AHTERÎ-Yİ KEBİR'DE TIBBİ İSİMLER

Year 2020, Volume: 6 Issue: 1, 193 - 222, 06.05.2020

Halil Ahmet Kırkkılıç

https://doi.org/10.31463/aicusbed.643493

Abstract

Ahterî-yi kebir, Türk dil ve din
bilgini Ahteri, Muslihuddin Mustafa
el-Karahisarî tarafından kaleme
alınan Arapça – Türkçe orta ölçekte bir sözlüktür. Eserde 24497 madde
başı bulunmaktadır. Ahterî-i kebir’in pek çok yönden diğer sözlüklerden
farklılık göstermesi, günümüzde kullanılmayan birçok kelime ve deyime yer
vermesi, ona büyük bir önem kazandırmaktadır. Yapılan araştırma sonucunda tıpla
ilgili olmak üzere eserde 209 madde başı, buna ilaveten 321 madde içi, toplam
olarak 530 tıbbi terim kullanıldığı tespit edilmiştir. Kullanılan terimler
insan, hayvan ve bitkilerle ilgili olanlar şeklinde tasnife tabi tutuldu. Ahteri-yi
kebirde geçen terimlerin pek çoğunu sözlüklerde bulmak mümkün değildir. Bu da
çalışmaya ayrı bir önem kazandırmaktadır. Bazı maddelerde bahsi geçen nesnenin
veya hususun neye yaradığı, bunların nasıl kullanılması gerektiği yer
almaktadır. Çalışmada; tıbbi terimler insan, hayvan ve bitkilere ait olmak
üzere üç kısma ayrıldı. Metindeki maddelerin Ahteri'deki karşılıkları verildi.
Anlaşılmasında güçlük olan ifadelerin karşılığı da parantez içinde verildi.
Çalışmanın sonuna sözlük konuldu.

Abstract
Ahterî-yi kebir is a medium-sized dictionary of Arabic-Turkish written by Turkish language and religion scholar, Ahteri Muslihuddin Mustafa al - Karahisarî. There are 24497 entries in the work. As Ahterî-i kebir differs from other dictionaries in many ways and includes many words and phrases that are not used today adds great importance to it. As a result of the research, it was determined that 530 medical terms were used in the work, with 209 entry items and in addition to them 321 items used in other entries. The terms used were classified as those related to human, animals and plants. It is not possible to find most of the terms in Ahterî-yi kebir in dictionaries. This gives a special importance to the study. Some items include what the aforementioned object or case is for and how it should be used. In the study, the medical benefits of plants, animals, stones or various substances, which diseases they can cure and how they can be benefited from the medical aspects were focused on. Many dictionaries were scanned and a dictionary including the equivalents of medical terms in Ahterî-yi kebir was added to the study. Meanings of expressions that were difficult to understand were given in parenthesis. A dictionary was added to the end of the study.

Keywords: Ahteri-yi kebir, Ahteri Muslihuddin Mustafa, Medical.

Keywords

Ahteri-yi kebir, Ahteri Muslihuddin Mustafa, tıp

References

• Ahterî Mustafa bin Şemseddin (1310;1316), Ahteri Kebir, Matbaa-i Amire, İst.; Mahmud Bey Matb., İst .Ahterî Mustafa Muslihuddin el-Karahisari (2009), Ahterî-i Kebir, hzl. KIRKKILIÇ, H. Ahmet, SANCAK, Yusuf, TDK Yayn., Ank., 1320 s.; (2017), Ahterî-yi Kebir, Gözden geçirilmiş 2. Baskı, Ank., 1738 s.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1978), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 3.bs., Doğuş Ltd. Şti. Matb. Ank.
• İslâm Ansiklopedisi (1965), C: I, Ahterî, ME Basımevi, İst., s. 228
• KILIÇ, Hulusi (1989), Ahterî Muslihuddin Mustafa, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. II, 184-185, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İst.
• Mehmed Süreyya, Mustafa Efendî (Ahterî) (1996), Sicill-i Osmanî (IV, 373), C. IV., Yayına Hzl.; Nuri Akbayır, Eski yazıdan aktaran: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yay., İst., s. 1159
• PARLATIR, İsmail (2011), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, 4. Baskı, Yargı Yayn., Ank.
• REDHOUSE, Sir James W., K,C. M. G., LL. D., M. R. A. S., &c. &c. &c. (1978; ilk basım: 1890), Turkish and English Lexicion Shewing in English The Significations o The Turkish Terms, Çağrı Yay., İst., xı+2224..
• REDHOUSE, Sir James W., (1974; ilk basım: 1890), Redhouse Yeni Türkçe-İngilizce Sözlük (New Redhouse Turkish-English Dictionary, Redhouse Yayn. (Amerikan Board Neşriyat Dairesi), İst. , XXXII+1292+46
• Şemseddin Sami (1317-18), Kamus-ı Türkî, 1. C., İkdam Matb., İst. 1317, 2. C., İst. 1318
• Şemseddin Sami (1306), Ahterî, Kamusü'l-a'lam, C. II, Mihran Mat., İst. (Kâmûsu'l-a'lam, Kaşgar Neşriyat, Ank. 1996), s. 803
• Türk Ansiklopedisi (1968), C: I, Ahterî, Mustafa, ME Basımevi, İst., 281
• STEİNGASS, F. (1975) A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beirut,
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C: I, Ahterî Mustafa, 81-82
• Türkçe Sözlük (1988), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayn., Ank., 2C
• Ulaş, İ. İlhami, Abdülkadir Dedeoğlu (1979), Asrî Kamus İlaveli Ahterî Kebîr Arapça – Türkçe Büyük Lûgat: Meral Yay. İst.
• Yazım Kılavuzu, (2012), Hzl., AKALIN Şükrü Halûk vd., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayn., Ank.
• YEĞIN, Abdullah, BADILLI, Abdulkadir, HEKİMOĞLU, İsmail, ÇALIM, İlham (1985), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Büyük Lûgat, TÜRKDAV Yayn., XI+1081.
• https://osmanlica.ihya.org/harf
• https://sorularlarisale.com/osmanlica-ve-dini-terimler-lugati