Kazak Türkçesindeki “Bar” ve “Joq” İfadelerinin Türkiye Türkçesine Aktarımı Meselesi

Year 2022, Volume: 6 Issue: 4, 1442 - 1459, 30.12.2022

Serdar Özdemir

https://doi.org/10.34083/akaded.1193555

Abstract

Türkiye Türkçesi gramerciliğinde cümleler yüklemin türü itibariyle isim ve fiil cümlesi olarak iki gruba ayrılırken Kıpçak grubunda yer alan Kazak Türkçesi gramerciliğinde ise cümleler yüklemin türüne göre gruplandırılmaz. Kazak Türkçesinde “bayandavış” yani yüklem unsuru, isim ve fiil olmasına göre iki gruba ayrılır. Bu makalede Kazak Türkçesindeki isim yüklem unsurlarından olan “bar” ve “joq” ifadelerinin Türkiye Türkçesine nasıl aktarılabileceği meselesi işlenmiştir. Kazak Türkçesindeki “bar” ve “joq” yüklemlerinin Türkiye Türkçesine her zaman “var” ve “yok” şeklinde aktarılamayacağı, cümlenin bağlam esasına ve / veya aldığı takıya dayalı olarak bu ifadelerin “gibi görünüyor /-e benziyor”, “-mIş gibi / -AcAk gibi / -yor gibi”, “-mIş değil”, “-dIğI yok”, “gibi değil / -e benzemez”, “ol-” vb. çok farklı şekillerde de dilimize aktarılabileceği edebî eserlerden alınan örnekler vasıtasıyla gösterilmiştir. Ayrıca makalede Kazak Türkçesinde bir isim yüklem unsuru olan “bar” ifadesini içeren bazı cümlelerin Türkiye Türkçesine yine cümlenin bağlam esasına dayalı olarak fiil cümlesi şeklinde de aktarılabileceği hususu örnek cümleler vasıtasıyla ortaya konmuştur.

Keywords

Kazak Türkçesi, “bar” ve “joq” ifadeleri, Türkiye Türkçesi, aktarım

The Problem Of Transfering The Expressions “Bar” And “Joq” in Kazakh Turkish to Turkish

Abstract

While the sentences in Turkish Language Grammar are divided into two groups which are noun and verb sentences, the sentences in Kipchak Language in Kipchak Group are not divided in regard to type of this type of predicate "Bayandawış", which is the predicate element in Kazakh Language is seperated into two groups according to whether it is a noun or a verb. In this article, it has been examined the topic, which is about how the expressions “bar” and “joq” in Kazakh Turkish can be transferred to Turkish. It has been shown by the examples, which are provided from the literary works that the patterns "bar" and "joq" in Kazakh Turkish cannot be transferred at all times to Turkish while they can be differently transferred to our language based on the context of the sentences as /-e benziyor”, “-mış gibi / -acak gibi / -yor gibi”, “-mış değil”, “-dığı yok”, “gibi değil / -e benzemez”, “hayır”, “ol-” etc. Furthermore, it has been examined by the example sentences that the sentences, which express "bar" that is a noun-predicate element in Kazakh Turkish can be also transferred as a predicate sentence based on the context of the sentence.

Keywords

Kazakh Turkish, expressions of “bar” and “joq”, Turkish, translation

References

• Amanjolov, S. (1994). Qazaq Ädebiy Tili Sintaksisiniŋ Qısqaşa Kursı. Almatı.
• Bilgegil, K. (1963). Türkçe Dilbilgisi. Güzel İstanbul Matbaası Yayınları.
• Biray, N., Ayan, E., & Ercilasun, G. K. (2018). Çağdaş Kazak Türkçesi. Bilge Kültür Sanat.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford University Press.
• Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. Bayrak Yayınları.
• Ergin, M. (1970). Orhun Abideleri. Milli Eğitim Basımevi.
• Gabain, V. G. (2007). Eski Türkçenin Grameri. (Mehmet, Akalın Çev.). TDK Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. TDK Yayınları.
• Karaca, O. S. (2012). Kazak Türkçesinde Fiil İstemleri. Kesit Yayınları.
• Karaca, O. S. (2017). Kazak ve Türkiye Türkçelerindeki İsim Cümleleri. Ahmet Yesevi Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi Küresel Rekabet Koşullarında Eğitim ve Bilimin Güncel Meseleleri Konulu Uluslararası Bilimsel Konferansı Bildirileri (s.86-90). Türkistan-Çimkent.
• Karahan, L. (2015). Türkçede Söz Dizimi. Akçağ Yayınları.
• Kekilbayev, A. (2003). Dala Balladaları (Bozkır Hikâyeleri). Jedel Basuv Baspahanası.
• Koç, K., Bayniyazov, A., & Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Koç, K., Doğan, O., & Bayniyazov, A. (2004). Kazak Türkçesi Grameri. Gazi Kitapevi.
• Komisyon (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü. Kültür Bakanlığı.
• Akalın, Ş. H. (2010). Türkçe Sözlük. TDK Yayınları.
• Nişanyan, S. (2021). Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. Liberus Kitap.
• Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri. TDK Yayınları.