GASPIRALI İSMAİL BEY VE KIRIM

Year 2016, Issue: 53, 265 - 271, 01.03.2016

Ali Rıza Saklı

Abstract

Gaspıralı İsmail Bey (1851-1914), Kırımın yetiştirdiği ve Türk Dünyasının tümünü kapsayan fikir ve uygulamalara sahip aydın bir şahsiyettir. Bahçesaray Belediye Başkan Yardımcılığı yaptığı siyasi hayatı, uzun yıllar Tercüman Gazetesini yayınlayarak gösterdiği gazeteci ve yayıncı yönü, Usul-i Cedit okullarını açarak yayılmalarını sağladığı eğitimci kişiliği ve Darürrahat Müslümanları adlı hayali ülke tasarımıyla edebiyatçı ve aydın niteliği bulunmaktadır. Kırımdan çıkıp Türk Dünyasının tamamı için fikirler üreten ve mücadeleye girişen Gaspıralının bu çabasına karşılık, tarih Kırım için pek de iyi bir sayfa açmamaktaydı. 1917 Ekim devriminden sonra Sovyetler Birliğinin kurulmasıyla özgürlükler ortadan kaldırıldı ve Tercüman Gazetesi 1918de kapatıldı. Özgürlüklerin bulunmadığı karanlık bir dönemin ardından, Ukraynanın 2004te bağımsızlık kazanması Kırım için de göreli bir özgürlük anlamına gelmekteydi. 2014 yılı UNESCO tarafından Gaspıralı İsmail yılı ilan edilince, dikkatler tekrar Kırıma yöneldi ve Gaspıralının birleştirici ve aydın kişiliği tekrar incelemelere konu edilmeye başlandı. Ne var ki, aynı yıl Kırım Rusya tarafından işgal edildi ve Ukraynaya bağlı olduğu dönemdeki göreli özgürlük ortamı kaybedildi. Mütevazı imkânlarına rağmen, çalışmalarında sadece Kırımı değil Türk Dünyasının tamamını hedefleyen Gaspıralı İsmailin bu tavrına karşılık, şimdi ülkesi Kırımın Türk Dünyasından gerekli ilgi ve desteği hak ettiği düşünülmelidir.

Keywords

Gaspıralı İsmail, Kırım, Tercüman, Darürrahat, Usul-i Cedit

GASPIRALI ISMAIL BEY AND CRIMEA

Abstract

Gaspıralı Ismail Bey (1851-1914), the intellectual figure, whose ideas and practices covering all the Turkish world, has been grown in Crimea. He has a political life as Bahçesaray vice Mayor, a long journalist and publisher life by publishing the Tercuman newspaper for many years, an educators personality as opening and enabling the expansion of Usul-i Cedit schools and a literary and intellectual property as designing the imaginary country of Darürrahat Muslims. Gaspıralı has generated ideas and corresponded all the efforts for the Turkish world, but the history and fate did not open a good page for his home country Crimea. After October 1917, Soviet Union established and demolished the freedom atmosphere so Tercuman newspaper was shut down in 1918. After a dark period in the absence of freedom, the independence of Ukraine in 2004 meant a relative freedom to the Crimea. The 2014 was declared as Gaspıralı Ismail year by UNESCO and attention again turned to the Crimea and the unifying and intellectual personality of Gaspıralı began to be subject to re-examination. However, the same year the Crimea was occupied by Russia and the period of relative freedom disappeared. Despite his modest opportunities, their works were not aimed only Crimea, but the entire Turkish world. As a response to this attitude of Gaspıralı Ismail, now the Crimea should be considered as deserving necessary attention and support from the Turkish world.

Keywords

Gaspıralı İsmail, Kırım, Tercuman, Darürrahat, Usul-i Cedit