Hicâbî and His Pend-i Sa‘îd

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 519 - 568, 30.04.2021

Orhan Kılıçarslan

https://doi.org/10.34083/akaded.897538

Abstract

As a genre of verse, nasihatnames are works that aim to teach general moral values to all segments of the society, starting with the individual. Apart from the differences in form, nasihatnames, which are one of the works that are found in every literature, can be followed from the early periods in Turkish literature. Relations with Persian, especially in the classical period, paved the way for important interactions in the genre of nasihatname. The many translations of Feridüddin Attar’s (d. 1221) Pendname and translation of these works are examples of this situation. These interactions, which initially continued in form and content, started to give successful and original examples in time in parallel with the Turkish literature’s own period and needs.

A copy of this work of Nâbî (d. 1712), who gave one of the most important examples of the genre with his work titled Hayriyye / Hayrî-nama, written for his son Ebu’l-hayr Mehmed Çelebi, was written in the continuation of another nasihatname named Pend-i Sa‘îd. As a result of the investigations, it was thought that this nasihatname could have been written by a poet who used the pseudonym Hicabi. Based on the copies of the work, the text of the nasihatname created and information on the form and content features of the work was presented through this text.

Keywords

Hicâbî, Pend-i Sa‘îd, Ebû Sa‘îd Hâdimî, Hayriyye, Nasihatnâme

Hicâbî ve Pend-i Sa‘îd’i

Abstract

Bir nazım türü olarak nasihatnâmeler, genel ahlâkî değerleri bireyden başlayarak toplumun her kesimine öğretme amacı güden eserlerdir. Her edebiyatta şekil farklılıkları bir yana bırakıldığında örneklerine rastlanan eserlerden olan nasihatnâmeler, Türk edebiyatında da erken dönemlerden itibaren izlenebilmektedir. Klasik dönemde özellikle Farsça ile olan münasebetler, nasihatnâme türünde de önemli etkileşimlerin olmasına zemin hazırlamıştır. Feridüddin Attar’ın (öl. 1221) Pendnâmesi’nin pek çok tercümesinin yapılmış olması ve bu eserlerin çoğaltılması bu durumu gösteren örneklerdendir. Başlangıçta şekil ve içerik olarak devam eden bu etkileşimler, zaman içinde Türk edebiyatının kendi dönem ve ihtiyaçlarına paralel bir şekilde başarılı ve orjinal örnekler vermeye başlamıştır.

Oğlu Ebu’l-hayr Mehmed Çelebi için yazdığı Hayriyye/Hayrî-nâme adlı eseri ile türün en önemli örneklerinden birini veren Nâbî’nin (öl. 1712) bu eserinin bir nüshası devamına Pend-i Sa‘îd adlı bir başka nasihatnâme yazılmıştır. İncelemeler neticesinde bu nasihatnâmenin Hicâbî mahlasını kullanan bir şair tarafından yazılmış olabileceğine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Eserin tespit edilen nüshalarından hareketle nasihatnâmenin metni oluşturulmuş ve oluşturulan bu metin üzerinden eserin şekil ve muhteva özelliklerine ilişkin bilgiler sunulmuştur.

Keywords

Hicâbî, Pend-i Sa‘îd, Ebû Sa‘îd Hâdimî, Hayriyye, Nasihatnâme

References

• Ekinci, Ramazan (2012). “16. Asırda Yazılmış Mensur Bir Nasihat-nâme: Abdülkerîm Bin Mehmed’in Nesâyihü’l-Ebrâr’ı”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/2 Spring.
• Hadimioğlu, Numan (1983). Hadim ve Hadimliler Bibliyografyası. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Hayriyye: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, No: 06 Mil Yz A 7875/1.
• İpekten, Haluk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaplan, Mahmut (2001). “Manzûm Nasîhat-nâmelerde Yer Alan Konular”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi / 9 (Aralık 2001): 133-185.
• Kaplan, Mahmut (2002). “Türk Edebiyatında Manzum Nasihat-Nâmeler”. Türkler. C. XI. Ankara: 791-799.
• Kaplan, Mahmut (2015). Hayriyye-i Nâbî (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Mecmû‘a-i Eş‘âr: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, No: 06 Mil Yz A 3975/2.
• Önder, Mehmet (1969). Büyük Âlim Hz. Hâdimî (Hayatı ve Eserleri). Ankara: Güven Matbaası.
• Pend-i Sa‘îd: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, No: 06 Mil Yz A 7875/2.
• Pend-i Sa‘îd: Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, No: 06 Mil Yz A 7875/3.
• Türkoğlu, Serkan (2018). “Türk Edebiyatında Pendnâme-i Attar’ın Manzum Tercümeleri ve Seyyid Ali Rızâ’nın Riyâzü’r-Rızâ’sı”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Nisan 22(Özel Sayı): 671-692.
• Yayla, Mustafa (1997). “Hâdimî, Ebû Saîd”. TDVİA. C.15. S.25-26. İstanbul.