CELALZADE SALIH ÇELEBI’S DÜRER-I NESAYIH AND ITS COMMENTARY

Year 2022, Volume: 6 Issue: 4, 1739 - 1778, 30.12.2022

Mustafa Özkat , Ümran Ay Say

https://doi.org/10.34083/akaded.1203433

Abstract

Dürer-i Nesâyih Şerhi, 16. yüzyılın tanınmış âlimlerinden Celâlzâde Salih Çelebi’nin Türkçe divanında yer alan Dürer-i Nesâyîh başlıklı 82 beyitlik Türkçe kasidesine daha sonra yazdığı şerhtir. H. 967/1559’da tamamlanmıştır. Eserde, dünyanın gelip geçici oluşu ve ona bağlanmamak gerektiği konusunda dinî-tasavvufî öğütler verilir. Kasidenin dilinin ağır olması sebebiyle, sonradan dostlarından birinin ricası üzerine sade bir dille kendisi kasideyi beyit beyit şerh etmiştir. Şerh esnasında, konuyu desteklemek amacıyla az da olsa başka manzumelere de yer verilmiştir. Dürer-i Nesâyih’in biri şerhli biri şerhsiz olmak üzere bilinen iki nüshası vardır. Şerhsiz olan nüsha şairin Nuruosmaniye Ktp., 3846 numarada kayıtlı divan nüshasının sonunda, yazmanın 58b-62a yaprakları arasındadır. İstinsah tarihi H. 969/1561’dir. Şerhin yer aldığı nüsha ise İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp., NEKTY03046’da kayıtlı olup yazmanın 8a-29a sayfaları arasındadır.

Bu çalışmada Celâlzâde Salih Çelebi’nin hayatı ve eserleri kısaca tanıtıldıktan sonra Dürer-i Nesâyîh Şerhi’nin muhtevası özetlenmiş, metnin dil ve üslup özelliklerine değinilmiş, metinden yola çıkarak eserin kaynakları hakkında tespitler yapılmıştır. Çalışmanın son bölümünde transkipsiyonlu metin ortaya konmuş, metinde geçen âyet ve hadislerin anlamları ile açıklamaya ihtiyaç duyulan hususlar ve kavramlara dipnotlarda yer verilmiştir.

Keywords

Celâlzâde Salih Çelebi, Dürer-i Nesâyîh, kaside, şerh.

Celâlzâde Salih Çelebi’nin Dürer-i Nesâyih'i ve Şerhi

Abstract

Dürer-i Nesâyih Şerhi, 16. yüzyılın tanınmış âlimlerinden Celâlzâde Salih Çelebi’nin Türkçe divanında yer alan Dürer-i Nesâyîh başlıklı 82 beyitlik Türkçe kasidesine daha sonra yazdığı şerhtir. H. 967/1559’da tamamlanmıştır. Eserde, dünyanın gelip geçici oluşu ve ona bağlanmamak gerektiği konusunda dinî-tasavvufî öğütler verilir. Kasidenin dilinin ağır olması sebebiyle, sonradan dostlarından birinin ricası üzerine sade bir dille kendisi kasideyi beyit beyit şerh etmiştir. Şerh esnasında, konuyu desteklemek amacıyla az da olsa başka manzumelere de yer verilmiştir. Dürer-i Nesâyih’in biri şerhli biri şerhsiz olmak üzere bilinen iki nüshası vardır. Şerhsiz olan nüsha şairin Nuruosmaniye Ktp., 3846 numarada kayıtlı divan nüshasının sonunda, yazmanın 58b-62a yaprakları arasındadır. İstinsah tarihi H. 969/1561’dir. Şerhin yer aldığı nüsha ise İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp., NEKTY03046’da kayıtlı olup yazmanın 8a-29a sayfaları arasındadır.

Bu çalışmada Celâlzâde Salih Çelebi’nin hayatı ve eserleri kısaca tanıtıldıktan sonra Dürer-i Nesâyîh Şerhi’nin muhtevası özetlenmiş, metnin dil ve üslup özelliklerine değinilmiş, metinden yola çıkarak eserin kaynakları hakkında tespitler yapılmıştır. Çalışmanın son bölümünde transkipsiyonlu metin ortaya konmuş, metinde geçen âyet ve hadislerin anlamları ile açıklamaya ihtiyaç duyulan hususlar ve kavramlara dipnotlarda yer verilmiştir.

Keywords

Celâlzâde Salih Çelebi, Dürer-i Nesâyîh, kaside, şerh.

References

• Aclûnî (1932). Keşfu'l-hafa. Beyrut.
• Canan İ. (1991). Hadis Ansiklopedisi - Kütüb-i Sitte. 9 cilt. Akçağ Yay.
• Erkan N. (2002). Celâlzâde Salih ve Tarih-i Mısr-ı Cedid Adlı Eseri (Edisyon Kritik). Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi.
• Feridüddin-i Attar (2010). Musibetname. Haz. Şevki Nezihi Aykut. Türk Tarih Kurumu.
• Gündoğdu E. (1997). Divan-ı Sâlih Çelebi ve Dürer-i Nesâyih (Tenkidli Metin-İnceleme). Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Heysemî. (1994). Mecmau’z-Zevâid. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Hürremşâhî B. (1386). Külliyât-ı Sa‘dî. İntişârât-ı Dûstân.
• Karahan A. (2008). “Zamana Sövmeyi Yasaklayan Hadisin Tenkid ve Tetkiki”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2: 463-518.
• Kütük R. (1995). Celâl-zâde Sâlih Çelebi – Leylâ vü Mecnûn (Tenkidli Metin-İnceleme). Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi.
• Manav A. (2018). Sâlih Bin Celâleddin’in Târîh-i Mısır’ı (Dil İncelemesi-Metin-Dizin). Doktora tezi. Pamukkale Üniversitesi.
• Nacar N. (2019). Celâl-zâde Sâlih Çelebi Cevâmi‘ü’l-Hikâyât ve Levâmi‘ü’r-Rivâyât (Topkapı Revan K. No. 1085 y. 189-376) Çeviri Yazı. Yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi.
• Okuyucu C. (2001). “Tunus Milli Kütüphanesindeki Türkçe El Yazmaları”. Akademik Araştırmalar Dergisi 2/ 7-8: 135-169.
• Özay G. (2008). Celâl-zâde Sâlih Çelebi Dîvânındaki Dinî Muhtevâ. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi.
• Serdaroğlu A. (1966). Usûl-i Hadis ve Mevzû’at-ı Aliyyü’l-Kârî Tercümesi. Ayyıldız Matbaası.
• Soleimanzadeshekarab N. (2019). Şem’î Şem’ullâh ve Şerh-i Dîvân-ı Hâfız. Doktora tezi. Gazi Üniversitesi.
• Şeker M. – İsmail Hakkı Mercan. (1985). “Tunus Millî Kütüphanesindeki Türkçe El Yazmaları”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 2: 105-122.
• Topal S. Ali. (2008). Celâzade Sâlih Çelebi’nin Târîh-i Sultân Süleymân İsimli Eseri. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi.
• Topal S. Ali. (2011). “Celâlzâde Salih Çelebi’nin Hayatı ve Eserleri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 11/1: 109-128.
• Uzan S. (2019). Celâl-zâde Sâlih Çelebi Cevâmi‘ü’l-Hikâyât ve Levâmi‘ü’r-Rivâyât (Topkapı Revan K. No. 1085 y. 565-752) Çeviri Yazı. Yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi.
• Uzunçarşılı İ. Hakkı (1958). “Onaltıncı Asır Ortalarında Yaşamış Olan İki Büyük Şahsiyet: Tosyalı Celâl-zâde Mustafa ve Salih Çelebiler”. TTK Belleten. 22/87: 391-441.
• Yancı S. (1999). Celâlzâde Salih Çelebi Divânı. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım L. Nil (1995). Celâlzâde Sâlih Çelebi –Cevâmi‘ü’l-Hikâyât ve Levâmi‘ü’r-Rivâyât (Transkripsiyon-Kısmî Dil Özellikleri-Sözlük). Yüksek lisans tezi. İnönü Üniversitesi.
• Yılmaz M. (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük). Kesit Yayınları.
• Yılmaz O. (2008). 16. Yüzyıl Şârihlerinden Sûdî-i Bosnevî ve Şerh-i Gülistân’ı (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora tezi. Marmara Üniversitesi.
• Yurdaydın Hüseyin G. (1967). “Celâl-zâde Salih’in Süleyman-nâme’si”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 14: 1-12.
• Yüksel H. – H. İbrahim Delice (2013). Celâl-zâde Sâlih Çelebi - Hadîkatü’s-Selâtîn (İnceleme-Metin). TTK Yayınları.
• Zeynüddîn Ahmed b. Ahmed b. Abdillatîf ez-Zebîdî (2019). Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. Haz. Komisyon. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.