Damat Feri̇t Paşa Hükümetleri̇ni̇n Mi̇llî Mücadele’ye Karşı Gi̇ri̇şi̇mleri̇ Ve Son Olarak Kuvay-ı Seferi̇ye Adıyla Yeni̇ Bi̇r Askerî Bi̇rli̇k Oluşturma Çabası

Year 2002, Volume: 18 Issue: 52, 37 - 87, 01.03.2002

Adnan Sofuoğlu

Abstract

Bu çalışma, Damat Ferit Paşanın Mart 1919’da iktidara gelişinden itibaren Anadolu’daki örgütlenmelere karşı aldığı siyasî ve askerî tavırları ele almaktadır. Bu bağlamda, Damat Ferit Paşa Hükümetlerinin Erzurum ile Sivas Kongreleri başta olmak üzere Anadolu’daki teşkilâtlanmalara ve bilahare Ankara’da toplanan BMM’i ve onun hükümetine karşı siyasi ve daha çok askeri girişimleri incelemektedir. Bu çerçevede Kuvay-ı Milliye’ye karşı oluşturulan Kuvay-ı İnzibatiye ile bunun başarısızlıkla
sonuçlanmasından sonra da Kuvay-ı Seferiye adıyla yeni bir askeri kuvvet kurma girişimini ve bunun sonucunu arşiv vesikalarına dayanarak açıklamaktadır. Bu onun son girişimi olmuştur.

Keywords

Damat Ferit Paşa Hükümetleri, Milli Mücadele, Osmanlı Devleti, Kuvay-ı Milliye, Kuvay-ı Seferiye

References

• Türkgeldi, Âli, Mondros ve Mudanya Mütarekeleri’nin Tarihi, İstanbul 1948.
• Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, Cilt: 2 İstanbul, 1993.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Atatürk Hayatı Ve Eseri, Ankara 1997.
• Orbay, Rauf, Cehennem Değirmeni, İstanbul 1993.
• Jaeschke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, Ankara 1986.
• Türk İstiklal Harbi, Cilt: l, Ankara 1962, 2 s. 33.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, Devirden Devire, C2 Ankara 1975.
• Kurat, Yuluğ Tekin, Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, Ankara 1986.
• Sandar, Oral, Siyasi Tarih, Cilt: l, Ankara 1999, s. 337-341.
• Fromkin, David, Barışa Son Veren Barış, Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul 1994.
• T.İ.H. (Türk İstiklal Harbi), Cilt: l s.16-17.
• Atatürk’ün Tamim Telgraf Ve Beyannameleri (A.T.T.B.) C.4 Ankara 1991.
• Helmreich, Paul C., Sevr Entrikaları, Çev. Şerif Erol İstanbul 1996.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: l Ankara 1973.
• Baykara, Tuncer, Milli Mücadele, Ankara 1985 s. 33-35.
• Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt: 2, İstanbul 1986.
• Gökbilgin, Tayyib, Milli Mücadele Başlarken, Cilt: 1, Ankara 1959.
• Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul 1969, s. 9.
• Belen, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara 1973 s. 28.
• T.İ.H. (Türk İstiklal Harbi), Cilt: 2, K (Kısım) 2, s. 93.
• Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 1953.
• Göztepe, Tarık Mümtaz, Osmanoğulları’nın Son Padişahı Vahdettin Mütareke Gayyasında, İstanbul 1994.
• Berthe Georges-Gaulis, Kurtuluş Savaşı’nda Türk Milliyetçiliği, ev. Cenap Yazansoy, İstanbul 1999.
• Govsa, İbrahim Alaaddin, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, İstanbul 1946.
• Sofuoğlu, Adnan, Kuvay-i Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu, Ankara 1994.
• Özalp, Kazım, Milli Mücadele, Cilt: 1, Ankara 1985, s. 20-2.
• Taçalan, Nurdoğan, Ege’de Türk Kurtuluş Savaşı Başlarken, İstanbul 1970.
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, Cilt: 6, İstanbul 1968.
• T.İ.H. (Türk İstiklal Harbi), Cilt: 2 K. (Kısım) 1, s. 64-65.
• Arıburnu, Kemal, Milli Mücadelede İstanbul Mitingleri, İstanbul 1975.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İstanbul 1983.
• İbnülemin Mahmut Kemal İnal; Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar, İstanbul 1969.
• Ergil, Doğu, Milli Mücadelenin Sosyal Tarihi, Ankara 1981.
• Erik Jan Zurcher; Milli Mücadelede İttihatçılık, İstanbul 1987.
• Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Ankara 1986.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, C. 1, Ankara 1973.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk. Cilt: 1 İstanbul 1961.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (H.T.V.D.), Sayı (S) 19, vesika (v) 494.
• Yularkıran, Cevdet R., Reşit Paşanın Hatıraları, İstanbul 1939.
• Türkiye Dış Politikası’nda Elli Yıl Kurtuluş Savaşımız, 1919-1922, Ankara 1973.
• Türkgeldi, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, Ankara 1984, s. 222-224.
• Erol, Mine, Türkiye’de Amerikan Mandası Meselesi 1919-1920, Giresun, 1972.
• Dursunoğlu, Cevat, Milli Mücadelede Erzurum, Ankara 1946.
• Goloğlu, Mahmut, Erzurum Kongresi, C. 1, Ankara 1968.
• Atatürk ile İlgili Arşiv Belgeleri, 1911-1921, Ankara 1982, s. 53.
• H.T.V.D. (Harp Tarihi Vesikaları Dergisi) S. 3, v. 55-56-57.
• Baykal, Bekir Sıtkı, Heyet-i Temsiliye Kararları, Ankara 1974.
• İğdemir, Uluğ, Sivas Kongresi Tutanakları, Ankara 1986.
• Aşkım, Vehbi Cem, Sivas Kongresi, İstanbul 1963.
• Goloğlu, Mahmut, Sivas Kongresi Milli Mücadele Tarihi II.
• Tayyib Gökbilgin, Milli Mücadele Başlarken, Cilt: 2, s. 8.
• Heyet-i Temsiliye'nin İstanbul’la İrtibat Kesme Kararı Karşısında Eskişehir Mutasamllığı'nın Tutumu, Türk Kültürü, Türk Kültürünü Araştırına Enstitüsü S. 416, Aralık 1997.
• Akbaş Baskını (Olayı) ve Yankıları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 9, S. 26, Mart 1993.
• Goloğlu, Mahmut, Üçüncü Meşrutiyet (1920), İstanbul 1970.
• Genel Hatlarıyla B.M.M.'nin Milli Mücadeledeki Rolü, Abdurrahman Çaycı’ya Armağan, Ankara 1995.
• Güneş, İhsan, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Düşünsel Yapısı (1920-1923), Eskişehir 1985.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Cilt: I, Yayına Hazırlayan, Sabahattin Selek. Ankara 1985.
• Sonyel, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt: 1, Ankara 1973.
• Bilal Şimşir; İngiliz Belgelerinde Atatürk, C. 2, Ankara 1975, s. 26-29.
• H.T.V.D. (Harp Tarihi Vesikaları Dergisi); S: 38 v. 867-868-869.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, C. 2, Ankara 1975.
• T.İ.H. (Türk İstiklal Harbi), Cilt. 2, K. (Kısım) 2, s. 104. ; T.İ.H. (Türk İstiklal Harbi), Cilt. 6, s. 137.
• Bardakçı, Murat, Şahbaba, İstanbul 1998, s. 176-179.
• Cebesoy, Ali Fuat, Bilinmeyen Hatıralar, Hazırlayan; Osman Selim Kocahanoğlu, İstanbul 2001.
• H.T.V.D. (Harp Tarihi Vesikaları Dergisi); S. 51, v. 1178.
• BOABEO (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı Ali Evrak Odası); Umumi No: 349117.
• B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, C. 4, Ankara 1985, s. 462.
• Aras, Kazım, İstiklal Savaşı’nda Kocaeli Bölgesi’nde Harekat, İstanbul 1936.
• BOABEO (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı Ali Evrak Odası); Umumi No: 348534.