657-V-425/9, 29 Ekim 1924.
• NARA - MID. 2657-T-436, 15 Aralık 1925.
• NARA - MID. 2657-T-416/3, 7 Ocak 1926.
• NARA - MID. 2657-T-416/7, 14 Haziran 1929.
• NARA - MID. 2657-T-416/8, 16 Haziran 1930.
• NARA - MID. 2657-T-480/2, 4 Kasım 1930.
• NARA - MID. 2657-T-480/1, 17 Kasım 1930.
• NARA - MID. 2657-T-480/4, 18 Eylül 1933.
• NARA - Department of State (DS), 767.00/49.
• NARA - DS. 770.00/295. NARA - DS. 767.68115/130, 25 Nisan 1930.
• NARA - DS. 767.68115/136, 20 Haziran 1930.
• NARA - DS. 767.68115/143, 15 Ekim 1930.
• NARA - DS. 767.78/685, 3 Kasım 1930.
• NARA - DS. 767.68115/149, 20 Mayıs 1931.
• NARA - DS. 767.6812/NON AGRESSION/3, 28 Eylül 1933.
• NARA - DS. 767.6812/NON AGRESSION/5, 30 Eylül 1933.
• NARA - DS. 767.68/712, 30 Haziran 1934.
• NARA - DS. 867.504/13, 24 Temmuz 1934.
• NARA - DS. 767.68115/165, 15 Ocak 1935.
• NARA - DS. 767.00/61, 15 Mart 1935.
• NARA - DS. 767.68/732, 31 Mayıs 1937.
• NARA - DS. 767.68/733, 8 Haziran 1937.
• ALEXANDRIS, Alexis, The Greek Minority of İstanbul and Greek-Turkish Relations 1918-1974, Center for Asia Minor Studies, Athens, 1983.
• ALEXANDRIS, Alexis, “The Expulsion of Constantine IV: The Ecumenical Patriarchate and Greek Turkish Relations, 1924-25”, Balkan Studies, C 22,1981: 333-363.
• ALEXANDRIS, Alexis, “Turkish Policy towards Greece During the Second World War and Its Impact on the Greek-Turkish Detente”, Balkan Studies, C 23, S 1, 1982, 157-197.
• ANASTASIADOU, Ifigenia, O Venizelos kai to Ellinotourkiko Symfono Filias tou 1930, Athina, 1982.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göç 1923-1925, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• Atatürk’ün Milli Dış Politikası, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1981.
• BARLAS, Dilek, “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Balkan Politikası”, Üçüncü Uluslararası Atatürk Sempozyumu, C II, Atatürk Araştırma Merkezi Ankara, (1998): 833-838.
• BİLGİÇ, Bestami S., “The Cyprus Crisis of October 1931 and Greece’s Reaction: The Place of Turkey and Turkish Cypriots in the Eyes of Greek and Greek Cypriot Leadership”, Uluslararası Hukuk ve Politika, C I, No.4, 2005, s.91- 101.
• BİLGİÇ, Bestami S., “1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi” içinde Haydar Çakmak (haz.), Türk Dış Politikası 1919-2008, Platin Yayınları, Ankara, 2008, s. 223-228.
• BİLGİN, Mustafa Sıtkı, “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Balkan Diplomasisi (1923-1930), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XX, S 60 (2004): 799-820.
• BİLSEL, M. Cemil, Lozan, C II, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1998.
• BLANCHARD, Raoul, “The Exchange of Populations between Greece and Turkey”, Geographical Review, C 15, S 3, Temmuz 1925: 449-456.
• BROWN, Philip Marshall, “The Lausanne Conference”, American Journal of International Law, C 17, S 2, Nisan 1923, 290-296.
• Cumhuriyet, 28 Teşrinievvel 1930.
• ÇAKMAK, Zafer, “Yunanistan Başbakanı Panagis Tsaldaris’in Türkiye’yi Ziyareti (10-17 Eylül 1933)”, Turkish Studies, C 2, S 4 (2007), s.1271-1282.
• ÇAKMAK, Zafer, “Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne Aday Göstermesi”, Erdem, No.52 (2008), s.91-109.
• DAFNI, Grigorios, I Ellas Metaksi Dio Polemon, Vol I, Kaktos, Athina, 1997. ERDAL, İbrahim, Mübadele, Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923-1925, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• ERDEM, Nilüfer, “Yunan Tarihçilerin Gözüyle 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması ve Venizelos’un Bu Sürece Katkıları”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No.23, 2009: 93-128.
• ESMER, Ahmet Şükrü, Siyasi Tarih 1919-1939, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.O., Ankara, 1953.
• FIRAT, Melek, “Yunanistan’la İlişkiler” içinde Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001, 325-356.
• Greek Refugee Settlement, Publications of the League of Nations, 1926.
• HATİPOĞLU, M. Murat, Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan 1923- 1954, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1997.
• IATRIDES, John (ed.), Ambassador MacVeagh Reports: Greece, 1933- 1947, Princeton University Press, Princeton, c.1980.
• İsmet Paşa’nın Siyasi ve İçtimai Nutukları, Başvekalet, Ankara, 1933.
• KARAMANLIS, Kosta Al, O Eleutherios Venizelos kai oi Eksoterikes mas Scheseis 1928-1932, Ekdoseis Papazisi, Athina, 1995.
• KERNER, Robert J. ve HOWARD, Harry N., The Balkan Conferences and the Balkan Entente, 1930-1935, University of California Press, Berkeley, 1936.
• LADAS, Stephen P. The Exchange of Minorities, The Macmillan Company, New York, 1932.
• Lausanne Conference on Near Eastern Affairs, 1922-1923, Records of Proceedings and Draft Terms of Peace, Turkey No 1 (1923), Cmd. 1814.
• League of Nations, Official Journal, Nisan 1925.
• MACAR, Elçin, Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• MANGO, Andrew, Atatürk: Modern Türkiye’nin Kurucusu, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2012.
• NEWMAN, E. W., “Italy, Greece and Turkey”, The Nineteenth Century and After, S 100, Ekim 1926: 545-555.
• PALLIS, A.A., “The End of the Greco-Turkish Feud”, Contemporary Review, S 138, 1930: 615-620.
• PALLIS, A. A., “Exchange of Populations in the Balkans”, The Nineteenth Century and After, Mart 1925: 1-8.
• PSOMIADES, Harry, Greek-Turkish Relations, 1923-1930: A Study in the Politics of Rapprochement, Columbia University, 1962.
• PSOMIADES, Harry. “The Ecumenical Patriarchate under the Turkish Republic: The First Ten Years”, Balkan Studies, C 2, 1961, 47-70.
• Publication of the Permanent Court of International Justice, Series B, no. 10.
• Resmi Gazete, Kanun No. 2007, 16 Haziran 1932.
• STAVRIANOS, Leften, The Balkans Since 1453, Rinehart, New York, 1958.
• Survey of International Affairs 1925, Vol 2, Oxford University Press, 1927.
• Survey of International Affairs 1930, Oxford University Press, 1931.
• Survey of International Affairs 1934, Oxford University Press, 1935.
• ŞİMŞİR, Bilal (ed.). Lozan Telgrafları, C 1, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1990.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 2, C 27, Birinci İçtima, 1 Kasım 1926.
• TBMM Zabit Ceridesi, Devre: 4, C 15, İçtima 2, 31 Mayıs 1933.
• THEODOROPOULOS, Vyron, Oi Tourkoi kai Emeis, Athina, Fytraki, 1988. Times, 20 Şubat 1924.
• Times, 20 Ekim 1924.
• Times, 17 Aralık 1924.
• Times, 18 Aralık 1924.
• Times, 19 Aralık 1924.
• Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl: Cumhuriyetin İlk On Yılı ve Balkan Paktı: 1923-1934, T.C. Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1974.
• VEREMIS, Thanos, Istoria ton Ellinotourkikon Scheseson 1453-1998,
• Eliamep, Athina, 1999.