Naval Shipping In The Sea of Marmara During The Çanakkale Battles

Year 2009, Volume: 25 Issue: 73, 181 - 208, 01.03.2009

Figen Atabey

Abstract

Having failed in penetrating the Çanakkale Strait on 18 March 1915, the Entente Powers attempted to reach their target through Gelibolu with an amphibious operation followed by a land operation between 25 April 1915 and 9 January 1916. In this context, the Entente Powers planned a special naval operation and secretly trans-ferred a large number of submarines to the Sea of Marmara in order to prevent the Ottoman State from reinforcing the Çanakkale Front. With submarine nets and mine barriers that were set up at the narrow passes of the Çanakkale Strait, and the ships in the Sea of Marmara, the Ottoman Navy paralyzed the submarine operations of the Entente Powers. Naval shipping to the Çanakkale Front from İstanbul and Marmara ports was escorted by the Ottoman Navy. By taking advantage of the opportunities that arose, offensive action against enemy naval units and enemy naval shipping were conducted. In this context, Sultanhisar torpedo boat which neutralised the Australian AE-2 submarine with its gun torpedo attacks on 30 April 1915; the Muâvenet-i Milliye destroyer which sank the English Goliath armored battleship on the night of 13 May 1915.

Keywords

Çanakkale Strait, The Entente Powers, Submarine, Shipping, Navy

Çanakkale Muharebeleri Süresince Marmara’da Deniz Nakliyatı

Abstract

18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Boğazı’nı denizden geçemeyen İtilâf Devletleri, 25 Nisan 1915 tarihinden 9 Ocak 1916 tarihine kadar sürecek olan Gelibolu üzerinden bir amfibi harekâtı ve müteakiben bir kara harekâtı ile harbin hedefini ele geçirmeye çalışmış, ancak bunda da başarılı olamamıştır. Bu kapsamda İtilâf Devletleri, Osmanlı Devleti’nin Marmara Denizi’nden Çanakkale Cephesi’ni takviyesini engellemek maksadıyla denizaltı harekâtı planlamış ve bu nedenle çok sayıda denizaltıyı gizli yollardan Marmara Denizi’ne nakletmiştir. Osmanlı Donanması, gerek Boğaz’ın dar geçitlerinde mevkilendirdiği ağ ve mayın maniaları, gerekse Marmara Denizi’ndeki su üstü gemileri ile İtilâf Devletleri’nin denizaltı harekâtını önemli ölçüde sekteye uğratmıştır. Bu dönemde Osmanlı Donanması tarafından İstanbul ve diğer Marmara Limanları’ndan Çanakkale Cephesi’ne yönelik deniz ulaştırması emniyete alınmıştır. Savaş süresince çıkan fırsatlardan istifade edilerek, İtilâf Devletleri donanma gemilerine ve İtilâf deniz ulaştırmasına taarruzlar tertiplenmiştir. Bu kapsamda 30 Nisan 1915 günü Osmanlı Donanması’ndan Sultanhisar torpidobotu, Avustralya’ya ait AE-2 denizaltısını torpillemiş, Muâvenet-i Milliye torpido muhribi 13 Mayıs 1915 gecesi İngiliz Goliath zırhlısını batırmıştır.

Keywords

Çanakkale Boğazı, İtilâf Devletleri, Denizaltı, Nakliyat, Donanma

References

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH.EUM. 3 Şb. 2/48 Gnkur.ATASE Arşivi, Klasör No: 121, Dosya No: 900, Fihrist No: 7
• Gnkur.ATASE Arşivi; Klasör No. 1560, Dosya No: 5, F.No: 1-46
• ATASE Arşivi, Klasör No: 115, Dosya No: 535, Fihrist No: 1-022
• İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Deniz Tarihi Arşivi, I.Daire 59/6-6A
• İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Deniz Tarihi Arşivi, Gemiler Bölümü, Sultanhisar Torpidobotu Seyir Jurnali, No:1618
• The National Archives (İngiliz Ulusal Arşivleri/Londra), ADM I/116/3491
• The National Archives, CAB 22/2 (Meeting of the Dardanelles Committee, June 7, June 25, 1915) The National Archives, CAB/37/135/19
• Apatay Çetinkaya, “Çanakkale Muharebeleri’nde Denizaltı Harekâtı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 32, İstanbul, Mart 1988
• Bargut Şemsettin, I.Dünya Harbi’nde ve Kurtuluş Savaşı’nda Türk Deniz Harekâtı, Dz.K.K.lığı Basımevi, Ankara 2000
• Barlett Ellis Ashmead, Çanakkale Gerçeği, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2005
• Besbelli Saim, Çanakkale’de Türk Bahriyesi (1914-1918), Dz.K.K.lığı Basımevi, Ankara 2005
• Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi-Çanakkale Cephesi Harekâtı, (Haziran 1915-Ocak 1916), V.Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993
• Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, (Deniz Harekâtı), VIII.Cilt, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1976
• Büyüktuğrul Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi, Cilt:IV, Deniz Basımevi, İstanbul 1974
• Churchill, Winston S., The World Crisis (1911-1914), Vol 4., Thorton Butterworth, London 1927
• Günesen Fikret, Çanakkale Savaşları, Kastaş Yayınları, İstanbul 2003
• Hersing Otto, Çanakkale Denizaltı Savaşı, (Çev: Bülent Erdemoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yayını, İstanbul 2007
• James Robert Rhodes, Gallipoli, Batsford Ltd., London 1965
• Langensiepen Bernd & Güleryüz Ahmet, Ottoman Steam Navy (1828-1923), Conway Maritime Press, London 1995
• Lorey Hermann, Türk Sularında Deniz Hareketleri, Cilt:I-II, (Çev.H.Sami Tekirdağlı), Deniz Matbaası, İstanbul 1936
• Mühlman Carl, Çanakkale Savaşı, Bir Alman Subayının Notları, (Çev: Sedat Umran), Timaş Yayınları, İstanbul 2003
• Oran Erdoğan, Çanakkale Savaşları’nda Denizaltı Harekâtı, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı:400, Nisan 2009, Yıl: 128
• Otay Oğuz, Mesudiye Zırhlısı (1874-1914), Denizler Kitabevi, İstanbul 2005
• Puleston W.D., The Dardanelles Expedition, Collegiate Press, Wisconsin 1926
• Sanders von Liman, Türkiye’de 5 Yıl, United States, Baltimore 1928
• Seçer Turhan, Anılarla Çanakkale Cephesi ve Neticesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2008
• Türk Deniz Ticareti ve Türkiye Denizcilik İşletmeleri Tarihçesi, Cilt:II, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Kültür Yayını, İstanbul 1999
• Wilson H.W., Büyük Harpte Deniz Muharebeleri, (Çev:Lütfü Talat), Deniz Matbaası, İstanbul 1931
• Yüksel Ayhan, “Çanakkale Savaşı’nda Sultanhisar Torpidosu-Muâvenet-i Milliyye Muhribi Mürettebatı ve Faaliyetleri”, 85.Yılında Atatürk ve Çanakkale Savaşları Sempozyumu (23-24 Mart 2000), Sempozyum Bildirileri, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Şubat 2001.