E-Öğrenme Sisteminde Özel Gereksinimli Üniversite Öğrencileri: Özellikleri, Deneyimleri ve Yeterlikleri

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 468 - 491, 01.07.2022

Gizem Yıldız , Ferhan Şahin , Ezgi Doğan

https://doi.org/10.18039/ajesi.1052854

Cited By: 1

Öz

Özel gereksinimli bireyler bireysel farklılıklarıyla işitme yetersizliği, görme yetersizliği, ortopedik yetersizliği, gelişimsel yetersizliği, sağlıkla ilgili yetersizlikleri olan farklı gruplardan oluşur. Bu bireylerin bireysel farklılıklarına uyarlanmış, esnek öğrenme ortamları yaratmak özel eğitimin temel amacıdır. Dijital çağa geçiş yaptığımız bugünlerde çevrim içi öğrenme ortamlarında kullanılan e-öğrenme sistemleri eğitimin vazgeçilmez bir unsuru haline geldiği görmek mümkündür. Özel gereksinimli bireylerin de e-öğrenme sistemlerini etkin bir şekilde kullanabilmesi için ilk olarak e-öğrenme sistemlerini nasıl kullandıkları, bu sistemleri kullanmada ne düzeyde yeterlik oldukları ve ne gibi desteklere gereksinim duydukları belirlenmelidir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı e-öğrenme sistemlerini kullanan özel gereksinimli bireylerin demografik özelliklerinin, uzaktan eğitim ve e-öğrenme sürecindeki deneyimlerinin, yeterlik düzeylerinin, kullandıkları yardımcı teknolojilerin belirlenmesidir. Var olan durumun betimlenmesinin amaçlandığı bu araştırmada durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışmaya 590 özel gereksinimli üniversite öğrencisi katılmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşan bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Nicel veriler SPSS 21 programı aracılığıyla betimsel olarak analiz edilmiştir. Açık uçlu sorulardan elde edilen yanıtlar ise nitel betimsel analiz tekniğiyle temalandırılmıştır. Bu araştırmada elde edilen bulgulara göre özel gereksinimli bireyler açık ve uzaktan eğitime etkin şekilde devam etmektedir. Araştırmaya katılan erkek öğrencilerin kadın öğrencilerden sayıca daha fazla olduğu, görme yetersizliği olan öğrencilerin ise diğer yetersizlik gruplarına kıyasla sayıca daha fazla olduğu görülmüştür. Katılımcıların büyük bölümünün e-öğrenme sistemlerinde çok düşük düzeyde deneyimi bulunduğu ve kendilerini çok düşük düzeyde yeterli gördükleri ve e-öğrenme sistemlerinde işitme ve görme duyusunu destekleyici çeşitli yardımcı teknolojiler kullandıkları sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu bulgular ışığında e-öğrenme sistemlerinin tasarım sürecinde bireysel farklılıkların dikkate alınmasına, kullanıcı odaklı tasarımlara yer verilmesine ve bireysel yardımcı teknolojilerin sağlanmasına gereksinim duyulduğunu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Yardımcı teknolojiler, Yetersizlik, e-öğrenme, özel gereksinimli birey, açık ve uzaktan eğitim

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Proje Numarası

-

Teşekkür

Fiziksel olanakları ve diğer kaynaklarıyla araştırmanın yürütülmesine destek olan Anadolu Üniversitesi bünyesindeki SODİGEM ve BAUM’a teşekkürlerimizi sunarız.

University Students with Special Needs in the E-Learning System: Characteristics, Experiences and Competencies

Öz

Individuals with special needs consist of different groups with individual differences such as hearing impairment, visual impairment, orthopedic and developmental disability, and health-related deficiencies. Main purpose of special education is to create flexible learning environments adapted to the individual differences of these individuals. It is possible to see that e-learning systems used in online learning environments have become an indispensable element of education these days when we transition to digital age. For these individuals to use e-learning systems effectively, it must first be determined how they use e-learning systems, what level of competence they have in using these systems, and what kind of support they need. The aim of the research is to determine demographic characteristics of individuals with special needs, their experiences in distance education and e-learning process, their proficiency levels, and assistive technologies they use. In this study, case study design was used. 590 university students with special needs participated in study. Data were collected through a questionnaire consisting of open and closed-ended questions. Quantitative data were analyzed descriptively using SPSS 21. Answers obtained from the open-ended questions were analyzed qualitative descriptive analysis. According to study, individuals continue open and distance education actively. It was observed that male students participating in the study were more numerous than female students, and students with visual impairment were more numerous than other disability groups. It has been concluded that most of the participants have very low experience in e-learning systems and they see themselves having very low competence levels. Also, the results showed that the participants use various assistive technologies that support hearing and vision in e-learning systems. According to the findings, it can be stated that there is a need to consider individual differences in design process of e-learning systems, to include user-oriented designs, and to provide individual assistive technologies.

Anahtar Kelimeler

Assistive technology, disability, e-learning, individual with special needs, open and distance education

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abdullah, F. & Ward, R. (2016). Developing a general extended technology acceptance model for e-learning (GETAMEL) by analysing commonly used external factors. Computers in Human Behavior, 56, 238-256. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.11.036 adresinden 17.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Adıgüzel, O. C. (2019). Eğitim programlarının geliştirilmesinde ihtiyaç analizi el kitabı. (2. Baskı). Anı Yayıncılık. Anderson, G. (1990). Fundamentals of educational research. The Falmer Press.
• Andersson, C., Campbell, D., Farquharson, A., Furner, S., Gill, J., Jackson, A., ... & Whybray, M. (2006). Assistive technology for the hearing-impaired, deaf and deafblind. Springer Science & Business Media.
• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/399478 adresinden 1.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Band‐Winterstein, T., & Avieli, H. (2017). The experience of parenting a child with disability in old age. Journal of Nursing Scholarship, 49(4), 421-428. https://doi.org/10.1111/jnu.12305 adresinden 3.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Borg, J., Lindström, A., & Larsson, S. (2011). Assistive technology in developing countries: A review from the perspective of the convention on the rights of persons with disabilities. Prosthetics and orthotics international, 35(1), 20-29. https://doi.org/10.1177/0309364610389351 adresinden 12.8.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Bozkurt, A., & Sharma, R. C. (2020). Emergency remote teaching in a time of global crisis due to CoronaVirus pandemic. Asian Journal of Distance Education, 15(1), i-vi. https://www.asianjde.com/ojs/index.php/AsianJDE/article/view/447/297 adresinden 11.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Bozkurt, A., Karadeniz, A., & Erdoğdu, E. (2018). Açık ve uzaktan öğrenme sisteminde karekod kullanımı: açıköğretim ders kitapları örneği. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 9(31), 105-120. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2018.1.007.x adresinden 12.12.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Bühler, C., & Fisseler, B. (2007, September 26-28). Accessible e-learning and educational technology-extending learning opportunities for people with disabilities [Paper]. Conference ICL2007, Villach, Austria.
• Cho, J., & Lee, H. E. (2020). Post-adoption beliefs and continuance intention of smart device use among people with physical disabilities. Disability and health journal, 13(2), 100878. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2019.100878 adresinden 8.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Cinquin, P. A., Guitton, P., & Sauzéon, H. (2019). Online e-learning and cognitive disabilities: A systematic review. Computers & Education, 130, 152-167. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2018.12.004 adresinden 9.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Darcy, S., Maxwell, H., & Green, J. (2016). Disability citizenship and independence through mobile technology? A study exploring adoption and use of a mobile technology platform. Disability & Society, 31(4), 497-519. https://doi.org/10.1080/09687599.2016.1179172 adresinden 11.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Deegan, M. J. (2018). Women and disability: The double handicap. Routledge.
• Demir, E. (2015). Açık ve uzaktan öğrenmenin katılım ve devamlılık stratejilerinde akademik takvim. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 1(4), 36-58. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/401302 adresinden 11.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Douce, C. (2015). E-learning and disability in higher education. The Journal of Open, Distance and e-Learning, 89-92. https://doi.org/10.1080/02680513.2015.1013529 adresinden 12.11.202 tarihinde erişilmiştir.
• Earl, C. L., & Leventhal, J. D. (1999). A survey of windows screen reader users: Recent improvements in accessibility. Journal of Visual Impairment & Blindness, 93(3), 174-177. https://doi.org/10.1177/0145482X9909300306 adresinden 10.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Edyburn, D. L. (2004). Rethinking assistive technology. Special Education Technology Practice, 5(4), 16-23. https://www.ukessays.com/essays/technology/assistive-technology-for-differently-abled-learners.php adresinden 7.8.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Ekenci, M. T. (2015). Türkiye Sağlık Araştırması’nın engelliliğe ilişkin yaygınlık ölçümü açısından incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 35(2), 95-112. http://dx.doi.org/10.21560/spcd.03901 adresinden 5.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Emmett, T., & Alant, E. (2006). Women and disability: Exploring the interface of multiple disadvantage. Development Southern Africa, 23(4), 445-460. https://doi.org/10.1080/03768350600927144 adresinden 13.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Emre, İ. E., Akadal, E., & Gülseçen, S. (2018). Örgün ve uzaktan eğitim öğrencileri için kullanılabilirlik araştırması: Marmara Üniversitesi web sitesi. Uluslararası Yönetim Bilişim Sistemleri ve Bilgisayar Bilimleri Dergisi, 2(1), 12-22. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/498030 adresinden 11.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Fichten, C. S., Ferraro, V., Asuncion, J. V., Chwojka, C., Barile, M., Nguyen, M. N., ... & Wolforth, J. (2009). Disabilities and e-learning problems and solutions: An exploratory study. Journal of Educational Technology & Society, 12(4), 241-256. https://www.jstor.org/stable/10.2307/jeductechsoci.12.4.241 adresinden 7.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Goodman, G., Tiene, D., & Luft, P. (2002). Adoption of assistive technology for computer access among college students with disabilities. Disability and Rehabilitation, 24(1-3), 80-92. https://doi.org/10.1080/09638280110066307 adresinden 7.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Heward, W. L., Alber, S. R., & Konrad, M. (2006). Exceptional children: An introduction to special education. Pearson Education/Merrill/Prentice Hall.
• Hitchcock, G. & Hughes D. (2002). Research and the teacher: A qualitative introduction to school-based research. Routledge Falmer.
• İbileme, A. İ., Çınar, E., & Kaya, H. Y. (2020). Açık ve uzaktan öğrenmede ikinci üniversite öğrencilerinin yıllara göre değişiminin incelenmesi: Anadolu Üniversitesi örneği. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(1), 63-77. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1179735 adresinden 16.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Lazar, J., Allen, A., Kleinman, J., & Malarkey, C. (2007). What frustrates screen reader users on the web: A study of 100 blind users. International Journal of Human-computer Interaction, 22(3), 247-269. https://doi.org/10.1080/10447310709336964 adresinden 19.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Lee, M., Han, S. H., Kim, H. K., & Bang, H. (2015). Identifying user experience elements for people with disabilities [Paper]. Proceedings of the 8th International Conference on Advances in Computer-Human Interactions, Pohang, Korea. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.681.7575&rep=rep1&type=pdf adresinden 17.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Mapuranga, B., & Nyenya, T. (2014). Open and distance learning accessibility to learners with disabilities. International Journal of Humanities Social Sciences and Education, 1(4), 1-12. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.680.132&rep=rep1&type=pdf adresinden 5.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• McConnell, D., & Llewellyn, G. (2005). Social inequality ‘the deviant parent’and child protection practice. Australian Journal of Social Issues, 40(4), 553-566. https://doi.org/10.1002/j.1839-4655.2005.tb00987.x adresinden 6.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Mikołajewska, E., & Mikołajewski, D. (2011). E-learning in the education of people with disabilities. Adv Clin Exp Med, 20(1), 103-109. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.473.2204&rep=rep1&type=pdf adresinden 5.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Morris, M. R., Johnson, J., Bennett, C. L., & Cutrell, E. (2018, April). Rich representations of visual content for screen reader users [Paper].Proceedings of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, Montreal, Canada.
• Mutua, S. N. (2021). Factors affecting intention to use e-learning by people with hearing impairment: A case of Karen Technical Training Institute for the deaf [Doctoral dissertation, University of Nairobi]. Retrieved July 6, 2021, from http://erepository.uonbi.ac.ke/bitstream/handle/11295/155879/Simon%20Njuguna%20%20Mutua%20%20-%20Project.pdf?sequence=2
• Newbutt, N., Sung, C., Kuo, H. J., & Leahy, M. J. (2017). The acceptance, challenges, and future applications of wearable technology and virtual reality to support people with autism spectrum disorders. In A. Brooks, S. Brahnam, B. Kapralos, L. Jain. (Eds) Recent Advances in Technologies for Inclusive Well-Being (pp. 221-241). Springer, Cham.
• Okur, M. R. ve Demir, M. (2019). Görme engelli öğrenenlerin eğitim yaşantısında karşılaştıkları sorunların belirlenmesi, açık ve uzaktan öğrenme alanı için çözüm yolları geliştirilmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 5(2), 49-62. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/734123 adresinden 8.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Okur, M. R., Kılınç, H., & Yıldız, G. (2021). Examination of user experiences and needs for the web page and learning environment used by students with special needs in open and distance learning: The case of Anadolu University. Sakarya University Journal of Education, 11(2), 327-356. https://doi.org/10.19126/suje.930534 adresinden 8.12.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Öztürk, Ö. (2018). Açıköğretim Programlarına kayıt yaptıran ve yaptırmayan öğrencilerin Açıköğretim Sistemine yönelik görüşleri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 4(2), 157-170. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/465604 adresinden 10.12.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Pal, J., Viswanathan, A., Chandra, P., Nazareth, A., Kameswaran, V., Subramonyam, H., ... & O'Modhrain, S. (2017, May). Agency in assistive technology adoption: Visual impairment and smartphone use in Bangalore [Paper]. Proceedings of the 2017 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, Denver, USA.
• Park, S. Y., Nam, M. W. & Cha, S. B. (2012). University students' behavioral intention to use mobile learning: Evaluating the technology acceptance model. British Journal of Educational Technology, 43(4), 592-605. https://doi.org/10.1111/j.1467-8535.2011.01229.x adresinden 29.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Pirani, Z., & Sasikumar, M. (2015). Assistive e-learning system for the learning disabled. Procedia Computer Science, 45, 718-727. https://doi.org/10.1016/j.procs.2015.03.139 adresinden 3.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Rekkedal, A. M. (2012). Assistive hearing technologies among students with hearing impairment: Factors that promote satisfaction. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 17(4), 499-517. https://doi.org/10.1093/deafed/ens023 adresinden 28.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Rosa, J. R. D. S., & Valentim, N. M. C. (2020, October). Accessibility, usability and user experience design for visually impaired people: A systematic mapping study [Paper]. Proceedings of the 19th Brazilian Symposium on Human Factors in Computing Systems, New York, US. Retrieved December 3, 2021 from https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3424953.3426626
• Salar, H. C. (2013). Türkiye'de üniversite öğrencilerinin ve öğretim elemanlarının açık ve uzaktan öğrenmeye hazırbulunuşlukları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Santos, O. C., Couchet, J., & Boticario, J. G. (2009, July). Personalized e-learning and e-mentoring through user modelling and dynamic recommendations for the inclusion of disabled at work and education [Paper]. Ninth IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies, Madrid, Spain.
• Seale, J. (2013). E-learning and disability in higher education: Accessibility research and practice. Routledge.
• Smith, T. E. (2015). Serving students with special needs: A practical guide for administrators. Routledge.
• Sönmez, H., Aydın, S., & Fikret, E. R. (2017). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Sistemindeki öğrencilerin mükemmeliyetçiliğe bakışlarının değerlendirilmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(1), 77-95. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/402572 adresinden 2.12.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Şahin, F., Doğan, E., İlic, U., & Şahin, Y. L. (2021). Factors influencing instructors’ intentions to use information technologies in higher education amid the pandemic. Education and Information Technologies, 1-26. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10497-0 adresinden 17.12.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Şahin, F. (2021). Öğretmen adaylarının bilişim teknolojileri kullanım niyetlerinde duyguların ve temel psikolojik ihtiyaçların rolü: Teknolojinin kabulüne motivasyonel bir yaklaşım (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi.
• Tarhini, A., Hone, K. ve Liu, X. (2014). The effects of individual differences on e-learning users’ behaviour in developing countries: A structural equation model. Computers in Human Behavior, 41, 153–163. https://doi.org/10.1016/j.chb.2014.09.020 adresinden 3.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Theodorou, P., & Meliones, A. (2019). Developing apps for people with sensory disabilities, and implications for technology acceptance models. Global Journal of Information Technology: Emerging Technologies, 9(2), 33-40. https://doi.org/10.18844/gjit.v9i2.4431 adresinden 2.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Ugwuanyi, L. T., & Obiyo, N. O. (2009). Values and challenges of assistive technology for students with hearing impairment in optimizing e-learning in enugu. Review of Education Institute of Education Journal, 23(1), 237-249. https://www.unn.edu.ng/publications/files/images/L.T.%20Ugwuanyi.pdf adresinden 14.9.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Vereenooghe, L., Trussat, F., & Klose, K. (2020). Applying the technology acceptance model to digital mental health interventions: a qualitative exploration with adults with intellectual disabilities. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 14(3), 318-343. https://doi.org/10.1080/19315864.2021.1929597 adresinden 7.11.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Wald, M., Draffan, E. A., & Seale, J. (2009). Disabled learners’ experiences of e-learning. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 18(3), 341-361. https://www.learntechlib.org/p/29458/ adresinden 3.10.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Yi, D. (2021). Accessibility analysis of distance education resources based on multiple constraint model. The International Journal of Electrical Engineering & Education, x(x). https://doi.org/10.1177/0020720920985039 adresinden 20.12.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Yusril, A. N. (2020). E-accessibility analysis in user experience for people with disabilities. Indonesian Journal of Disability Studies, 7(1), 107-109. https://dx.doi.org/10.21776/ub.ijds.2019.007.01.12 adresinden 7.8.2021 tarihinde erişilmiştir.