Yargıtay’ın Hükmen Tutukluluk İçtihadına Eleştirel Bir Yaklaşım

Year 2021, Volume: 79 Issue: 3, 311 - 330, 30.07.2021

Kevser Karali

Abstract

5271 sayılı Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 102.maddesinde düzenlenen azami tutukluluk süreleri, suç şüphesinin öğrenilmesi ile başlayan ve sanık hakkında verilen kararın kesinleşmesiyle sona eren ceza muhakemesi sürecinin tamamı için geçerlidir. Yine, CMK’nın 2.maddesi uyarınca kişi, hakkında verilen kararın kesinleşmesine kadar kovuşturma süreci içerisinde yer almakta olup, bu süre boyunca hukuki statüsü, “sanık”tır. Fakat, Yargıtay Ceza Genel Kurulu tarafından AİHM içtihatlarına dayanılarak yaratılan ve Anayasa Mahkemesi tarafından da desteklenen “hükmen tutukluluk” kavramı uyarınca henüz “tutuklu” statüsünde olan sanığın, mevzuatın herhangi bir yerinde düzenlenmeyen bir statüye, “hükmen tutuklu” statüsüne dahil olduğu kabul edilmiş olup, azami tutukluluk sürelerinin hesaplanmasında dikkate alınması gereken zaman dilimi, CMK’nın 102.maddesine aykırı olarak sınırlandırılmıştır.
Söz konusu bu kavram, başta kanuni bir temele sahip bulunmaması olmak üzere pek çok yönden eleştiriye açık olmakla birlikte kararlarına dayanak olarak AİHM içtihatlarını gösteren Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi’nin, özellikle AİHM’in Stollenwerk/Almanya kararı sonrasında kavramın Türk hukukuna uygunluğunu gözden geçirmeleri mecburidir.

Keywords

hükmen tutukluluk, Yargıtay içtihatları, CMK m. 102

References

• Aktan, Hamdi Yaver: “Uluslararası Sözleşmelerin Yargıtay Ceza Dairelerince Uygulanması”, İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması (Anayasa, m.90/son), TBB Yayınları, Ankara, 2004.
• Balcı, Murat: “Tutukluluk Süreleri ve Temyiz Aşaması”, İstanbul Barosu Dergisi, C.85, S.6, 2011.
• Baytaz, Abdullah Batuhan: “Hükme Bağlı Tutukluluk”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, S.2, 2018.
• Çubuklu, Nazlı: “Ceza Yargılaması Hukukunda Tutuklama”, https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/33714/Nazl%25C4%25B1_Cubuklu.pdf.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
• Doğru, Osman/Atilla Nalbant: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Şen Matbaası, Ankara, 2012.
• Dönmez, Halit: “CMK 102’deki Tutukluluk Süresiyle İlgili Değerlendirme”, Ankara Barosu Dergisi, Y.68, S.2010/4.
• Gülmez, Mesut: “İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması (Anayasa, M.90/Son) Konulu Panelin İkinci Oturumuna Sunulan Önbildiri”, İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması (Anayasa, m.90/son), TBB Yayınları, Ankara, 2004.
• İnci, Zekiye Özen: “Tutukluluk ve Hükümlülük Arasındaki Araf: Hükmen Tutukluluk ve Uygulamada Yaşanan Sorunlar”, Ceza Hukuku Dergisi, C. 9, S. 25, Y. 2014.
• Katoğlu, Tuğrul: “Tutuklama Tedbirine İlişkin Sorunlar”, Ankara Barosu Dergisi, Y.69, S.2011/4.
• Korkut, Levent: “Türkiye’de Tutukluluk Sürelerinin İnsan Hakları Boyutu: Hukuki Çerçeve ve Uygulama Üzerine Bir Değerlendirme”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, Y. 2014.
• Özen, Muharrem/Devrim Güngör/Güneş Okuyucu Ergün: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türk Hukukunda Azami Tutukluluk Süresinin Hesaplanmasına İlişkin Değerlendirmeler”, Ankara Barosu Dergisi, Y.68, S. 2010/4.
• Şen Ersan/ Av. Beyza Başer Berkün, “Tutukluluğun Değerlendirilmesinde Fiili İnfaz Süresi Kriteri”, <https://sen.av.tr/tr/makale/fiili-infaz-suresi>.
• Toroslu, Nevzat/Toroslu, Haluk: Ceza Hukuk Genel Kısım, 22. Baskı, Ankara, 2016.