A NEW EVALUATION OF THE MADRASA-IDEOLOGY RELATIONSHIP

Yıl 2024, Sayı: 46, 558 - 586, 30.04.2024

Özlem Coşkun

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1416411

Öz

History is the common consciousness of humanity. History of Education, which is a sub-discipline of History, has taken the problem of what kind of a human type is tried to be raised with the ideas that societies have produced, developed and adopted about education and training from the earliest dates to the present day, with the institutions, programs and practices they have created. This article examines the concepts of education and ideology as concepts together with madrasas, one of the educational institutions of Turkish-Islamic History within the problem area and research boundaries of the history of education, and evaluates the relationship between madrasah and ideology. In this study, in which the literature review method is applied, three positive definitions and uses of the concept are considered in the analysis of the relationship in question, rather than the popular negative definition and use of ideology. The importance of this article is that it is a study that evaluates the madrasa-ideology relationship around the positive aspects of ideology. We believe that this study will offer a new, up-to-date and different perspective to the problematics of the History of Education through this relationship.

Anahtar Kelimeler

Education, Madrasa, Ideology.

MEDRESE-İDEOLOJİ İLİŞKİSİNE DAİR YENİ BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Tarih, insanlığın ortak bilincidir. Tarihin bir alt disiplini olan Eğitim Tarihi ise toplumların en eski tarihlerden günümüze kadar eğitim ve öğretimle ilgili ürettiği, geliştirdiği ve benimsediği düşünceleriyle, oluşturduğu kurum, program ve uygulamalarıyla nasıl bir insan tipi yetiştirilmeye çalışıldığını problem edinmiştir. Bu makalede eğitim tarihinin problem alanı ve araştırma sınırları içerinde Türk-İslam Tarihi’nin eğitim kurumlarından biri olan medreselerle birlikte kavram olarak eğitim ve ideoloji kavramları incelenmekte ve medrese ile ideoloji arasındaki ilişki değerlendirilmektedir. Kaynak taranma metodunun uygulandığı bu çalışmada, ideolojinin popüler olan olumsuz tanım ve kullanımından ziyade kavramın olumlu olan üç tanım ve kullanımı söz konusu ilişkinin analizinde ele alınmaktadır. Bu makalenin önemi, medrese-ideoloji ilişkisini ideolojinin olumlu yönleri etrafında değerlendiren bir çalışma olmasıdır. Bu çalışmanın söz konusu ilişkiyle Eğitim Tarihi’nin problematiğine yeni, güncel ve farklı bir bakış açısı sunacağına inanıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Medrese, İdeoloji

Etik Beyan

Bu makale için etik kurul kararına ihtiyaç olmadığını beyan ederim.

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi (28. bs). Ankara: Pegem Akademi.
• Ardoğan, R. (2011). Mutezile’nin Halkul’Kur’an Fikrinin Eş’ariyye–Maturidiyye Kelâmına Nüfuzu: Kelâm-ı Nefsi Kavramlaştırması. Usul İslam Araştırmaları Dergisi, 15(15), 125-159. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usul/issue/16714/173796
• Atay, H. (1983). Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Atçeken, Z. (1998). Konya’daki Selçuklu Yapılarının Osmanlı Devrinde Bakımı ve Kullanılması. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ayhan, H. (2011). Eğitim Bilimine Giriş. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları.
• Baltacı, C. (1976). Osmanlı Medreseleri. İstanbul: İrfan Matbaası.
• Bouamrane, C. (1988). İslam Tarihinde Eğitim Öğretim Kurumları (N. Yazıcı, Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXX(1), 279-288. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2568953
• Bozkurt, N. (2003). Medrese. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 323-327). Ankara. https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/28/C280237
• Çelebi, A. (1974). İslam’da Eğitim-Öğretim Tarihi (A. Yardım, Çev.). İstanbul: Damla Yayınevi.
• Çelikkaya, H. (1991). Eğitimin Anlamları ve Farklı Açılardan Görünüşü. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (3), 73-85. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1948
• Dağ, M., & Öymen, H. R. (1974). İslam Eğitim Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Durkheim, E. (2016). Eğitim ve Sosyoloji (P. Ergenekon, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Eagleton, T. (2002). İdeoloji (5. bs; M. Özcan, Çev.). İstanbul: Birikim Yayınları.
• Ergil, D. (1983). İdeoloji Üzerine Düşünceler. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 38(1), 69-95. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/38347
• Frank, A. J., & Wilson, E. A. (2020). Ideology. İçinde A Silvan Tomkins Handbook (ss. 111-118). University of Minnesota Press. http://www.jstor.org/stable/10.5749/j.ctv182jthz.16
• Fuchs, C. (2020). Ideology. İçinde Communication and Capitalism (C. 15, ss. 217-234). University of Westminster Press. https://doi.org/10.2307/j.ctv12fw7t5.13
• Gökalp, Z. (1973). Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri (R. Kardaş, Ed.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gutek, G. L. (1997). Eğitime Felsefi ve İdeolojik Yaklaşımlar (N. Kale, Çev.). Ankara: Pegem Özel Eğitim ve Hizmetleri.
• Güven, İ. (1988). Türkiye Selçuklularında Medreseler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-146.
• İnan, K. (1991). Durkheim’in Eğitim Anlayışı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), 511-518.
• Kesici, A. (2018). Durkheim’in Görüşleri Doğrultusunda Küreselleşme Olgusu ve Eğitimin Küresel İşlevi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 977-988. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/494393
• Kırpık, G. (2008). Bağdat Nizamiye Medresesi’nin Kuruluşu, Yapısı ve İşleyişi. İslam Medeniyetinde Bağdat, 685-698. https://isamveri.org/pdfdrg/D195120/2008/2008_KIRPIKG.pdf
• Köymen, M. A. (1977). Alp Arslan Zamanı Selçuklu Kültür Müesseseleri, I, Üniversiteler. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (IV), 75-125.
• Kurt, H. (2012). İslam’ın Akılcı Ekolü Mu’tezile. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 209-225. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/215079
• Kütükoğlu, M. (2000). XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Macit, M. H. (2016). İdeoloji Üzerine Felsefi Bir Değerlendirme. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (26), 29-37. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/271701
• Makdisi, G. (1970). Madrasa and University in the Middle Ages. Studia Islamica, (32), 255-264. https://doi.org/10.2307/1595223
• Mardin, Ş. (1997). Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1990). XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Resmi Dini İdeolojisi ve Buna Muhalefet Problemi. İslami Araştırmalar Dergisi, 4(3), 190-195. https://isamveri.org/pdfdrg/D00064/1990_3/1990_3_OCAKAY.pdf
• Ocak, A. Y. (2002). Selçukluların Dinî Siyaseti. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• Önal, R. (2018). Osmanlı Coğrafyasında Sünnî Düşüncenin Resmî İdeoloji Olarak Benimsenmesi Üzerine Sosyo-Jeopo-Teolojik Analizler. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10(4 (22)), 1258-1275. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/611648
• Parmaksızoğlu, İ. (1976). Medrese. İçinde Türk Ansiklopedisi (C. 23, ss. 370-372). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Ruby, C. (1991). Tarih Nedir? (B. Yediyıldız, Çev.). Belleten, 55(213), 579-588.
• Shils, E. (1958). Ideology and Civility: On the Politics of the Intellectual. The Sewanee Review, 66(3), 450-480. http://www.jstor.org/stable/27538749
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (12. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Taşdemirci, E. (1988). Medreselerin Doğuşu, Kaynakları ve İlk Zamanları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 269-278. https://isamveri.org/pdfdrg/D00199/1988_2/1988_2_TASDEMIRCIE.pdf
• Tekindağ, Ş. (1973). Medrese Dönemi. İçinde Cumhuriyetin 50. Yılında İstanbul Üniversitesi (ss. 3-54). İstanbul: Sermet Matbaası.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Topakkaya, A. (2007). İdeoloji Kavramının Tarihsel Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XI(1-2), 163-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ebyuhfd/issue/63147/960195
• Türer, A. (2011). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Detay Yayıncılık. What is Education? (1905). The Journal of Education, 62(13), 354-355. https://www.jstor.org/stable/42806698
• Yılmaz, M. F. (2020). Gazâlî’nin Fikrî Gelişiminde Döneminin Siyasal ve Sosyal Yapısının Etkileri. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). https://gcris.pau.edu.tr/bitstream/11499/35216/1/10351175.pdf
• Zeydan, C. (1913). Medeniyet-i İslamiye Tarihi (C. 3; Z. Megamiz, Çev.). İstanbul: İkdam Matbaası.