Cumhuriyet Dönemi Devlet Adamlarından: Vasıf Çınar

Year 2001, Volume: 17 Issue: 49, 171 - 201, 01.03.2001

Tülay A. Baran

Abstract

Vasıf Çınar hem Milli Mücadele hem de Cumhuriyet döneminin önemli isimlerinden biridir. Özellikle eğitim alanında kendinden çok söz ettiren Çınar 1896 yılında doğdu. İzmir İdadisinden mezun oldu ve 1915 yılında Mustafa Necati ile birlikte öğretmenliğe başladı. İzmir’de Özel Şark İdadisinin yönetiminde bulundu. Vasıf Çınar’ın Milli Mücadele yıllarına ait yaşamındaki en önemli hizmet Balıkesir’de yine Mustafa Necati ile birlikte çıkardığı “İzmir’e Doğru” gazetesidir. Bu gazete aracılığı ile hem işgal güçlerine, hem batılı devletlere hem de İstanbul Hükümetine karşı duyduğu tepkiyi dile getirmiştir. Gazetenin yayın hayatının bitmesi üzerine Vasıf Çınar, Saruhan milletvekili olarak Parlamentoya katılır. Saltanatın kaldırıl¬ması, Cumhuriyet’in ilanı ve Hilafetin kaldırılması tartışmalarında parlamentoda etkili bir milletvekili olarak gördüğümüz Vasıf Çınar, Tevhid-i Tedrisat’ın hazırlanmasında ve Bakan olarak uygulamasında çok önemli rol oynamıştır. 8 Eylül 1924 tarihinde yayınladığı Maarif Genelgesi ile eğitim ve öğretimin genel amaçlarını belirlemiştir. Eğitim alanındaki çalışmalarının ardından Vasıf Çınar’ın elçilik dönemi başlar. Prag, Budapeşte ve Moskova büyükelçiliklerinde bulunur. 1929’da Maarif Vekili Mustafa Necati’nin ölümü üzerine yurda döner ve yeniden Milli Eğitim Bakanı olur. Bu görevinden Roma Büyükelçiliğine atanması nedeniyle ayrılır ve ardından ikinci kez Moskova Büyükelçisi olur. Moskova’da görevinin başındayken 2 Haziran 1935 tarihinde ölür.

Keywords

İzmir Türk Ocağı, İzmir’e Doğru Gazetesi, Özel Şark İdadisi, Tevhid-i Tedrisat, Moskova Büyükelçiliği

References

• Türk Parlamento Tarihi, s. 671. Zeki Ankan “Vasıf Çınar’ın Yaşamı ve Hizmetlerine Toplu Bakış” 27 Ekim 1999*da Ankara TED’de düzenlenen toplantıda sunulan tebliğ. Füsun Üstel, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931) İletişim, İstanbul 1997. H. Rüştü Öktem, Mütareke ve İşgal Yılları, (Yay Zeki Ankan) TTK, Ankara 1991, s. 62-64. Engin Berber, Sancılı Yıllar İzmir 1918-1922, Ankara 1997. Bilge Umar, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Ankara 1974, s. 109. İsmail Hakki Baltacıoğlu, a.g.e, s. 367. H,Vasıf,”Medeniyet Namına Cinayetler”, İzmir’e Doğru, 7 Kanun-u Evvel 1335. H. Vasıf, “İzmir Türktür”, İzmir’e Doğru, 7 Kanun-u San i 1336, H,Vasıf, “Düvel-i İtilafiye Fevkalade Komiserlerine Açık Mektup” İzmir’e Doğru, Mart 1336,
• H.Vasıf, “Yaşamak İstiyoruz”, İzmir’e Doğru, 28 Kanun-u Sani 1336. H.Vasıf, “San Remo Konferansı”, İzmir’e Doğru, 5 Mayıs 1336,
• H.Vasıf, “Türkiye Türktür”, İzmir’e Doğru, 26 Mayıs 1336. H.Vasıf, “Muahade-i Sulhiye”, İzmir’e Doğru, 23 Mayıs 1336, H.Vasıf, “15 Mayıs”, İzmir'e Doğru, 16 Mayıs 1336. H.Vasıf, “Hak ve Hakikat Daima Hakimdir” 25 Nisan 1336, “Zulmün Hüsranı”, 9 Haziran 1336, “Son Tahviller”, 20 Haziran 1336 İzmir’e Doğru. H.Vasıf, “Tebdil-i Hükümet”, İzmir’e Doğru, 11 Nisan 1336, H.Vasıf, “Hurşid Paşa’nm Nutku Münasebetiyle”, İzmir’e Doğru, 18 Kanun-u Evvel 1335. H.Vasıf, “Melunane Tertibat”, İzmir’e Doğru, 3 Mart 1336. H. Vasıf, “Arzu-yu Millet Daima Hakim Olacaktır”, İzmir’e Doğru, 7 Mart 1336. H.Vasıf, “Bu Millet Artık Sizi Affetmeyecektir”, İzmir’e Doğru, 12 Mayıs 1336. H.Vasıf, “Hain Bir Siyasetin İflası”, İzmir’e Doğru, 30 Mayıs 1336.
• H.Vasıf, “Büyük Millet Meclisi”, İzmir’e Doğru, 2 Mayıs 1336. Türk Parlamento Tarihi, T.B.M.M II.Dönem i923-1927, HI.c., Ankara 1995, s. 671-672. Faruk Alpkaya, Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşu, ( 1923-1924), İstanbul 1998, s. 32,36. Türk Parlamento Tarihi, I.c., Ankara 1993, s. 99-102, T.B.M.M Zabıt Ceridesi, Înîkad 8 (Bundan sonra I olarak kısaltılacaktır) 22.8.1339 Celse (C.) 1.
• Türk Parlamento Tarihi, I.c., Ankara 1993, s. 200, T.B.M.M Zabıt Ceridesi, 1: 43,29.10.1339, C. I. Türk Parlamento Tarihi, I.c., Ankara 1993, s. 238. Faruk Alpkaya, a.g.e, s. 138. Ergün Aybars, İstiklal Mahkemeleri, I-II 1920-1927, İzmir 1988, s. 227,250. T.B.M.M Zabıt Ceridesi, 1: 113,27.2.1340, C. 2. T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, 1: 2, 3.3.1340, C. 2 . Kemal Arıburnu, Milli Mücadele ve İnkılaplarla İlgili Kanunlar, Ankara 1957, s. 166. T.B.M.M Zabıt Ceridesi, 1: 59, 29.11.1339, C. 2.
• Hıfzırrahman Raşit Öymen, “Cumhuriyet Eğitimine Geçişte Atatürk’ün Etkisi”, Atatürk Konferansları 1973-1974, Ankara 1977, & 177-178. Mustafa Ergün, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara 1982, s, 47. Kemal Anburnu, a.g.e, s. 158-159. Seçil Akgün, “Tevhid-İ Tedrisat”, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, İst. 1983, s. 45. İhsan Sungu, “Tevhİd-i Tedrisat”, Belleten, c. II, sayı 718, Ankara 1938 s. 427. Düstur, Üçüncü Tertip, e. 5, İstanbul 1931. Bilal Şimşir, a.g.e, s. 235. T.B.M.M Zabıt Ceridesi, 1: 40, 17.4.1340, C. 2. Faruk Alpkaya, a.g.e, s. 241.
• Haşan Ali Yücel, Türkiye’de Orta Öğretim, Ankara 1994 s. 23-24, T.B.M.M Zabit Ceridesi, I; 92, 2.4.1341, C. 2. Necdet Sakaoğlu, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İstanbul 1992, s. 30. Ilhan Başgöz, a.g.e, s. 107. Rauf İnan, "Eğitimin Dünü ve Bugünü 1920’lerde Türk Milli Eğitimi” Cumhuriyet Döneminde Eğitim, İstanbul 1983 s. 67. Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, İstanbul 1999 s. 286. Muallimler Birliği Mecmuası, Sene l,Sayı 4, Ankara 1341 s. 149-150. İlhan BaşgÖz, a.g.e, s. 182. T.B.M.M Zabıt Ceridesi, 1:107,20.4.1341, C. 3. Haldun Özen, “Türkiye Cumhuriyetinde Yükseköğretimin ve Üniversitenin 75 Yık”, 75 Yılda Eğitim, İstanbul 1999 s. 265. Bilal Şimşir, a.g.e, s. 235-236. Falİh Rıfkı Atay, Çankaya, İstanbul 1884, s, 529. Bilal Şimşir, a.g.e, s. 237, 238, 240. Fikirler Dergisi, 15 Haziran 1935, Cilt 6, Sayı 130 s. 2. Fikirler, s. 3. Fikirler, s. 4. Fikirler, s. 5-6. Fikirler, s. 7. Fikirler,s. 7. Fikirler, s. 8. Fikirler, s. 12. Fikirler, s. 14. Ayın Tarihi, Temmuz 1935, No : 19, s. 36, 42, 43. Fikirler, s. 9. Ayın Tarihi, s. 7.