Türkiye Türkçesinde Kullanılan Arapça Kelime Grupları ve Cümleler Hakkında Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 591 - 618, 30.04.2021

Ahmet Haşimi

https://doi.org/10.34083/akaded.892246

Cited By: 3

Öz

Birbiriyle iletişim hâlinde olan milletlerin dillerinin birbirinden etkilenmesi kaçınılmaz bir durumdur. Bu nedenle diller etkileşim içerisinde oldukları dillerden kelime hatta cümle bile almaktadır. Bu alıntılara ödünçleme de denilir. Çünkü bu alıntıların bazıları sürekli kullanılırken bazılarının yerine zamanla hedef dilde karşılıklar bulunur. Türkler de tarih boyunca etkileşim içerisinde bulundukları dillerden pek çok kelime almışlar ve bunları kullanmışlardır. Çince, Sanskritçe, Moğolca, Farsça, Arapça, Rumca, Fransızca, İtalyanca, Rusça ve İngilizceden pek çok kelime Türkçeye girmiştir. Bu kelimelerin sayısı dönemlere göre değişmektedir. Bununla birlikte birçok dil de Türkçeden pek çok kelime almıştır.

Arapçadan Türkçeye kelime ve cümle grubu girişi din, medeniyet, coğrafi yakınlık ve iç içe yaşamak gibi sebeplerin sonucudur. Bu sebepler altında Türkçeye Arapçadan bazı kelime grupları ve cümleler girmiştir. Bu çalışmada ilk önce Türkçede kullanılan Arapça kelime grupları ve cümlelerin Arapçadaki yapısı ve anlamı hakkında bilgi verilecek daha sonra bunların Türkçede kullanılışı, kazandığı yeni anlamlar ve bazı cümlelerin yapı bakımından Türkçede yeniden kurgulanması üzerinde durulacaktır. Alıntı kelime grupları ve cümlelerin Türkçedeki kullanımı Cumhuriyet Döneminde kaleme alınan eserlerden örneklerle gösterilmeye çalışılacaktır. Bunun yanı sıra Cumhuriyet Dönemi eserlerinde tespit edilemeyen bazı örnekler, Osmanlı Türkçesi eserlerinden verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Arapça cümle, anlam, yapı

Some Assessments of Arabic Sentences and Phrases Used in Turkey Turkish

Öz

It is inevitable that the languages of the nations that are in communication with each other will be affected by each other. For this reason, languages receive words and even sentences from the languages they interact with. These quotations are also called borrowings. Because some of these quotations are used constantly, while some of them are replaced by correspondence in the target language over time. Turks have also taken many words from the languages they have interacted with throughout history and used them. Many words from Chinese, Sanskrit, Mongolian, Persian, Arabic, Greek, French, Italian, Russian and English have entered Turkish. The number of these words varies according to the periods. However, many languages have taken many words from Turkish.

Phrase and sentence and entry from Arabic to Turkish result from certain reasons such as religion, civilization, geographic proximity and coexistence. Under these reasons, some phrases and sentences from Arabic entered Turkish. In this study, firstly, information about the structure and meaning of Arabic phrases and sentences used in Turkish will be given, then their usage in Turkish, their new meanings, and the reconstruction of some phrases and sentences in Turkish in terms of structure will be emphasized. The use of quoted phrases and sentences in Turkish will be illustrated with examples from works written in the Republic Period. In addition, some examples that cannot be identified in the Republic Period works will be given from Ottoman Turkish works.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Arabic sentence, meaning, structure

Kaynakça

• Abasıyanık, Sait Faik. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Ali Şuurî Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/suuri-ali-suuri-efendi-balikesirli [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Ayverdi, Samiha. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Beyatlı, Yahya Kemal. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Cumalı, Necati. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Çelebi, Asaf Hâlet. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Altan, Çetin. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Diyanet Dergisi. https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=4769 [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Doğanbaş, Muzaffer (2007). Pîrî Baba Velayetnamesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 41: 161-182.
• Eker, Süer (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları, 5. Baskı.
• Erdoğan, Abdullah Yaşar. (1983). “Adam Sayın” https://www.antoloji.com/adam-sayin-siiri/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Ersoy, Mehmed Âkif. http://bagcilar.bel.tr/Files/eKitap/Siratimustakim/sebilurresad9/sebilurresad9/assets/basic-html/page417.html [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Fahri Celal. http://www.lugatim.com/s/SEL%C3%82M%C3%9CNKAVLEN ([Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021a). Ayna (Şık). (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021b). Ben Deli miyim. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021c). Cadı. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021d). Eşkiya İninde. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay. Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021e). Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu? (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021f). Gönül Bir Yel Değirmenidir Sevda Öğütür. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021g). Gulyabani. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021h). Hakk’a Sığındık. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021ı). Hayattan Sahifeler. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021i). Kesik Baş Zabıta Romanı. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021j). Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021k). Muhabbet Tılsımı. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021l). Mürebbiye. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021m). Şıpsevdi. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay. Gürpınar, Hüseyin Rahmi (2021n). Toraman. (Haz. Asiye Figen Kalkan, Yay. Yönet. Emine Gürsoy Naskali) Ankara: TDK Yay.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi. http://www.lugatim.com/s/AL%C3%82K%C3%9CLL%C4%B0HAL
• Haşimi, Ahmet (2016). Kırıkkale İli Ağızları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Haşimi, Ahmet (2020). “Âkif’in Mısralarını Asrın Diliyle Söylemek: Necat Çavuş’un Safahat’ı Sadeleştirmesi Üzerine Bir Değerlendirme” Nazımda ve Nesirde Şair: Necat Çavuş. Orhan Oğuz. İstanbul: İdeal Kültür Yay. 267-296.
• İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi (1925-1927). (2020). C. 7/3. Ankara: TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yay.
• İşler, Emrullah (1997), Türkçede Anlam Kaymasına Uğrayan Arapça Kelime ve Kelime Grupları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.
• Kabaklı, Ahmet. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Karakaş, Sinan (2012).”Nurun ala Nur”. https://www.antoloji.com/nurun-ala-nur-2-siiri/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Karay, Refik Halit (2009). Memleket Hikâyeleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay.
• Kısakürek, Necip Fazıl (2003). Ulu Hakan İkinci Abdülhamid Han. İstanbul: Büyük Doğu Yay.
• Kubbealtı Lügati. http://www.lugatim.com/s/L%C3%82EDR%C3%8E [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Muradoğlu, Abdullah. https://www.yenisafak.com/yazarlar/abdullahmuradoglu/kellim-kellim-la-yenfa-5700
• Namık Kemal (2018). Cezmi. (Edit. Gökhan Tunç), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay.
• Öztekin, Hikmet Anıl (2015). Eyvallah. İstanbul: Hayy Kitap Yay.
• Ömer Seyfettin. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Pala, İskender. Ah Minel Aşk. file:///C:/Users/PackardBell/Downloads/iskender-pala-ah-minel-ak.pdf
• Rasim, Ahmet. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Refik Halit Karay. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Reşat Nuri Güntekin. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Şemseddin Sami (2017), Resimli Kâmûs-ı Fransevî. (Haz. Şerif Eskin), Ankara: TUBA Yay.
• Şemseddin Sami (2018), Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat. (Edit. Gökhan Tunç), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay.
• Şinasî (2018). Şair Evlenmesi. (Edit. Gökhan Tunç), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay.
• Talu, Ercüment Ekrem. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• TBMM Meclis Tutanakları (1339). https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT04//b006/gcz010040060159.pdf
• Topuz, Hıfzı. https://sozluk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 05.03.2021]
• Zeyrek, Yunus (2016). “Batum Mebusu Edip Dinç’in 1922 Yılı Günlüğü” Bizim Ahıska Üç Aylık Kültür Dergisi Yerel Süreli Yayın, 44: 38-40.