Ar-Ge ve Sağlık Harcamalarının Finansal Gelişme Üzerindeki Etkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 79 - 96, 29.06.2022

Büşra Karakaya Kırmızı , Sena Yıldırım , Feyyaz Zeren

Öz

Bu çalışmanın amacı gelişmekte olan 14 IMF üyesi ülke için (Arjantin, Bulgaristan, Brezilya, Çin, Güney Afrika, Hindistan, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna) 2000-2017 döneminde gerçekleşen finansal gelişme değerleri ile sağlık ve ar-ge harcamaları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu doğrultuda değişkenler arasındaki ilişkinin varlığını ve yönünü tespit etmek için Dünya Bankası veri tabanından elde edilen yıllık veriler kullanılmış, değişkenlerin analizinde ise panel KPSS birim kök testi, Durbin-Hausman panel eşbütünleşme testi ve Emirmahmutoğlu-Köse panel nedensellik testi gibi ekonometrik yöntemlerden faydalanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda finansal gelişme ile sağlık harcamaları ve ar-ge harcamaları arasında eşbütünleşme ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. Çalışmadan çıkarılan diğer bir sonuç ise panellerin bütünü için finansal gelişme ile sağlık harcamaları ve ar-ge harcamaları arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi olmadığı ancak ülkelere özgü sonuçlar incelendiğinde bazı ülkelerde değişkenler arasında nedensellik ilişkisinin var olmasıdır. Elde edilen bulgular ar-ge ve sağlık harcamalarının finansal gelişime katkı noktasında önemini vurgularken, hükümetlerin uygulayacağı finansal politikalar açısından da yol gösterici bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Gelişme, Ar-ge Harcamaları, Sağlık Harcamaları, Panel Eşbütünleşme Testi, Panel Nedensellik Testi

Kaynakça

• Agayev, S. (2012). Geçiş ekonomilerinde finansal gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 155-164.
• Ağır, H. ve Tıraş, H. H. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel nedensellik analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(4), 12.
• Akıncı, G. Y., Akıncı, M. ve Yılmaz, Ö. (2014). Finansal kalkınma sürecinin ar-ge harcamaları üzerindeki etkisi: schumpeter haklı mıydı?. Maliye Dergisi, 166, Ocak-Haziran, 56-74.
• Amiri, A. ve Ventelou, B. (2012). Granger causality between total expenditure on health and GDP in OECD: evidence from the toda–yamamoto approach. Economics Letters, 116(3), 541–544.
• Altıner, A. ve Toktaş, Y. (2017). The Effects of innovation on economic growth in the emerging market economics: panel data analysis. Journal of Current Researches on Business and Economics, 7,2: 477-496.
• Arısoy, İ., Ünlükaplan, İ. ve Ergen, Z. (2010). Sosyal harcamalar ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye ekonomisinde 1960–2005 dönemine yönelik bir dinamik analiz. Maliye Dergisi, 158, 398-421
• Ayaydın, H. ve Karaaslan, İ. (2014). The Effect of research and development investment on firms’ financial performance: evidence from manufacturing firms in Turkey. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, IX(II), 43-59.
• Ayaydın, H., Çam, A. V., Barut, A. K., ve Pala, F. (2018). Araştırma geliştirme ve inovasyon yatırımlarının finansal gelişme üzerine etkisi: BRICS-TM ülkeleri örneği. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, 11(Özel Sayı), 442-461.
• Bal, H., İşcan, E., Serin, D.ve Kara, D. (2017). Finansal büyüme ve inovasyon ilişkisi: OECD. International Conference On Eurasian Economies, 546.
• Baltagi, B. H. ve Moscone, F., (2010), Health care expenditure and income in the OECD reconsidered: evidence from panel data. Iza Discussion Paper Series No. 48: 51.
• Breusch, T. S. ve Pagan, A. R. (1980), The Lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics. Review of Economic Studies, Blackwell Publishing, 47 (1), 239-253.
• Carrion-i-Silvestre, J. L., Barrio-Castro, T. ve Lopez-Bazo, E. (2005). Breaking the panels: an application to the GDP per capita. The Econometrics Journal, 8(2), 159-175.
• Chandra, A. ve Skinner, J. (2012) Technology growth and expenditure growth in health care. Journal of Economic Literature, 50 (3), 645–680.
• Chireshe, J. ve Ocran, M. K. (2020). Financial development and health care expenditure in Sub Saharan Africa countries. Cogent Economics & Finance, 8 (1), 1771878, 1-22.
• Çetin, M. ve Ecevit, E. (2010). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2): 166-182.
• Çınar, S. (2010). OECD ülkelerinde kişi başı GSYİH durağan mı? panel veri analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 591-601.
• Demirci, N. S. (2017). Finansal gelişmişliğin özel sektör ar-ge harcamalarına etkisi: Türkiye için eşbütünleşme, nedensellik, etki-tepki analizleri ve varyans ayrıştırması (1990-2014). Muhasebe ve Finansman Dergisi, 157- 182.
• Demirgil, B., Şantaş, F. ve Şantaş, G. (2017). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: uygulamalı bir çalışma. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20.2: 388-398.
• Dünya Bankası Veri Tabanı, www.data.worldbank.org (22/11/2020)
• Elmas, B. ve Temurlenk, M. S. (2009). Hisse senedi fiyatı-işlem hacmi arasındaki granger nedensellik: İMKB'de hisse bazlı bir analiz. İMKB Dergisi, 11(43), 1-15.
• Emirmahmutoğlu, F. ve Köse, N. (2011). Testing for granger causality in heterogeneous mixed panels. Economic Modelling. 28, 870-876.
• Ersöz, F. (2008). Türkiye ile OECD ülkelerinin sağlık düzeyleri ve sağlık harcamalarının analizi. İstatistikçiler Dergisi, 2: 95-104
• Fazaeli, A. A., Ghaderi, H., Salehi, M. ve Fazaeli, A. R. (2016). Health care expenditure and GDP in oil exporting countries: evidence from OPEC data, 1995-2012. Global Journal of Health Science, 8(2), 93-98.
• Gülmez, A., ve Yardımcıoğlu, F. (2012). OECD ülkelerinde ar-ge harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel eşbütünleşme ve panel nedensellik analizi (1990-2010). Maliye Dergisi, 163(1), 335-353.
• Hadri, K. (2000). Testing for stationarity in heterogenous panels. Econometrics Journal, 3, 148–161
• Hayaloğlu, P. (2015). Kırılgan beşli ülkelerinde finansal gelişme ve ekonomik büyüme ilişkisi: dinamik panel veri analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 131-144.
• Helhel, Y. (2016). E7 ülkelerinde finansal gelişmenin ar-ge faaliyetleri üzerindeki etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi/Journal Of Business Research-Türk, 8(1), 500-517.
• Helhel, Y. (2018). Financial development and economic growth relationship: an analysis with credit based financial index. Business and Economics Research Journal, 9(4), 761-771.
• Karagöl, E. T., ve Karahan, H. (2014, February). Yeni Ekonomi: Ar-Ge ve İnovasyon. Seta,111.
• Kocamış, T. U., ve Güngör, A. (2014). Türkiye’de ar-ge harcamaları ve teknoloji sektöründe ar-ge giderlerinin karlılık üzerine etkisi: Borsa İstanbul uygulaması. Maliye Dergisi, Haziran, 166, 127 138.
• Kıymaz, H., Akbulut, Y. ve Demir, A. (2006). Tests of stationarity and cointegration of health care expenditure and gross domestic product. The European Journal of Health Economics, 7(4), 285-289.
• Meçik, O. (2014). Ar-Ge harcamalarının ekonomik gelişmişlik üzerindeki etkileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (32), 669-674.
• Meierrieks, D. (2014). Financial development and innovation: is there evidence of a Schumpeterian finance innovation nexus? Annals of Economics & Finance, 15(2), 343-363.
• Özbek, R. İ. ve Kılıç, R. (2018). Sağlık ve eğitim hizmetleri ile ekonomik büyüme ilişkisi: OECD ülkeleri uygulaması. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8.2: 369-391.
• Pesaran, H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. Working Paper, No: 0435 University of Cambridge, 90.
• Pesaran, H., Ullah, A. ve Yamagata, T. (2008). A Bias-Adjusted LM test of error cross-section independence. Econometrics Journal, 11 (1): 105-127.
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93. Pradhan, R. P. (2011). Effects of health spending on economic growth: a time series approach. Decision, 38(2): 68-83
• Rana, R. H., Alam, K. ve Gow, J. (2020). Financial development and health expenditure nexus: a global perspective. International Journal of Finance & Economics,7.
• Sadorsky P. (2011). Financial development and energy consumption in Central and Eastern European frontier economies. Energy Policy, 39, 999-1006
• Saraçoğlu, S. ve Songur, M. (2017). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Avrasya Ülkeleri örneği. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8.16: 353-372.
• Şen, A., ve Bingöl, N. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9(1), 89-106.
• Tamazian, A., Chousa, J. P. ve Vadlamannati, K. C. (2009). Does higher economic and financial development lead to environmental degradation: evidence from BRIC countries. Energy Policy, 37(1), 246–253.
• Taş, Ş., Taşar, İ., ve Açcı, Y. (2017). Ar-Ge harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 197-206
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector auto regressions with possibly integrated process. Journal of Econometrics 66, 225–250.
• Yapraklı, S., ve Kaplan, F. (2015). Dışa açıklık ve reel döviz kuru oynaklığı: yükselen piyasa ekonomilerine ilişkin bir panel veri analizi. İktisat İşletme ve Finans, 30(357), 35-54.
• Yayar, R., ve Öztaş, B. (2020). D-8 ülkelerinde işsizlik ve iktisadi büyüme ilişkisinin panel nedensellik analizi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 188-200.
• Westerlund, J. (2008). Panel cointegration tests of the fisher effect. Journal of Applied Econometrics 23(2), 193-223.