PERSPECTIVE OF ACTORS IN COMBATING VIOLENCE AGAINST WOMEN ON LAW NO. 6284

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1

Enes Keleş , Songül Sallan Gül

https://doi.org/10.30915/abd.1588888

Abstract

With the feminist movement gaining strength in the 1970s, the issue of violence against women was brought forth in social and political discussions. In Turkey, during the 1980s and 1990s, this topic shifted from being a taboo and private family matter to one that enabled new developments on both national and international levels. The fight against domestic violence, a form of violence against women, began with the establishment of solidarity centers and shelters, later reinforced by legal and institutional advancements. Violence against women stems from a patriarchal culture that derives from gender and power dynamics, upholding men’s dominance and control over women. For this reason, preventive policies require a legal framework and policies that promote and protect gender equality. In the context of women’s human rights, this also necessitates measures to protect women from violence, ensure their right to life, and monitor institutional practices. In Turkey, a significant step was taken in 1998 with Law No. 4320. However, to address issues arising from the male-centric perspective in the law and its implementation, the Law on the Protection of the Family and the Prevention of Violence Against Women (Law No. 6284) and the Istanbul Convention were adopted in 2012. Due to the political decision to withdraw from the Istanbul Convention in 2021, Law No. 6284 now serves as the primary legal safeguard in combating violence against women in Turkey. This law establishes a multi-actor framework for combating violence against women. The Ministry of Family and Social Services and its related institutions (such as shelters and Violence Prevention and Monitoring Centers-ŞÖNİM in Turkish), law enforcement, civil organizations (women’s NGOs), and legal bodies (such as family courts and bar associations) are the law’s implementing and monitoring institutions. Additionally, provincial coordination boards have been formed to oversee the process at the local level. Following the first women’s shelters, which were pioneered by municipalities and independent women’s organizations in the 1990s, public women’s shelters have now reached a total of 149. However, despite protective and preventive institutional developments such as Law No. 6284, emergency hotlines, and shelters, violence against women remains unresolved. This calls for scrutiny not only of the laws but also of the relevant institutions and implementing actors. In addressing why perspectives on the law and its implementation practices have not led to an effective struggle against violence, this study evaluates the subject with the case of Erzurum. Interviews conducted with actors on the Erzurum Provincial Coordination Commission examined Law No. 6284. Using a qualitative research method, in-depth interviews were conducted between March and October 2024, and the study was completed with the contributions of 23 participants. The law’s preventive capacity and the interviewees’ views on gender equality are questioned from the perspectives of those who implement and monitor Law No. 6284.

Keywords

Violence Against Women, Gender Inequality, Actors in Combating Violence, Law No. 6284

KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELE AKTÖRLERİNİN 6284 SAYILI YASAYA BAKIŞI: ERZURUM ÖRNEĞİ

Abstract

1970’lerle giderek güç kazanmaya başlayan feminist hareketle birlikte kadına yönelik şiddet olgusu toplumsal ve politik gündeme taşınmıştır. Türkiye’de 1980 ve 1990’lı yıllarda konu bir tabu, aile içi bir mesele olmaktan çıkmış, mücadele ulusal ve uluslararası boyutta yeni gelişmelere olanak tanımıştır. Kadına yönelik şiddetin türlerinden biri olan aile içi şiddetle mücadelede dayanışma merkezleri ve sığınaklarla başlayan süreç yasal ve kurumsal gelişmelerle güçlenmiştir. Kadına yönelik şiddet, cinsiyet ve güçten kaynaklanan ve erkeklerin kadınlar üzerindeki hâkimiyet ve kontrolünü sürdürme ideolojisi olan ataerkil kültüre dayanır. Bu nedenle önleyici politikalar arasında toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlayıcı ve koruyucu politikalar ve hukuki zemin gereklidir. Bu da kadının insan hakları bağlamında şiddetten korunma ve yaşam hakkının sağlanarak kurumsal uygulamaların izlenmesini zorunlu kılar. Türkiye’de yasal bağlamda 1998 yılında 4320 sayılı yasayla önemli bir adım atılmıştır. Ancak yasa ve uygulamasındaki eril bakışın yol açtığı sorunların giderilmesi amacıyla 2012 yılında 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun ve İstanbul Sözleşmesi kabul edilmiştir. Türkiye’de siyasi iradenin 2021 yılında İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi nedeniyle günümüzde 6284 sayılı kanun, kadına karşı şiddetle mücadelenin temel yasal güvencesini oluşturmaktadır. Yasa kadına yönelik şiddetle mücadele çok aktörlü bir yapı ortaya koymaktadır. Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ilgili kuruluşları (sığınmaevleri ve ŞÖNİM’ler), kolluk kuvvetleri, sivil örgütler (kadın STK’lar) ve hukuki kurumlar (Aile mahkemeleri ve barolar gibi) yasanın uygulayıcı ve denetleyici kurumlarıdır. Ayrıca iller düzeyinde sürecin izlenmesi için il koordinasyon kurulları da oluşturulmuştur. Benzer biçimde 1990’lı yıllarla birlikte belediye ve bağımsız kadın örgütlerinin öncülüğünde açılan ilk kadın sığınmaevlerini kamusal kadın konukevleri izlemiş ve sayıları günümüzde 149’a ulaşmıştır. Ancak gerek 6284 sayılı yasa, gerekse acil yardım hatları ve gerekse sığınmaevleri gibi koruyucu ve önleyici kurumsal gelişmelere karşın kadına karşı şiddet önlenememektedir. Bu da yasalar kadar ilgili kurumların ve uygulayıcı aktörlerinin sorgulanmasını gerektirmektedir. Yasaya bakış açısı ve uygulama pratiklerinin neden etkin mücadele sağlamadığı sorusunun da yanıtlanması bağlamında bu çalışma Erzurum ili örneğinde konuyu değerlendirmektedir. Erzurum il koordinasyon komisyonunda yer alan aktörlerle yapılan görüşmeler neshinde 6284 sayılı yasa sorgulanmaktadır. Nitel araştırma yöntemi çerçevesinde derinlemesine görüşmeler Mart-Ekim 2024 tarihlerinde gerçekleştirilmiş ve çalışma 23 katılımcının katkılarıyla tamamlanmıştır. 6284 sayılı yasanın uygulayıcı ve denetleyici aktörlerinin gözünden yasa, şiddeti önleyici niteliği ve görüşmecilerin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik görüşleri temelinde sorgulanmaktadır.

Keywords

Kadına Yönelik Şiddet, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Şiddetle Mücadele Aktörleri, 6284 Sayılı Yasa

References

• Alican Şen, Alican, “Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Kurumlar Arası İşbirliği Süreci Ve 6284 Sayılı Yasanın Uygulanabilirliği”, Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 22, 2018, s. 141-161.
• Altınay, Ayşe Gül ve Arat, Yeşim, “Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet”, 2. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul, 2008.
• Anderson, Krisitn L., “Gender, Status, and Domestic Violence: An Integration of Feminist and Family Violence Approaches of Domestic Violence, Routledge”, Journal of Marriage and Family, Vol. 59, No. 3 (August), 1997, ss. 655-669.
• Aydın, Kadir, “Kadınların Düşünce Hayatında Erkeğin Egemenliği: Ev Kadınları Üzerine Bir Araştırma (Erzurum Örneği)”, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:4 (Güz), 2018, s. 161-186.
• Başar, Fatma ve Demirci, Nurdan, “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Ve Şiddet”, KASHED, Cilt: 2, Sayı: 1, 2015, ss. 41-52.
• Bozkurt, Şener E., “Kadına Yönelik Aile İçi Şiddeti Önlemede 4320 Sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun ve Değerlendirilmesi”, Uzmanlık Tezi, KSGM, Ankara, 2011.
• Çakır, Özlem, Harcar, Tijen, Sürgevil, Olca ve Budak, Gönül, “Kadına Yönelik Şiddet ve Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddetin Durumu”, Toplum ve Demokrasi, Yıl: 2, Sayı: 4, (Eylül-Aralık), 2008, ss. 51-70.
• Dalkır Kahveci, Ayşegül, “6284 Sayılı Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddeti Önlemedeki Rolü”, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ocak, 2019.
• Ercoşkun Şenol, Hatice Kübra, “Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Üzerine Bir İnceleme”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı: 13, 2019, ss. 423 – 459.
• Ertürk, Yakın, ”Sınır Tanımayan Şiddet”, “Paradigma, Politika ve Pratikteki Yönleriyle Kadına Şiddet Olgusu”, 1. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul, 2015.
• Görücü, Mesut, “Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesinde Yasal Mevzuat, Emniyet Birimlerindeki Uygulama Ve Antalya Örneği”, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2018.
• Hamzaoğlu, Mehtap ve Şener Bülent, “Kadına Yönelik Şiddet Olgusunun Sosyo-Politik, Sosyo-Ekonomik ve Kültürel-İdeolojik Kökleri Üzerine Bir Değerlendirme: “Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği” Ve “Namus” Olguları”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 12 Sayı: 24 (Aralık), 2022, ss. 235- 265.
• İlkkaracan, Pınar, “Bilanço 98: 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Doğu Anadolu’da Kadın ve Aile”, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul: 1998, ss. 173-192.
• İşler Gürer, İlknur, “6284 Sayılı Kanunda Koruyucu Tedbirlerin Özellikleri Ve Kadının Beyanının Esas Alınması Hususu”, Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, 2021, ss. 27-73
• Kandiyoti, Deniz, “Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler”, Metis Yayınları, 6. Baskı, Kasım, 2019.
• Kırbaş Caniklioğlu, Seher, “Kadınlara Yönelik Şiddetin ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesine Dair Ulusal ve Uluslararası Mevzuat (İstanbul Sözleşmesi ve 6284 Sayılı Kanun)”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 3, 2015, ss. 355-378.
• Kızmaz, Zahir, “Ceza Veya Kriminal Yaptırımın Suç Oranları Üzerindeki Caydırıcı Etkisi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 2005, ss. 210-231.
• Kuyaksil, Ali, “Türk Anayasalarında Kadın Hakları Ve Gelişimi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, Cilt: 6, Sayı: 11, ss. 328-352.
• Kümbetoğlu, Belkıs, “Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma”, Bağlam Yayınları, Birinci Basım, 2005.
• Küskü, Rumeysa, “Kadın Hakları Söyleminde Yeni Terkipler: Kadın ve Demokrasi Derneği Örneği”, Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Kasım, Cilt: 9, Sayı: 3, s. 121-137.
• Moroğlu, Nazan, “Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi 6284 Sayılı Yasa ve İstanbul Sözleşmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Mart-Nisan, Sayı 99, 2012, ss. 357-380.
• Moroğlu, Nazan, “GREVIO Değerlendirme Raporu,” 2019, Erişim Tarihi: 19.10.2024 https://nazanmoroglu.com/wpcontent/uploads/2018/11/GREVIODe%C4%9Ferlendirme-Raporuhakk%C4%B1nda-N.M.-yaz%C4%B1s%C4%B1.pdf, Erişim Tarihi 11.02.2023.
• Öktem Songu, Sezgi ve Şahin Emir, Asiye, “6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un Çalışma İlişkilerine Etkisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 26, Sayı 2 (Aralık), 2020, ss. 1157-1178.
• Özalp Yancı, Nihan, “Türkiye'de Yasa Yapımı: Nicelik Sorunu Mu, Nitelik Sorunu Mu?”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 61, Sayı: 1, 2006, ss. 267-295.
• Özatalay, Döndü B., “Kadına Karşı Şiddetle Mücadele Eden Sivil Toplum Örgütlerinin Kamu Politikası Yapım Sürecindeki Rolü ve Etkinliği: KADEM ve Mor Çatı Dernekleri Üzerinden Bir Karşılaştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Politikası Bilim Dalı, 2022.
• Özbilen, Arif B. ve Soygüt Arslan, Mualla B., “6284 Sayılı “Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun”un Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:11 Sayı: 22 (Güz), 2012, ss. 365- 387.
• Özgen, H. Neşe“Van-Özalp ve 33 Kurşun Olayı Toplumsal Hafızanın Hatırlama ve Unutma Biçimleri”, Sosyal Tarih Yayınları, İstanbul, 2003.
• Öztürk, Necla, “Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunun Getirdiği Bazı Yenilikler Ve Öneriler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi- İnÜHFD - Cilt: 8 Sayı: 1, 2017, ss. 1-32.
• Reçber, Bircan, “Türkiye’de Şiddet Önleme Ve İzleme Merkezleri Etkin Mi?”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi / Journal of Management and Economics Research Cilt/Volume: 16, Sayı/Issue: 4 Aralık/December 2018, ss. 367-376.
• Sallan Gül, Songül ve Alican, Ayşe, “Türkiye’de Aile içi Şiddetle Mücadelede Kadın Sığınmaevleri ve Sığınmaevlerinin Unutulan Yüzü Çocuklar”, Uluslararası Katılımlı Kadına ve Çocuğa Karşı Şiddet Sempozyumu Bildiri Kitabı, II. Cilt, Ankara, Mutlu Çocuklar Derneği, 2012, ss. 630-642.
• Sallan Gül, Songül, Özen, Büşra & Kahya, Özlem, “Morçatı ve Şefkat-Der Örneğinde Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Sivil Toplumun Rolü”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, ss. 199-226.
• Sallan Gül, Songül, “Türkiye’de Kadın Sığınmaevleri, Erkek Şiddetinden Uzak Yaşama Açılan Kapılar mı?”, Genişletilmiş 3. Baskı, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2021.
• Şen, Ersan ve Serdar, Cem, “Huzuru ve Sükunu Bozma Suçu ve Israrlı Takip (Stalking)”, 2022, https://sen.av.tr/en/makale/huzuru-ve-sukunu-bozma-sucu-ve-israrli-takip-stalking, Erişim Tarihi: 15.10.2024.
• Şener, Ülker, “6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Ne Getiriyor?”, Araştırmacı, Yönetişim Etütleri, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Ankara, 2012.
• Taştan, Coşkun ve Küçüker Yıldız, Aslıhan, “Dünyada ve Türkiye’de Kadın Cinayetleri 2016-2017-2018 Verileri ve Analizler Raporu”, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2019.
• Turhan, Ebru, “Çatışma Yöntemleri Ölçeği’nin Türk Toplumuna Uyarlanması Ve Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Baz Sosyodemografik Değişkenlerle İlişkisi”, Uzmanlık Tezi, A.Ü. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Erzurum, 2005.
• Ülger, Büşra, “6284 Sayılı Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun İncelemesi Ve Kanunun Uygulama Alanı”, 2023, https://www.ozgunlaw.com/makaleler?title=6284&year= Erişim Tarihi:20.10.2024
• Vargel Pehlivan, Pelin, “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kuramsal Yaklaşımlar: Bir Literatür Taraması”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 16, Sayı:31 (Bahar), 2017, ss. 497-521.
• Walby, Sylvia, “Patriyarka Kuramı”, Çev.: Hülya Osmanağaoğlu, 2. Baskı Dipnot Yayınları, Ankara, 2021.
• Yağcıoğlu, A. Haydar, “6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlemesine Dair Kanun ve Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, Özel Sayı: Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, 2017, ss. 913-966.
• Yıldırım, Aysel, “Sıradan Şiddet ‘Türkiye’ye Özgü Olmayan Bir Sorun: Kadına ve Çocuğa Yönelik Şiddetin Toplumsal Kaynakları’”, Boyut Kitapları, İstanbul, 1998.
• Yılmaz, Cevdet, “Risk Kavramının Farklı Sosyolojik Yapılarda Araştırılması-İzmir Örneği”, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kurumlar Sosyolojisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir, 2004.
• Yılmaz, Cevdet, “Risk Kapıyı Kırınca: Kentlerde Yoksulluk, Dayanışma, Güven ve Güvenlik”, 1. Baskı, Libra Yayınları, İstanbul, 2010.
• Yılmaz, Sema, “Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Günlük Hayattaki Yansımaları: Çorum/Alaca Örneği”, İMGELEM, Sayı: 2 (Temmuz), 2018, ss. 55-76.