PROF. DR. MİNE EROL’UN OSMANLI VE CUMHURİYET TARİHÇİLİĞİNE KATKILARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Year 2025, Volume: 41 Issue: 112, 665 - 699, 30.11.2025

Gülnaz Gezer Esen

Abstract

Bu makalenin amacı, Prof. Dr. Mine Erol’un (1929-2022) yaşamından kesitler eşliğinde Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi tarihçiliğine katkısını değerlendirmektir. Ülkemizde Amerikan mandası meselesini ve Osmanlı Devleti’nin Amerika Birleşik Devletleri Sefiri Alfred Rüstem Bey’in serüvenini ilk çalışan tarihçimiz olan Prof. Dr. Mine Erol’un yayınları Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı ve Millî Mücadele dönemlerinde Türk-Amerikan ilişkileri üzerine yoğunlaşmıştır.Prof. Dr. Mine Erol’un aile fertleri büyük dedesinden itibaren yabancı dil ağırlıklı eğitim veren okulları bitirmiştir. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde Tarih eğitimi aldıktan sonra Arnavutköy Kız Koleji’nden hâkim olduğu İngilizcenin de etkisiyle Türk-Amerikan ilişkilerini incelemek üzere 1962’de Fulbright ve 1975’te ARIT bursları ile araştırma amaçlı Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi’nde birinci el kaynaklardan çalışma imkânı bulmuştur. Osmanlı Devleti’nin ABD ile yaptığı ticari antlaşmaları da değerlendirmiştir. Bu aşamada I. Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı sefiri olarak görev yapan ve Millî Mücadele Dönemi’nde de Ankara Hükûmeti’nin yanında yer alan Türk dostu Alfred Rüstem’in Türkler lehine izlediği dış politikaya eserlerinde genel olarak yoğunlaşmıştır. Osmanlı Devleti’nde kâğıt
paranın tarihini ve detaylı olarak Amerikan mandası konusunu da ilk kez çalışan tarihçimizdir. Bâkir bir alan olan Türk-Amerikan ilişkilerinin farklı dönemleri üzerine pek çok eser veren Prof. Dr. Mine Erol şimdiye kadar çalışılmamıştır. Bu çalışmada, Prof. Dr. Mine Erol’un otobiyografisinden yola çıkarak 1929 ile 2012 yılları arasında yaşamında öne çıkan olaylar ve kişiler incelenmiştir. Ayrıca eser ve makalelerinin analizi yapılıp sonuçlar çıkarılırken tarihsel yöntem kullanılmıştır. Eserleri ve makaleleri öncelikle çağdaşı olup onunla benzer konuları ele alanların çalışmalarıyla birlikte değerlendirilmiştir. Daha sonrasında onun ardından çalışanların alana ne kadar katkı yaptığı ortaya konmuştur.

Keywords

Alfred Rüstem , Amerikan mandası , Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi , Mine Erol , Türk-Amerikan İlişkileri

AN EVALUATION OF PROF. DR. MİNE EROL’S CONTRIBUTION TO OTTOMAN AND REPUBLICAN HISTORIOGRAPHY

Abstract

The aim of this article is to evaluate the contribution of Prof. Dr. Mine Erol to the historiography of the Ottoman and Republic Period with sections from her life (1929-2022). She was the first historian to study the American mandate issue and Alfred Rüstem Bey, the Ottoman ambassador to the US. Her publications focused on TurkishAmerican relations during the Ottoman State, WWI, and Turkish War of Independence.Prof. Mine Erol’s family members, starting from her great-grandfather, graduated from schools that provide foreign language education. After studying History at the Faculty of Language, History and Geography, with the influence of English language knowledge that she mastered at Arnavutköy Girls’ College, in order to examine Turkish-American relations, she had the opportunity to work from primary sources in the United States Library of Congress for research purposes, with Fulbright scholarships in 1962 and ARIT in 1975. She also evaluated the commercial agreements between the Ottoman State and the United States. Prof. Dr. Erol concentrated on the foreign policy pursued by Alfred Rüstem, who served as an Ottoman ambassador before WWI and supported the Ankara Government during Turkish War of Independence.
She was the first historian to study the American mandate and the history of paper money in the Ottoman State. Prof. Dr. Erol, who contributed to the study of various periods of Turkish-American relations, has not been studied before. This study, using historical approach, examines the key events in her life between 1929 and 2012, based on her autobiography. Her works are compared with her contemporaries who dealt with similar topics, analyzing their contribution to the field.

Keywords

Alfred Rüstem , American Mandate , Faculty of Language and History-Geography , Mine Erol , Turkish-American Relations.

References

• Acun, Fatma, “Arnavutköy Kız Koleji Mezunları ve Meşhurları”, CTAD, S 22, 2015, s. 417-442.
• Adıvar, Halide Edip, Türkün Ateşle İmtihanı, İstiklal Savaşı Hatıraları, 9. Baskı, Can Yayınları, İstanbul 2014.
• Arığ, Ayten Sezer, Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923-1938), TTK Yayınları, Ankara 2014.
• Arık, Feda Şamil, “Prof. Dr. Faruk Sümer’in Hayatı ve Eserleri (Ölümünü 3.Yıldönümü Dolayısıyla)”, Belleten, C 62, S 235, 1998, s. 935-968.
• Ata, Bahri, Amerikalı Hayırsever, İşadamı-Diplomat Charles R. Crane İle John Dewey’nin Türkiye Gezisinin Organizasyonu, John Dewey, Demokrasi ve Eğitim Kitabının 100. Yılı, Haz. Hasan Ünder, Cengiz Aslan, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Ankara 2020, s. 27- 41.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk-Söylev, C I, 9. Baskı, TTK Basımevi, Ankara 2012. Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk-Söylev, C IV, 9. Baskı, TKK Basımevi, Ankara 2012.
• Büyüktolu, Recep, Potukoğlu, Salih, “Osmanlı’da Yabancı Dil Öğretimi ve Robert Koleji Örneği”, BELGİ, S 19, 2020, s. 2004-2029.
• Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyatı, İstanbul 1953.
• Çalışlar, İpek, Halide Edib, 1. Baskı, Everest Yayınları, İstanbul 2010.
• Çetin, Atilla, 1996, “Garp Ocakları”, Türkiye İslam Ansiklopedisi, C XIII, s. 382-386.
• Çetin, Çiğdem, Wilson Prensipleri Cemiyeti, Master Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ankara 2006.
• Davison, H. Roderic, Mondros’tan Lozan’a Kadar Türk Siyaseti, Çev. Mine Erol, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C XIV, Ayrı Basım, DTCF Basımevi, Ankara 1983.
• Erhan, Çağrı, “1830 Osmanlı-Amerikan Antlaşması’nın Gizli Maddesi ve Sonuçları”, Belleten, S 234, 1998, s. 457-466.
• Erhan, Çağrı, Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, İmge Kitabevi, Ankara 2015.
• Erol, Mine, Osmanlı İmparatorluğu’nda Kâğıt Para (Kaime), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1970.
• Erol, Mine, Türkiye’de Amerikan Mandası Meselesi (1919-1920), İleri Basımevi, Giresun 1972.
• Erol, Mine, Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerika Büyükelçisi A. Rüstem Bey, Bilgi Basımevi, Ankara 1973.
• Erol, Mine, Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Amerika’nın Türkiye’ye Karşı Tutumu, Bilgi Yayınevi, Ankara 1976. Erol, Mine, “Amerika’nın Cezayir İle Olan İlişkileri (1785-1816)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S 32, 1979, s. 689-730.
• Erol, Mine, “Amerika Trablusgarp İlişkileri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S 24, 1980, s.129-155.
• Erol, Mine, “Amerika’nın Tunus İle Olan İlişkileri 1796-1815”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, S 1-2, 1982, s.115-128.
• Erol, Mine, Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerika Birleşik Devletleri’yle Yaptığı Ticari Antlaşmaları, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Konya 1988.
• Erol, Mine, Dünden Bugüne, Eryılmaz Ofset Matbaacılık Gazetecilik Ltd. Şti., Ankara 2012.
• Erol, Filiz - Erol, Mine, Atatürk’ün Çocukluk ve Okul Yılları, Özlem Yayınevi, Ankara 2018. Erol, Mine, Küçük Mustafa Atatürk’ün Çocukluk Yılları, Özlem Yayınevi, Ankara 2019.
• Erol, Mine, Annemden Dinlediğim Masallar, Özlem Yayınevi, Ankara 2019.
• Gökbilgin, M. Tayyip, Millî Mücadele Başlarken, Kronik Kitap, İstanbul 2022.
• Kansu, M. Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber II, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara 1986.
• Karacagil, Ö. Kürşad, Ahmet Rüstem Bey, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sıradışı Bir Diplomat, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul 2022.
• Karal, E. Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi, C I, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TTK Yayınları, Ankara (y.y.).
• Karabekir, Kâzım, İstiklâl Harbimiz, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1960.
• Köstüklü, Nuri, “Balkan Savaşları Öncesinde İşkodra ve Kosova Vilayetlerinin Durumuna Dair Çetine Sefiri Alfred Rüstem Bey’in Raporu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 84, 2012, s. 41-56.
• Kurat, A. Nimet, Türk-Amerikan İlişkilerine Kısa Bir Bakış, Doğuş LTD Şirketi Matbaası, Ankara 1959.
• Kurat, A. Nimet, “Sivas Kongresi ve Amerikalı Gazeteci Edgar Louis Browne”, Son Çağ, S 14, 1963, s. 8-11.
• Kurat, A. Nimet, “Berberi Ocakları ve Amerika Birleşik Devletleri İlişkileri (17741816)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S 2, 1964, s.175-213.
• Latimer, Friedrick, “Sivas Kongresi’nde Amerikalı Bir Gazeteci”, Hayat Tarih Mecmuası, S 9, 1965, s.83-87.
• Özkan, S. Hilmi, “Osmanlı Devleti’nde Yabancı Dil Öğretimi”, Turkish Studies, S 3, 2010, s.1783-1800.
• Sezer, Ayten, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyonerlerin Türkiye’deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 1999, s. 169-183.
• Sümer, Mine, “Robert Kolej Müdürü Dr. Gates’in Paris Sulh Konferansı Dolayısıyla Gönderdiği Bir Mektup”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S 2-3, 1964, s. 233-236.
• Sweraingen, M., “Amerikan İhtilaline Bir Bakış”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S 1, 1957, s. 69-72.
• https://emedbeste.blogspot.com/, (Erişim Tarihi: 6 Mayıs 2025).
• “Başkentte Her Yaştan Yazar Kitap Fuarında Buluştu”, (Erişim Tarihi: 6 Mayıs 2025).