YARATICI DRAMA EĞİTİMİNİN ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUKLARIN SOSYAL BECERİ ALANLARINDAN KONUŞMA VE İLİŞKİ KURMA BECERİLERİ GELİŞİMİNE KATKISI

Year 2015, Volume: 3 Issue: 1, 50 - 65, 30.04.2015

Mehmet Önemli , Tarık Totan , Akif Abbasov

Abstract

Araştırmada yaratıcı drama eğitiminin özel gereksinimi olan çocukların konuşma ve ilişki kurma becerilerine olan etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Yaratıcı Drama disiplinler arası bir çalışmayı gerektiren bir öğretim yöntemidir. Bu yöntemde katılımcılar oyun yoluyla programa aktif olarak katılım gösterirler. Çalışmanın katılımcıları Düzce Rehberlik ve Araştırma Merkezinin MEBSİS bilgi bankasında kayıtlı 152 zihinsel engelli öğrenciden rastgele seçkiyle alınmış 10 deney ve 10 kontrol grubundan oluşmaktadır.. Konuşma ve iletişim becerilerini arttırmaya yönelik sosyal beceri eğitim programı yaratıcı drama yöntemi ile hazırlanarak deney grubuna uygulanmıştır. Yaratıcı Dramaya dayalı 60 saatlik Sosyal Beceri Programı, dört özel eğitim uzmanı, dört okul öncesi öğretmeni bir logoped doktora öğrencisi olmak üzere dokuz uzman  tarafından yürütülmüştür. Uzmanlar, araştırmaya katılan deney ve kontrol grubunu, yaratıcı drama eğitimi dışındaki tüm değişkenleri kontrol altına almıştır. Deneysel işlem süreci öncesi, bitimi ve üç ay sonrasında ebeveynler öğrenciler için Sosyal Beceriler Değerlendirme Ölçeğinin Temel Konuşma Becerileri ve İleri Konuşma Becerileri, İlişkiyi Başlatma Becerileri ve İlişkiyi Sürdürme Becerileri alt boyutlarını cevaplamışlardır. Friedman testi sonucunda deney grubunun temel konuşma becerileri, ileri konuşma becerileri, ilişkiyi başlatma becerileri ve ilişkiyi sürdürme becerileri öntest, sontest ve izleme testi medyanları arasında önemli farklılıkların olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmada, yaratıcı drama yöntemiyle hazırlanan sosyal beceri eğitim programının temel konuşma becerileri, ileri konuşma becerileri, ilişkiyi başlatma becerileri ve ilişkiyi sürdürme becerilerinde, yaratıcı drama uygulamalarının etkili olduğu saptanmıştır. Bu sonuç doğrultusunda zihinsel yetersizliği olan öğrenciler için hazırlanan eğitim programlarında, dil ve konuşma becerilerini artırıcı programlarda yaratıcı dramaya daha fazla yer verilmesi önerilebilir. Özel gereksinimi olan bireyler için hazırlanan sosyal beceri eğitim programlarına, aile katılımına daha etkin yer verilmesi ve ailelerin eğitim alarak sürece dahil olmaları rehabilitasyon psikolojik danışmanlığı için önemlidir. Ayrıca alanyazında, yaratıcı dramaya dayalı çalışmaların daha çok normal gelişim gösteren çocuklara yönelik olduğu görülmektedir. Bu tür çalışmaların özellikle zihinsel yetersizliği olan öğrenciler içinde yaygınlaştırılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.

 

Anahtar Kelimeler: Yaratıcı drama, sosyal beceri, özel gereksinimli çocuk, ilişki becerileri, konuşma becerileri

Keywords

Yaratıcı drama, sosyal beceri, özel gereksinimli çocuk, ilişki becerileri, konuşma becerileri

References

• Abbeduto, L. (1991). Development of verbal communication in persons with moderate to mild mental retardation. İçinde N. W. Bray (Ed.), International Review of Research with Mental Retardation, (Sayı 17, syf. 91-115). San Diego: Academic Press.
• Adamson, L. B., Romsky, M. A., Deffenbach K., R. ve Sevcik. A. (1992). Symbol vocabulary and the focus of conversations: Augmenting language development for youth withmental retardation. Journal of Speech and Hearing Research, 35(6), 1333-1343.
• Adıgüzel, Ö.(2012). Eğitimde yaratıcı drama. (2. Baskı). Ankara: Nature Yayınları.
• Akçamete, G. ve Avcıoğlu, H. (2005). Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeğinin (7–12 Yaş) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 61-77.
• Akfırat, F. Ö. (2004). Yaratıcı dramanın işitme engellilerin sosyal becerilerinin gelişimine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 9–22.
• Akın, M. (1993). Farklı sosyo-ekonomik düzeylerdeki ilkokul 3. sınıf öğrencilerinin sosyalleşme düzeylerine yaratıcı drama eğitiminin etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akoğuz, M. (2002). İletişim becerilerinin geliştirilmesinde yaratıcı dramanın etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Allsopp, H. D., Santos, E. K. ve Linn, R. (2000). Collaborating to teach preschool skills. Intervention in School and Clinic, 35(3), 141-147.
• Anderson, A. ve Krakaur, L. (2013). Integrated arts approaches in education: Dramatic arts as a mediator for literacy learning. Yayınlanmamış araştırma raporu. İnternetten 17.12.2013 tarihinde http://www.kennedy-center.org/education/vsa/resources/Anderson_Krakaur_VSA.pdf adresinden alınmıştır.
• Avcıoğlu, H. (2005). Etkinliklerle sosyal beceri öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Avcıoğlu, H. (2012). Zihinsel yetersizliği olan çocuklara sosyal beceri kazandırmada işbirliğine dayalı öğrenme ve drama yöntemlerinin etkililiği. Eğitim ve Bilim, 37(163), 110-125.
• Barnes, H. (1998). Identifying educational strategies for use with deaf pupils. The Journal of National Drama, 5(3), 20-25.
• Bayrakçı, M. (2007). Etkili iletişim sürecinde kişilerarası iletişim becerileri ve yaratıcı drama uygulama örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• Boran, E. (2010). Risk gruplarıyla sosyal alanda yaratıcı drama çalışmalarının etkileri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. (7. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Ceylan, Ş. (2009). Vineland sosyal- duygusal erken çocukluk ölçeğinin geçerlik-güvenirlik çalışması ve okul öncesi eğitim kurumuna devam eden beş yaş çocuklarının sosyal-duygusal davranışlarına yaratıcı drama eğitiminin etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Chapman, R. S. (1997). Mental retardation and developmental disabilities. Developmental disabilities research reviews, 3(4), 307- 312.
• Chapman, R. S. ve Evans, J. (2001). Development in adolescensts whit down syondrome. İnternetten www.waisman.wisc.edu/adollang./description.html adresinden 20.04.2012 tarihinde alınmıştır.
• Chasen, L. R. (2011). Social skills, emotional graowth and drama therapy. Insprigng connection on the autistic spectrumn. Philadelphia, PA: Jessica Kingsley Publishers.
• Cillesen, A. H. N. ve Bellmore, A. D.(2006). Social skills and interpersonel perception in early and middle childhood. İçinde P. T. Smith ve C. H. Hart (Ed.). Blackwell handbook of childhood social development (3. Baskı). (syh, 353-374), Oxford: Blackwell Publishing.
• Clifford, J., Drew, M. ve Hardman, L. (2004). Mental retardation. Ohio: Pearson Education Inc.
• Corbett, B. A., Gunther, J. R., Comins, D. Price, J., Ryan, N., Simon, D., Schupp, C. W. ve Rios, T. (2011). Theatre as therapy for children with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41(4), 505–511.
• Collet-Klingenberg, L. ve Chadsey-Rusc, J. (1991). Using a cognitive process approach to teach social skills. Education and Training in Mental Retardation, 26, 258-270.
• Conroy, C.(2009). Disability: Creative tensions between drama, theatre and disability arts. Research in Drama Education: The Journal of Applied Theatre and Performance, 14(1), 1-14.
• Couroucli-Robertson, K. (2001). Brief drama therapy of an immigrant adolescent with a speech impediment. The Arts in Psychotherapy, 28, 289-297.
• Cumpata, J. ve Fell, S. (2010). A quest for social skills for stundent with autism or aspergers’. Arlington, Texas: Future Horizons, Inc.
• Çakır, B. (2008). Anasınıfı Türkçe dil etkinliklerinde yaratıcı drama yönteminin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Çalışkan Çoban, E. (2007). Sosyal beceri sorunu olan öğrenciler ve annelerine uygulanan yaratıcı drama etkinlikleri programının öğrencilerin sosyal beceri düzeylerinin gelişimi üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çiftci, İ. (2001). Zihinsel engelli bireyler için hazırlanan bilişsel süreç yaklaşımına dayalı sosyal beceri öğretim programının etkililiğinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Damico, J. S., Müller, N. ve Rutter, M. J. (2010). Social and practical considerations in labeling. İçinde J. S. Damico, N. Müller ve M. J. Ball (eds) The Handbook of Language and Speech Pathology (syf. 11–37), Oxford: Blackwell.
• De la Cruz, R. E., Lian, M. J. ve Morreau, L. E. (1998). The effects of creative drama on social and oral language skills of children with learning disabilities, Youth Theatre Journal, 12(1), 89-95.
• Demirtaş, S. (2009). Çocuk yuvasında kalan korunmaya muhtaç çocukların değer eğitiminde yaratıcı dramanın etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dibek, E. (2003). 7-11 yaş öğretilebilir zihinsel engelli çocuklarda eğitici dramanın kellime kazanımına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Diken, İ. H. (Ed.). (2012). Erken çocukluk eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ege, P. (2006). Farklı engel gruplarının iletişim özellikleri ve öğretmenlere öneriler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(2) 1-23.
• Eldeniz Çetin, M. (2005). Zihin engelli öğrenciler için drama yöntemine göre hazırlanan sosyal beceri öğretim programının etkililiğinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Eldeniz Çetin, M. ve Avcıoğlu, H. (2010). Zihinsel engelli öğrenciler için drama yöntemiyle sosyal beceri eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. Internatioanal Online Journal Of Educational Science, 2(3), 792-817.
• Erbay, F. (2009). Anasınıfına devam eden altı yaş çocuklarına verilen yaratıcı drama eğitiminin çocukların işitsel muhakeme ve işlem becerilerine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Fraenkel, J.R., & Wallen, N.E. (2006). How to design and evaluate research in education. New
• York: McGraw-Hill.
• Freeman, G. D., Sullivan, K. ve Fulton, C. R. (2003). Effects of creative drama self-concept, social skills, and problem behavior. Journal of Educational Research, 96(3), 1-7.
• Friend, M. (2008). Special education: Contemporary perspectives for school professionals. Boston, MA: Pearson Education.
• Hampshire, A. (1996). The development of socio-linguistic strategies: Implications for children with speech and language impairments, Current Issues in Language and Society, 3(1), 91-94.
• Haynes, W. O., Moran, M. J. ve Pinzola, R. H. (2006). Communication disorders in the classroom: An introduction for professional in school settings. (4. Baskı). Sudbury, MA: Jones ve Barlett Publishers, Inc.
• Heppner, P. P., Wampold, B. E. ve Kivlighan, D. M. (2008). Psikolojik danışmada araştırma yöntemleri. (D. M. Siyez, Çev. Ed.). Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Howard, V. K., Williams, B. F. ve Lepper, C. (2010). Very young children with special needs: Formative approach for today’s children (4. Baskı Ed.). Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Merrill Prentice Hall.
• İpek, A. (1998). Eğitimde dramanın zihinsel engelli çocukların sosyal gelişimleri üzerinde etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Jindal-Snape, D. ve Vettraino, E. (2007). Drama techniques for the enhancement of social-emotional development in people with special needs: Review of research. International Journal of Special Education, 22(1), 107-117.
• Geçim, A. D. (2012). The effect of creative drama-based instruction on seventh grade students' mathematics achievement in probability concept and their attitudes toward mathematics. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gençay, G. (2007). Üç-dört yaş gelişim özelliği gösteren zihinsel engelli çocukların aldıkları eğitimin dil gelişimine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Greasley, P. (2008). Quantitative data analysis using SPSS. An introduction for health and social sicence. Berkshire, UK: Open University Press.
• Green, S. B. ve Salkind, N. J. (2008). Using SPSS for Windows and Macintosh. Analyzing and understanding data. (5. Baskı). New Jersey: Pearson, Prentice Hall.
• Gönen, M. ve Dalkılıç, N. U. (2010). Çocuk eğitiminde drama (Yöntem ve uygulamalar). İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Gündoğdu, R. (2009). Yaratıcı drama temelli çatışma çözme programının ergenlerde öfke, saldırganlık ve çatışma çözme becerisine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kassab, L. J. (1984). A poetic/dramatic approach to facilitate oral communication. Yayınlanmamış doktora tezi, Pennsylvania State University, State College, PA.
• Kocayörük Yaya, A.(2000). İlköğretim öğrencilerinin sosyal becerilerini geliştirmede dramanın etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koç, N. (2009). Eğitimde dramanın altı yaş çocuklarının dil gelişimleri üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Konrot, A. (2003). İletişim yetersizliği olan çocuklar. Ataman A. (Ed.) Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş. (syf. 260- 287), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Mannix, D. (2009). Social skills activities for special children (2. Baskı). San Francisco, California: John Wiley & Sons.
• MEB (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. İnternetten 15.12.2013 tarihinde http://mevzuat.meb.gov.tr/html/26184_0.html sayfasından alınmıştır.
• Miller, H., Reynders, J. E. ve Schleinen, S. J. (1993). Drama: A medium to enhance social interaction between stdudents with and without mental redation. Mental Redation, 31(4), 228-233.
• Nayci, Ö. (2011). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde yaratıcı dramanın bir yöntem olarak kullanılmasının öğrenci başarısına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Newacheck, P. W., Strickland, B. ve Shonkoff, J. P. (1998). An epidemiologic profile of children with special health care needs. Pediatrics, 102(1), 117-123.
• Peter, M. (2000). Drama: Communicating with people with learning disabilities, Journal of Nursing and Residential Care, 2, 78-82.
• Peter, M. (2003). Drama, narrative and early learning. British Journal of Special Education, 30(1), 21-27.
• Pivec, M. (2007). Play and learn: Potentials of game- based larning. British Journal Educational Technology, 38(3); 387-393.
• Poul, R. (1995). Language assessment and evaluation-ınfancy through adolescance. ST. Louis: Mosby Press. Third education. Princeton University.
• Roach, L. T. (1990). Special educations students dramatize lessons of the good food. Children today, 19(1), 16-20.
• Sadock, B. J. ve Sadock, V. A. (2009). Concise text book of child and adolescent psychiatry. Philadelphia, PA: Lippincott Willams and Wilkins
• San, İ. (1996). Yaratıcılığı geliştiren bir yöntem ve yaratıcı bireyi yetiştiren bir disiplin: Eğitsel yaratıcıdrama. Yeni Türkiye Dergisi, 2(7), 148-160.
• Saraç, G. (2007). The use of creative drama in developing the speaking skills of young learners. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Shulz, B.J., Carpenter, C.D. ve Turnball, A.P. (1991). Mainstreaming exceptional students (3. Baskı). Boston: Allyn and Bacon Inc.
• SPSS (2009). PAWS Statistics 18 core system user’s guide. Illinois: SPSS Inc.
• Solmaz, F. (1997). 6 yaş grubu çocuklarının alıcı ve ifade edici dil gelişimine yaratıcı drama eğitiminin etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Sucuoğlu, B. (Ed.). (2009). Zihin engelliler ve eğitimleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Strickland, B., McPherson, M. ve Weissman, G. (2004). Access to the medical home: Results of national survey of children with special care needs. Pediatrics, 113(5), 1485-1492
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5. Baskı). Boston, USA: Allyn and Bacon.
• Topbaş, S. S. (2007). Dil ve kavram gelişimi. Ankara: Kök yayıncılık.
• Turnbull, R., Turnbull, A., Shank, M., Smith, S. ve Leal, D. (2002). Exceptional lives: Special education in today’s classrooms. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education
• Orta, A. Z. (2009). Etkili iletişim sürecinde kişilerarası iletişim becerileri ve yaratıcı drama uygulama örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Kültür üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ömeroğlu, E. (1990). Anaokuluna giden beş-altı yaşındaki çocukların sözel yaratıcılıklarının gelişimine yaratıcı drama eğitiminin etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ömeroğlu, E. (1992). Okul öncesi işitme engelli çocukların kaynaştırılmasında yaratıcı drama eğitiminin kullanılması. Özel Eğitim Dergisi, 1(2), 31- 33.
• Özyiğit, E. N. Ş. (2011). İlköğretim matematik dersinde yaratıcı drama uygulamalarının öğrencilerin problem çözme stratejileri, başarı, benlik kavramı ve etkileşim örüntüleri üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uyar, N. (1995). Anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocuklarda destekleyici olarak uygulanan eğitimde drama programının çocukların dil gelişimine etkisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Vaughn, S.(1991). Social skills enhancement in students with learning disabilities. B.Y. Wong (Eds.), Learning about learning disabilities, (syf. 407-439). California, USA: Academic Press.
• Warger, C. L. (1983). Creative drama for autistic adolescents:Exponding leisure and recreational options. Meeting Their Needs: Provision of Services to the Severely Emotionally Disturbed and Autistic. syf 258-269. Conference Proceedings (Memphis, TN, April 27-28, 1983). (EC 162 463).
• Yaşar, M.C. (2009). Anasınıfına devam eden altı yaş çocuklarının yaratıcı düşünme becerilerine drama eğitiminin etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitülüsü, Ankara.
• Yükselen, A. İ., Tanju, E., Gönen, M., Şahin, S. ve Celep, A. (2006). Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar için yaratıcı drama. İstanbul: Epsilon Yayınları.