Construction of Masculinity in Nezihe Meriç's Short Stories: Hegemonic, Precarious, and Subjugating Representations

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 101 - 131, 20.03.2025

Ayşe Duygu Yavuz Yıldırım , Hazel Melek Akdik

https://doi.org/10.34083/akaded.1623358

Abstract

This article examines the construction and development of masculinity in Nezihe Meriç's writing and how masculinity is problematized in Toplu Öyküleri I/II, published between 1953 and 1991. By questioning the hierarchy based on gender roles, Nezihe Meriç's stories demonstrate a critical perspective that engages with cultural and political dynamics. Her representations of masculinity are shaped by perspectives on societal class contradictions, marital and romantic relationships, power dynamics, poverty, and migration. Experiences of womanhood occupy a relatively central position in Meriç's stories. The protagonist or narrator is often a woman, but male characters-depicted as husbands, sons, brothers, or lovers-are also presented from a woman's perspective. This narrative choice highlights the female gaze in the perception of masculinity. The article provides an introductory framework on critical masculinity studies and clarifies how masculinity is constructed in historical and social contexts. The prominent representations of masculinity in Meriç's stories are analyzed through the concepts of "hegemonic masculinity," "subordination," and "precarious manhood”. In the stories in Bozbulanık (1953), Topal Koşma (1956), and Menekşeli Bilinç (1965), Meriç touches upon the effects of the modernization process on individualization concerns and relationships. The "precarious," or transitory, nature of masculinity is expressed through concerns about the loss of economic power and status, unemployment, impoverishment, aging, and the inability to realize oneself. In some stories, female characters stigmatize male characters through feminization by adopting patriarchal sexist discourse. These examples show that men are not always the sole perpetrators of "subalternization"; women can also collaboratively perpetuate the discourse of hegemonic masculinity. As shown in the second part of the study, in the stories in Dumanaltı (1979) and Bir Kara Derin Kuyu (1989), written in the shadow of the March 12, 1971, and September 12, 1980 coups, the social trauma experienced after the coups triggers losses and anxieties about masculinity, while subalternizing discourse arises from ideological defeat. As in the earlier stories, the dynamic of "precarious" emerging from the loss of power acquires nuances such as difficulties in adapting to urban culture, destabilized authority within the nuclear family, and intellectual isolation.

Keywords

Nezihe Meriç, Hegemonic masculinity, Precarious manhood, Subalternization, Gender

Nezihe Meriç’in Öykülerinde Erkeklik İnşası: Hegemonik, Kırılgan ve Madunlaştırıcı Temsiller

Abstract

Bu makalede, 1953 ile 1991 yılları arasında yayımlanan Toplu Öyküleri I/II odağında erkeklik inşasının Nezihe Meriç yazınındaki gelişimi ve erkekliğin sorunsallaştırılma biçimleri üzerinde durulmaktadır. Nezihe Meriç öyküleri, cinsiyet rolleri temelinde kurulan hiyerarşiyi sorgularken kültürel ve politik dinamiklere kayıtsız kalmayan bir eleştirelliğe yaslanır. Erkeklik temsilleri, Meriç’in toplumdaki sınıfsal çelişkiler, evlilik ve aşk ilişkileri, güç dengeleri, yoksulluk, göç gibi konulara bakışıyla şekillenmektedir. Kadınlık deneyimleri Meriç’in öykülerinde görece merkezi konuma sahiptir. Ana karakter ya da anlatıcı çoğu zaman kadındır, bununla birlikte eş, oğul, kardeş ya da sevgili rolleriyle kurguya dâhil edilen erkekler de yine kadın bakış açısından sunulur. Bu kurgusal tercih erkekliğin algılanma biçimlerinde kadın bakışını görünür kılan bir etkiye sahiptir. Makale kapsamında eleştirel erkeklik çalışmaları üzerine tanıtıcı bir çerçeve sunularak erkekliğin tarihsel ve toplumsal bağlamlarda nasıl inşa edildiğine açıklık getirilmektedir. Meriç’in öykülerinde öne çıkan erkeklik temsilleri “hegemonik erkeklik”, “madunlaştırma” ve “kırılgan erkeklik” kavramları eşliğinde analiz edilmektedir. Meriç, Bozbulanık (1953), Topal Koşma (1956), Menekşeli Bilinç (1965) kitaplarındaki öykülerde modernleşme sürecinin bireyselleşmekle ilgili kaygılar ve ilişkiler üzerindeki etkilerine değinir. Erkekliğin “kırılgan”, yani geçici olma niteliği ekonomik güç ve statü kaybı, işsizlik, yoksullaşma, yaşlılık, kendini gerçekleştirememe kaygıları üzerinden ifade edilir. Kimi öykülerde kadın karakterlerin ataerkil cinsiyetçi söylemin taşıyıcılığını üstlenerek kadınsılaştırma yoluyla erkek karakterleri damgaladığı gözlemlenmiştir. Bu örneklemler, “madunlaştırma”nın failinin her zaman erkekler olmadığını; kadınların da işbirlikçi biçimde hegemonik erkeklik söylemine başvurabildiğini göstermektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde gösterildiği üzere 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 gölgesinde yazılan Dumanaltı (1979) ve Bir Kara Derin Kuyu (1989) kitaplarındaki öykülerde darbe sonrası yaşanan toplumsal travma erkekliğe dair kayıp ve kaygıları tetiklerken madunlaştırıcı söylem ideolojik yenilgi zemininde üretilir. İlk dönem öykülerinde olduğu gibi iktidar kaybına bağlı ortaya çıkan “kırılganlık” dinamiği, bu kez kent kültürüne adaptasyon sorunu, çekirdek ailede sarsılan iktidar, entelektüel yalnızlık gibi nüanslar kazanır.

Keywords

Nezihe Meriç, Hegemonik erkeklik, Kırılgan erkeklik, Madunlaştırma, Toplumsal cinsiyet.

References

• Akçay, Z. (23.07.2021) Feminist Bellek internet sitesinde yer alan “Mizojini/Kadın düşmanlığı” odaklı blog yazısından edinilmiştir. https://feministbellek.org/mizojini-kadin-dusmanligi/
• Aksoy, S. E. (2019). Nezihe Meriç’in öykülerinde mutluluğa ve umuda açılan yollar: İlişkiler, gündelik işler, bedensel sağlık. Monograf: Edebiyat Eleştirisi Dergisi, (12), 70 109. http://monografjournal.com/sayilar/12/04-sureyya- elif-aksoy.pdf adresinden erişildi.
• Akyıldız, O. (2024). ‘Kendine Ait Mutfak’ın anlatısal işlevi: Nezihe Meriç öykülerinde duymak, düşünmek, yemek ve duygular.” MSGÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 80-93.
• Bezirci, A. (1999). Nezihe Meriç. Evrensel Basın Yayın.
• Bourdieu, P. (2014). Eril tahakküm. Bağlam Yayınları.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: toplum, kişi ve cinsel politika. C. Soydemir (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Connell, R. W. (2023). Erkeklikler. N. Konukçu (Çev.). Phoenix Yayınevi.
• Çelik, C. (28.06.2021). Feminist Bellek internet sitesinde yer alan “Mansplaining” odaklı blog yazısından edinilmiştir. https://feministbellek.org/mansplaining/
• Günay-Erkol, Ç. (2018). İllet, zillet, erkeklik: eleştirel erkeklik çalışmaları ve Türkiye’deki seyri. Toplum ve Bilim, 145, 6-31.
• Günay-Erkol, Ç. (2020). Yetmişli yıllarda edebiyat. M. K. Kaynar (Ed.), Türkiye’nin 1970’li Yılları içinde (s. 793-818). İletişim Yayınları.
• Günay-Erkol, Ç. (2021). Yaralı erkeklikler: 12 Mart romanlarında yalnızlık, yabancılaşma ve öfke. İletişim Yayınları.
• Gürbilek, N. (2007). Kör ayna kayıp şark. Metis Yayınları.
• Kandiyoti, D. (Eylül, 1988). Bargaining with patriarchy. Gender & Society, 2(3), 274- 290. doi:10.1177/089124388002003004
• Keyder, Ç. (2014). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İletişim Yayınları.
• Meriç, N. (1998). Toplu Öyküleri II. Yapı Kredi Yayınları.
• Meriç, N. (2023). Toplu Öyküleri I. Yapı Kredi Yayınları.
• Messerschmidt, J. W. (2019). Hegemonik erkeklik: formülasyon, yeniden formülasyon ve genişleme. S. Akyüz, B. Türkoğlu, D. Altınoluk (Çev.). Ç. Günay-Erkol ve N. Y. Sünbüloğlu. (Ed.). Özyeğin Üniversitesi Yayınları.
• Özbay, C. ve İ. Baliç (2004). Erkekliğin ev halleri. Toplum ve Bilim, 101, 89-103.
• Parla, J. (1990). Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2004). Kadın eleştirisi neyi gerçekleştirdi? Kadınlar dile düşünce: Edebiyat ve toplumsal cinsiyet, J. Parla ve S. Irzık (Der.). İletişim Yayınları, 15-34.
• Sancar, S. (2013). Erkeklik: İmkânsız iktidar. Metis Yayınları.
• Saraçgil, A. (2005). Bukalemun erkek. S. Aktaş (Çev.). İletişim Yayınları.
• Sayak, B. (2023a). Erkeğin İnkılabı: 100. Yılında Cumhuriyet'i ve Romanı Erkek(lik) Üzerinden Okumak 1923-1938. Çizgi Kitabevi.
• Sayak, B. (2023b). Fikrimin ince gülü: Bir arzulama ve yabancılaşma biçimi olarak erkeklik yolculuğu. M. Göç-Bilgin ve Ş. Topcu (Ed.), Kurmaca Erkek(lik)ler: Edebi Metinlerde Eleştirel Erkeklik Okumalar içinde (s. 77-101). Çizgi Kitabevi.
• Segal, L. (1992). Ağır Çekim: Değişen Erkeklikler, Değişen Erkekler. Ayrıntı Yayınları.
• Vandello, J. A., ve Bosson, J. K. (2013). Hard won and easily lost: a review and synthesis of theory and research on precarious manhood. Psychology of Men & Masculinity, 14(2), 101-113. doi: 10.1037/a0029826
• Zengin, A. (2015). Dillere düşmek: Küfür, kadınlık ve erkeklik. Evrensel Kültür, 82-83.