Buddha Śākyamuni, Śāriputra and Avalokiteśvara: The Old Uyghur Fragments on Various Topics

Year 2022, Volume: 6 Issue: 4, 1541 - 1570, 30.12.2022

Uğur Uzunkaya

https://doi.org/10.34083/akaded.1202194

Abstract

Old Uyghur is based on a religious and non-religious literary tradition. Non-religious Old Uyghur literature mostly consists of documents on astronomy, calendar, medicine, law and various issues related to daily life in verse and prose. Religious literature, on the other hand, is the result of a translation activity developed under the influence of Silk Road religions, especially Buddhism. The works written in different schools of Buddhism in various genres such as sūtras, abhidharmas and vinayas, formed the Buddhist Uyghur literature. In addition to these, there are also fragments from the Sanskrit Buddhist corpus, which differ in volume, on various topics prepared within this framework, but which text cannot be determined. In this paper, unpublished fragments from the Sanskrit Buddhist and which work has not yet been determined as a part are discussed. The subjects of some of the fragments included in the study are the followers of Buddha Śākyamuni, Buddha’s disciple Śāriputra, and the Bodhisattva Avalokiteśvara. With this article, six fragments with a volume of 102 lines preserved in the Berlin Turfan Collection will be published. Archival numbers of these six fragments are as follows: U 1422 (T I), U 1470 (o. F.), U 1471 (T I 185), U 1498 (T I α), U 3122 (T II Y 59) and U 3159 (T III 218,500 / T III 218). In this paper, the transcription of the aforementioned fragments, transliteration, translation into Turkish, explanations of the text and the glossary/index will be presented.

Keywords

Old Uyghur, Buddhist Uyghur literature, Buddha, Bodhisattva, text edition

Buddha Śākyamuni, Śāriputra ve Avalokiteśvara: Muhtelif Meselelere İlişkin Eski Uygurca Fragmanlar

Abstract

Eski Uygurca; dinî ve din dışı bir yazınsal geleneğe dayanmaktadır. Din dışı Eski Uygurca edebiyat; manzum ve mensur olarak ekseriyetle astronomi, takvim, tıp, hukuk konulu ve gündelik hayata ilişkin muhtelif meseleleri ilgilendiren vesikalardan oluşmaktadır. Dinî edebiyat ise başta Budizm olmak üzere İpek Yolu dinlerinin tesirinde gelişen bir tercüme faaliyetinin neticesidir. Budizm’in farklı ekollerinde kaleme alınmış başta sūtralar, abhidharmalar ve vinayalar olmak üzere muhtelif türlerdeki eserler Budist Uygur edebiyatını şekillendirmiştir. Bunların yanı sıra yine bu çerçevede hazırlanan muhtelif konulara ilişkin hacmi farklılık arz eden, ancak Sanskritçe Budist külliyattan hangi metnin parçası olduğu tespit edilemeyen fragmanlar da mevcuttur. Bu yazıda şimdiye kadar neşredilmemiş ve Sanskritçe Budist külliyattan hangi eserin parçası olduğu henüz belirlenememiş fragmanlar konu edilmiştir. Çalışmaya dâhil edilen fragmanların birkaçının konusunu Buddha Śākyamuni’nin taraftarları, Buddha’nın öğrencisi Śāriputra ve Bodhisattva Avalokiteśvara oluşturmaktadır. Bu yazıyla Berlin Turfan Koleksiyonu’nda korunan 102 satır hacmindeki altı fragmanın neşri gerçekleştirilecektir. Bu altı fragmanın arşiv numaraları şöyledir: U 1422 (T I), U 1470 (o. F.), U 1471 (T I 185), U 1498 (T I α), U 3122 (T II Y 59) ve U 3159 (T III 218.500 / T III 218). Bu yazıda mezkûr fragmanların çeviri yazısı, harf çevirisi, Türkiye Türkçesine aktarımı, metne dair açıklamaları ve sözlük/dizini sunulacaktır.

Keywords

Eski Uygurca, Budist Uygur edebiyatı, Buddha, Bodhisattva, metin neşri

References

• Adams, D. Q. (2013). A dictionary of Tocharian B. Revised and greatly enlarged. Vol. 1-2. Rodopi.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford at the Clarendon Press.
• Edgerton, F. (1953). Buddhist hybrid Sanskrit grammar and dictionary. Vol. II: Dictionary. Yale University.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation. A functional approach to the lexicon. Vol. I-II. Harrassowitz.
• Gabain, A. (1988). Eski Türkçenin grameri (Mehmet Akalın, Çev.). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gharib, Badrazzaman (1995). Sogdian dictionary: Sogdian-Persian-English. Farhangan.
• Giles, H. A. (1912). A Chinese-English dictionary. Part I-II. 2nd edition. Kelly and Walsh.
• Hirakawa, A. (1997). Buddhist Chinese-Sanskrit dictionary. Reiyūkai.
• JEBD = Japanese-English Buddhist dictionary (1979). Daitō Shuppansha.
• Monier-Williams, M. (1899). A Sanskrit-English dictionary. Oxford University.
• Nadalyayev, V. M., Nasilov, D. M., Tenişev, E. R. & Şçerbak, A. M. (1969). Drevnetyurkskiy slovar’. Izdat. Nauka, Leningradskoe Otd.
• Ölmez, M. (2017). Eski Uygurca ikilemeler üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 65 (2), 243-311.
• Poucha, P. (1955). Institutiones linguae Tocharicae. Pars I: Thesaurus linguae Tocharicae dialecti A. Státní Pedagogické Nakladatelství.
• Rhys Davids, T. W. & Stede, W. (1921-1925). The Pali text society’s Pali-English dictionary. Pali Text Society.
• Röhrborn, K. (1977-1998). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien 1-6. Steiner.
• Röhrborn, K. (2010). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Neubearbeitung. I. Verben. Vol. 1: ab- - äzüglä-. Steiner.
• Röhrborn, K. (2015). Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. Neubearbeitung. II. Nomina-Pronomina-Partikel. Band 1: a-asvık. Steiner.
• Soothill, W. E. & Hodous L. (1937). A dictionary of Chinese Buddhist terms: with Sanskrit and English equivalents and a Sanskrit-Pali index. Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.
• Şen, S. (2002). Eski Uygur Türkçesinde ikilemeler (Tez No.122582) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/giriş.jsp
• Tekin, Ş. (1980). Maitrisimit nom bitig: Die uigurische Übersetzung eines Werkes der buddhistischen Vaibhāṣika-Schule. 1. Transliteration, Übersetzung, Anmerkungen. 2. Analytischer und rückläufiger Index. Akademie-Verlag.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen: Altuigurisch – Deutsch – Türkisch / Eski Uygurcanın el sözlüğü: Eski Uygurca – Almanca – Türkçe. Universitätsverlag Göttingen.