27 Mayıs Askerî Yönetiminin Sivil İdareye Geçme Çabaları: Yuvarlak Masa Kararları

Year 2021, Volume: 37 Issue: 104, 383 - 418, 01.11.2021

Şerif Demir

https://doi.org/10.33419/aamd.1016016

Cited By: 1

Abstract

27 Mayıs askerî müdahalesiyle başlayan askerî yönetim, yeni bir hukuki düzeni kurdu. Askerler bu hukuki düzeni koruyarak sivil yönetime geçmek istiyordu. Bu süreçte askerler, iktidardan uzaklaştırılan Demokrat Parti (DP)’nin siyasi mirasçısı olan Adalet Partisi (AP)’nin 27 Mayıs’la birlikte kurulan bu hukuki düzeni yıkmak istemesinden korkuyorlardı. Askerler AP’yi kapatmayı düşündüler. Fakat siyasette AP’nin dışında DP’nin siyaset anlayışına sahip çıkan başka siyasi partiler de vardı. Bu partilerin tamamını kapatmak mümkün değildi. Ülkenin serbest seçimlerle sivil idareye geçebilmesi için askerler ile siyasi parti temsilcileri arasında bir dizi toplantılar yapıldı. Bu toplantılar sonucunda siyasi partiler, askerlerin bütün taleplerini kabul ettiler. 5 Eylül 1961 tarihinde Çankaya’da imzalanan Yuvarlak Masa Kararlarıyla, askerler ile siyasi partiler arasındaki anlaşma kâğıda döküldü. Bu kararların benzeri bir anlaşma basın temsilcileriyle de imzalandı. Böylece askerler sivil yönetime giderken siyasiler ve basın mensuplarıyla 27 Mayıs askerî müdahalesinin kurduğu siyasal düzeni koruma üzerine anlaşmış oldular. Yuvarlak Masa Kararları, ülkenin sivil yönetime geçişini kolaylaştırmış oldu.

Keywords

27 Mayıs, Adalet Partisi, Ordu

May 27 Military Administration’s Efforts to Move to Civilian Administration: Roundtable Resolutions

Abstract

The military administration which began with the 27 May military intervention established a new legal order. The soldiers wanted to keep this legal order and move to civilian rule. In the process, the soldiers feared that the Justice Party, the political heir to the ruling Democratic party, would seek to break down the legal order established by May 27. The soldiers considered shutting down the AP. In politics, however, there were other political parties besides the AP that had the political understanding of the DP. It was not possible to close all of these parties. A series of meetings were held between soldiers and representatives of political parties so that the country could transition to civilian rule through free elections. As a result of these meetings, the political parties agreed to all the demands of the soldiers. The agreement between the soldiers and the political parties was put on paper with the Round Table resolutions signed in Çankaya on September 5, 1961. A similar agreement was signed with press representatives. Thus, when the soldiers went to civilian rule, they agreed with politicians and members of the Press on maintaining the political order established by the May 27 military intervention. The roundtable resolutions facilitated the country's transition to civilian rule.

Keywords

27 May, Army, Justice Party

References

• Ahmad, Feroz vd. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, Ankara 1976.
• Akis, S 272, 14 Ağustos 1961; Akis, S 373, 21 Ağustos 1961; Akis, S 375, 4 Eylül 1961; Akis, S 376, 11 Eylül 1961.
• Akyaz, Doğan, Askeri Müdahalelilerin Orduya Etkisi, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
• Alper, Hayri, “Basınımızın Taşıdığı Ağır Sorumluluk”, Dünya, 8 Eylül 1961.
• Altan, Çetin, “Düşünceler”, Milliyet, 31 Ocak 1962.
• Altuğ, Kurtul, Bir Numaralı Tanık, Doğan Kitap, İstanbul 2006.
• Atay, Falih Rıfkı, “Yuvarlak Masaya Doğru”, Dünya, 24 Ağustos 1961.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam 1950-1964, Cilt III, Remzi Kitapevi, İstanbul 2006.
• Aytekin, M. Emin, İhtilal Çıkmazı, Dünya Yayınları, İstanbul 1967.
• Cumhurbaşkanlığı Cemal Gürsel Arşivi, 4/3-35 3280-1.
• Cumhurbaşkanlığı Cemal Gürsel Arşivi, 4/1-29 820-4.
• Cumhuriyet, 1 Ekim 1961; Cumhuriyet, 1 Eylül 1961; Cumhuriyet, 12 Eylül 1961; Cumhuriyet, 15 Eylül 1961; Cumhuriyet, 17 Eylül 1961; Cumhuriyet, 18 Ağustos 1961; Cumhuriyet, 18 Ekim 1961; Cumhuriyet, 19 Ağustos 1961; Cumhuriyet, 19 Ekim 1961; Cumhuriyet, 2 Eylül 1961; Cumhuriyet, 22 Eylül 1961; Cumhuriyet, 23 Eylül 1961; Cumhuriyet, 24 Ağustos 1961; Cumhuriyet, 25 Ekim 1961.
• Cumhuriyet, 25 Temmuz 1961; Cumhuriyet, 26 Ağustos 1961; Cumhuriyet, 28 Mayıs 1960; Cumhuriyet, 29 Mayıs 1961; Cumhuriyet, 4 Ekim 1961; Cumhuriyet, 4 Eylül 1961; Cumhuriyet, 5 Eylül 1961; Cumhuriyet, 6 Ağustos 1961; Cumhuriyet, 6 Eylül 1961; Cumhuriyet, 7 Eylül 1961; Cumhuriyet, 7 Temmuz 1961.
• Demir, Şerif, Düello Menderes ve İnönü, Timaş Yayınları, İstanbul 2011.
• Demir, Şerif, Türkiye’de Askeri Darbeler ve Vesayet, Tiav, Ankara 2020.
• Demirel, Tanel, Adalet Partisi İdeolojisi ve Politika, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• Dünya, 12 Ekim 1961; Dünya, 12 Eylül 1961; Dünya, 13 Eylül 1961; Dünya, 15 Eylül 1961.
• Dünya, 17 Eylül 1961; Dünya, 2 Eylül 1961; Dünya, 2 Şubat 1962; Dünya, 22 Ağustos 1961; Dünya, 22 Ocak 1962; Dünya, 24 Ağustos 1961; Dünya, 26 Ağustos 1961; Dünya, 26 Temmuz 1961; Dünya, 3 Ekim 1961; Dünya, 3 Eylül 1961; Dünya, 30 Ağustos 1961; Dünya, 30 Eylül 1961; Dünya, 4 Ekim 1961; Dünya, 5 Temmuz 1961; Dünya, 6 Ekim 1961; Dünya, 6 Eylül 1961; Dünya, 8 Ağustos 1961; Dünya, 8 Eylül 1961.
• Erer, Tekin, Yassıada ve Sonrası, Cilt I-II, Rek-Tur Yayınları, İstanbul 1965.
• Faik, Bedii, “A.P.’deki Buhran”, Dünya, 19 Eylül 1961.
• Faik, Bedii, İhtilalciler Arasında Bir Gazeteci, Dünya Yayınları, İstanbul 1967.
• Kayalı, Kurtuluş, Ordu ve Siyaset 27 Mayıs-12 Mart, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
• Koçaş, Sadi, Atatürk’ten 12 Mart’a Anılar, Cilt II, Tomurcuk Matbaası, İstanbul 1977.
• Milliyet, 14 Temmuz 1961; Milliyet, 10 Ağustos 1961; Milliyet, 18 Ağustos 1961; Milliyet, 20 Ağustos 1961; Milliyet, 25 Ağustos 1961; Milliyet, 3 Eylül 1961; Milliyet, 4 Eylül 1961; Milliyet, 6 Ağustos 1961; Milliyet, 6 Eylül 1961; Milliyet, 7 Eylül 1961; Milliyet, 7 Temmuz 1961.
• Örtülü, Erdoğan, 3 İhtilalin Hikayesi, Milli Ülkü Yayınları, Konya 1966.
• Öymen, Örsan, Bir İhtilal Daha Var… 1908-1980, Milliyet Yayınları, İstanbul 1987.
• Özkaya, Şükran, Adım Adım 27 Mayıs, İleri Yayınları, İstanbul 2005.
• Seyhan, Dündar, Gölgedeki Adam, Nurettin Uycan Matbaası, İstanbul 1966.
• Siyasi Partiler Yuvarlak Masa Toplantısı, TBMM Basımevi, Ankara 1961.
• Toker, Metin, Yarı Silahlı, Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961, Bilgi Yayınevi, Ankara 1991.
• Tuna, Işıl, “27 Mayıs’ın Gölgesinde Demokrasiye Dönüş: 15 Ekim 1961 Genel Seçimleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C XX. S 40, Bahar 2020, s.227-251.
• Tunçkanat, Haydar, 27 Mayıs 1960 Devrimi, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1996.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30 1 0 0 40 236 18.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30 1 0 0 40 256 19.
• Weiker, Walter F., 1960 Türk İhtilali, Çev. M. Ergin, Cem Yayınları, İstanbul 1967.
• “Yuvarlak Masa Tutanaklarını Açıklıyoruz”, Dünya, 22 Ocak 1962-03 Şubat 1962.