Kur’ân’da Ricz / رجز ve Rics/ رجس Kavramları

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 129 - 152, 31.12.2021

Şemsettin Karcı

Öz

ÖZ
Kur’ân kavramlarının incelenmesi, Kur’ân’ın anlaşılması çabalarında önemli bir yer tutmaktadır. Son yaşadığımız COVİD-19 pandemi süreci de dâhil olmak üzere, her yeni durum Kur’ân’a tekrar tekrar bakmayı, vahyin ışığında olayları doğru değerlendirebilmeyi zorunlu kılmaktadır. Yaşadığımız salgının, bir imtihan, ceza veya sünnetullâh mı olduğu, ya da normal bir hadise mi olduğu gibi akla gelen hususlara, Kur’ânî bir bakışla ne söylenebilir, nasıl yaklaşılmalıdır? Bu alandaki araştırmaların önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu çerçevede ricz/رجز ve rics/رجس kavramlarının gerek telaffuz ve gerekse anlam yakınlıkları dikkat çekmektedir. “Azap ve ceza” ortak paydasında birleşen risc ve ricz kavramlarının, Kur’ân’daki kullanım sayıları da aynıdır. İki kavram da 7 surede, 9 ayette ve 10 defa zikredilmektedir. Kavramların geçtiği ayetleri, semantik, filolojik, siyak-sibak/kontekst, sebeb-i nuzûl, klasik ve modern tefsirler ışığında incelemek, aralarındaki ortak yönler ve farklılıkları tespit etmek, yaşadığımız süreci anlamlandırmak/yorumlayabilmek, diğer taraftan yanlış çıkarımlardan kaçınmak açısından önem arz etmektedir. Daha önce sadece rics kavramı bir makale düzeyinde incelenmiş olup, ricz kavramı ile ilgili fazlaca bir çalışmanın yapılmadığını tespit etmemiz, konuyu ele almamıza neden olmuştur. Ricz/رجز kavramını önceleyerek, zikredildiği tüm ayetleri incelerken, rics/ رجس kavramını ve geçtiği ayetleri de öz olarak ele aldık, birleştiği ve ayrıştığı noktaları tespit etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Ricz, Rics, Ceza, Azap, Tefsir

Destekleyen Kurum

İnönü üniversitesi

Proje Numarası

1

Teşekkür

Emeği geçenlere özellikle de Editör beye teşekkürlerimi sunuyorum.

The Ricz/رجز (Filt and Wrath) and Rics/رجس (Abomination and Dirt) Concepts in the Qur’an

Öz

Proje Numarası

1

Kaynakça

• KAYNAKÇA Ahmed b, Hanbel Ebû Abdullâh Ahmed Muhammed b. eş-Şeybânî. (2001). el-Müsned Thk: Şuayb el-Arnâvûtî, Âdil Mürşid, Amir Ğadbân. Beyrut, Müessetü’r-Risâle, 4: 259.
• Bahar Canset Dündar, Hidayet Aydar. (2020), “Kur’ân’da Rics Kavramı”. Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, ilmi Araştırmalar, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 15 269.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mesûd el-Beğavî. (1997) Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîru’l-Kur’ân Muhakkik: Muhammed Abdullâh en-Nemir. Daru’t-Tayyibe: 4. Baskı, 1: 99.
• Bursevî, İsmail Hakkı b. Mustafa el-İstanbulî el-Hanefî el-Halvetî el-Mevlâ Ebu’l-Fidâ. Ruhu’l-Beyân ( Beyrut: Dâru’l-Fikr), 3: 101.
• Derveze, İzzet Muhammed. (1383), et-Tefsîru’l-Hadîs, (Kahire: İhyâu’l-Kutub el-Arabiyye, 4: 560.
• el-Cevherî, İsmail ibn Hammâd. (1987). es-Sıhâh Tâcu’l-Lüga ve Sıhâhu’l-Arâbiyye, thk. Abdu’l-Gafûr Ahmed. Beyrut: Daru’l-İlm li’l-Melayîn, 1: 705.
• el-Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân Esîrud’din. (1420). Bahrul Mûhît Fi’T-Tefsîr, Muhakkik: Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 4: 641.
• el-Hatîb, Abdulkerîm Yûnus. et-Tefsîru’l-Kur’âni Li’l-Kur’ân ( Kahire: Dâru’l-Fikr el-Arabiyyu,) 13: 229.
• Elmalı Hamdi Yazır. (1999).Hak dini Kur’ân Dili , (İstanbul: Akçağ Yayınları, ,1: 109.
• el-Merâgî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî, (Mısır:Şirketu Mustafa el-Halebî, 1. Baskı, 1946. 1: 89.
• el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. (2001), Tehzîbu’l-Luğa. Beyrut: İhyau’t-Turâsi’l-Arabî, 8: 277.
• er-Râzî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ömer b. El-Hasan b. El-Hüseyn b. El-Hüseyn et-Teymiyyu er-Râzî. (1420), Tefsiru’l-Kebir. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 3. Baskı, 25: 52.
• Firûzabâdî, Mecduddîn Ebû Tâhir Muhammed b. Yakûb. (2005). el-Kâmûsu’l-Muhît, İşraf: Muhammed Naîm el-İrksûsî, (Lübnan: Müessetür-Risâle, 8. Baskı, 1: 548.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnusî. (1984) et-Tarîr ve’t-Tenvîr, (Tûnus: Dâru’t-Tûnusiyeti Li’n-Neşr, 22: 144.
• İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed b. Habîb. Mücmelü’l-Lüğa l’ibni Fâris, thk. Züheyr Abdul Muhsin Sultân, (Lübnan: Müessetür-Risâle, 8. Baskı, 1986), 1: 421.
• İbn Fûrek, Muhammed b. el-Hasan b. Fûrek el-Ensâiyyi el-İsbehânî Ebû Bekr. (2009). Tefsîru İbn Fûrek, thk. Atıf b. Kamil Sâlih Buhârî. Mekke: Câmitu Ummu’l-Kurâ, , 3: 78.
• İbn Kesîr. (1981). Muhtasar Tefsîru İbn Kesîr, Muhtasar ve Tahkîk: Muhammed Ali es-Sâbûnî. Beyrut: Dar’ul-Kur’ânı Kerim, 7. Baskı, 2: 309.
• İbn Mâce,Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd -er-Rabei el-Kazvînî.(1975). Sunenu İbn Mâce, thk. Muhameed Fûad Abdulbâkî. Kahire: Daru İhyâi’t-Turâsil Arabîyye “Ta’bir’i-Rüyâ”,10.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim b. Ali Ebû’l-Fadl Cemaluddin İbn Manzûr, el-Ensârî. 1414). Lisanu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Baskı, 6: 226.
• İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-İsfahânî. (2009).el-Müfredât fi Ğarîbi’l-Kur’ân, thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dâr’l-Kalem, , 570.
• Karcı, Şemsettin.(2016).Fert ve Toplum Açısından Kur’ân’da Sünnetullâh. İstanbul: Çıra Yayınları, 2.Baskı, , 35-50.
• Karcı, Şemsettin.(2020). Kur’ân’nın Kur’ân’la Tefsiri ve Çağdaş Temsilcileri, Basılmamış Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi, 64-80.
• Kur'an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. (2008). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2: 577-578.
• Kurtûbî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferah el-Ensârî el-Hazrecî Şemsuddîn. (1964) el-Câmi’u Li Akâmi’l-Kur’ân thk. Ahmed el-Berdûnî İbrâhîm Edfîş, Kahire: Dâru’l-Kutubu’l-Misriyye, 2. Baskı. Kutup, Seyyid. (1412)Fizilâli’l-Kur’ân. Kahire-Beyrut: Daru’ş-Şurûk,17.Baskı, 4: 1973.
• M. Ali Sâbûnî. Muhtasar Tefsiru İbn Kesîr, trs.1: 618.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed Ebû Mansûr. (2005). Tefsiru’l-Mâtûridî( Te’vîlât Ehli’s-Sünne), thk. Mecdî Baslûm. Beyrut: Dâr’ul-Kutubu’l-İlmiyye, 1. Baskı, 5: 162.
• Maverdî, Ebû’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdî. en-Nüket ve’l-Uyûn, Muhakkik: es-Seyyd İbn Andulmaksûd b. Abdurrâhîm, (Beyrut: Dâr’ul-Kutubu’l-İlmiyye),2: 300. Trs.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebû’l-Hasan Mükâtil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. (1423). Tefsîr Mukâtil b. Süleymân, thk. Abdulah Mahmûd Şahhâta. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1. Baskı, 1: 110.
• S. Zafer Kızıklı. (2008 ).Türkiye İslam Ansiklopedisi, Rics, İstanbul: 35: 87.
• Sa’lebî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm Ebû İshâk. (2000).Tefsîru’s-Sa’lebî, el-Keşfu ve’l-Beyân an Tefsîru’l-Kur’ân, thk. el-İmâm Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Tûrâs el-Arabiyyi, 1. Baskı. 4: 333.
• Semerkandî, Ebû’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed, b. İbrâhim. Baru’l-Ulûm, 2: 10. trs.
• Şankîtî, Muhammed Emîn b. Muhammed Muhtâr b. Abdulkâdîr el-Cekenî eş-Şankıtî. (1995). Edvâu’l-Beyân Fî İdâhi’l-Kur’âni Bi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, , 6: 26.
• Taberî, Muhammed b. Cerir b. Yezîd b. Kesîr b. Ğâlib el-Ameli Ebû Cafer.(2000). Tefsîru’t- Taberî, thk. Ahmet Muhammed Şakir. Müessetür’Risâle, 1. Baskı, , 2: 112-117.
• Zeccâc, İbrâhim b. Es-Sırrî b. Sehl Ebû İshâk. (1988). Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu, thk. Abdulcelil Abdo Şelbî. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1. Baskı, ,2: 404.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed Cârullâh. (1407)el-Keşşâf an Hakâika Ğavâmidi’t-Tenzîl. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabiyyi,3. Baskı, , 2: 261.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa ez-Zuhaylî. (1417). et-Tefsîru’l Münir fÎ’l-Akîdeti veş’Şeriatî ve’l-Menheci. Dımeşk: Dar’ul-Fikr el-Muasır, 2. Baskı.