Millî Mücadele’de Bursa Uleması: Yunan İşgalinde Bursa’da Saltanata Bağlılık Mitingi

Year 2021, Volume: 37 Issue: 103, 77 - 104, 01.05.2021

Celil Bozkurt

https://doi.org/10.33419/aamd.927027

Cited By: 2

Abstract

Millî Mücadele'de Bursa, saltanat yanlıları ile Kuvayımilliye destekçisi halk arasında bölünmüş durumdaydı. Bursa'nın Millî Mücadele yazgısında Bursalı ulema ve din adamları belirleyici oldu. Kuvayımilliye destekçisi ulemanın etkin olduğu taşranın aksine Bursa merkezde halife padişaha bağlı olan ulema ağırlıktaydı. İstanbul hükûmetinin Kuvayımilliye aleyhinde yayımladığı fetvadan sonra Bursa'daki kontrol saltanat yanlısı ulemanın eline geçti. Millî Mücadele aleyhtarı ulemanın Yunan ordusunun “halife ordusu” olduğu yönünde yaptığı propaganda Bursa'nın direnmeden Yunan işgaline girmesine zemin hazırladı. Bursa ulema ve eşrafının Yunan güdümünde Bursa'da yaptığı saltanata bağlılık mitingi ve Kuvayımilliye aleyhinde hazırladığı beyanname, Millî Mücadele tarihi açısından büyük önem arz etmektedir.

Keywords

Ankara Fetvası, Bursa, Kuvayımilliye, Millî Mücadele, Ulema

Bursa’s Ulâma in the National Struggle: The Meeting of Loyalty to the Sultanate in Bursa during the Greek Occupation

Abstract

In the National Struggle, Bursa was divided between the supporters of the sultanate and the people who supported the Kuvayimilliye (National Forces). Bursa's ulâma and clergy were decisive in the fate of Bursa's National Struggle. Unlike the provinces in which the Ulama who support the Kuvayimilliye were active, in the center of Bursa, the ulâma who were loyal to the caliph sultan were dominant. After the fatwa issued by the Istanbul Government against the Kuvayimilliye, the pro-sultanate ulema took control of Bursa. The propaganda made by the anti-National Struggle ulâma that the Greek army was the “army of the caliph” paved the way for Bursa to enter the Greek invasion without resistance. The meeting of loyalty to the sultanate held in Bursa under the guidance of the Greeks and the notables of Bursa and the declaration prepared against the National Forces are of great importance in terms of the history of the National Struggle.

Keywords

Bursa, Fatwa of Ankara, Kuvayımilliye (National Forces), National Struggle, Ulâma

References

• Akkılıç, Yılmaz, Kurtuluş Savaşı’nda Bursa, Birinci Kitap (Mondros’tan İşgale), Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları, Bursa 2008.
• Bozkurt, Celil, “Yunanlıların Millî Mücadele’de Bursa’da İdare-i Muhtariye Kurma Çabaları”, 100. Yılında 19 Mayıs ve Millî Mücadele Uluslararası Sempozyumu, Türk Tarih Kurumu, 11-14 Haziran 2019, Samsun (Basılmamış bildiri).
• Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyatı, İstanbul 1953.
• Çarıklı, Hacim Muhittin, Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuva-yı Milliye Hatıraları (1919-1920), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1967.
• Çelik, Recep, Millî Mücadele Günlerinde Din Adamları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2017.
• Dinçel, Ömer Faruk, Bursa Dağ Yöresi, Bursa 2017.
• Eğilmez, Mümtaz Şükrü, Millî Mücadele’de Bursa, Yay. Haz. İhsan Ilgar, Tercüman Tarih Yayınları, İstanbul 1980.
• Erdeha, Kamil, Yüzellilikler Yahut Millî Mücadele'nin Muhasebesi, Tekin Yayınevi, İstanbul 1998.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD), S 35, Vesika No:875.
• Kaplanoğlu, Raif, “İşgal Yıllarında İşbirlikçi Basın”, http://www.bursamuhalif.com/%E2%80%A8isgal-yillarinda-isbirlikcibasin%E2%80%A8-raif-kaplanoglu/
• Kaplanoğlu, Raif, Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Bursa (1876-1926), Avrasya Etnograf Yayınları, İstanbul 2006.
• Onar, Mustafa, Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1995.
• Sarıkoyuncu, Ali, Millî Mücadele’de Din Adamları, Cilt I, 5. Baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2007.
• Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Cilt I, 8. Baskı, Kastaş Yayınları, İstanbul 1987.
• Sofuoğlu, Adnan, “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında İşgal Döneminde Bursa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XIX, S 55, Mart 2003.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt 3, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1991.
• TBMM Albümü (1920-2010), Cilt I (1920-1950), 2. Baskı, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2010.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Zabıt Ceridesi (TBMM GCZ), Devre 1, Cilt 3, 23 Eylül 1338 (1922).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Zabıt Ceridesi (TBMM GCZ), Devre 2, Cilt 4, 16 Nisan 1340 (1924).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 2, Oturum 30, 8 Temmuz 1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 2, Oturum 31, 10 Temmuz 1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 2, Oturum 32, 12 Temmuz 1336 (1920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 2, Oturum 105, 20 Eylül 1338 (1922).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 4, Oturum 72, 25 Eylül 1336 81920).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 23, Oturum 100, 11 Eylül 1338 (1922).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZC), Devre 1, Cilt 23, Oturum 106, 21 Eylül 1338 (1922).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), HSDHADB (Satın Alınan Evrak Hacı Adil Bey Evrakı) 6/41.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), DH. İ.UM (Dâhiliye Nezâreti İdâre-i Umumiyye) 11/9.
• Yurtsever, Serdar, Millî Mücadele Dönemi İstihbarat Faaliyetleri: Örnek Olay İncelemeleri (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2008.
• Yüceer, Saime, Bursa’nın İşgal ve Kurtuluş Süreci, Uludağ Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi, Bursa 2001.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, 17. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.