Z Kuşağının Sosyal Medya Bağımlılığı ve Sosyotelist Davranış İlişkisi: Konya Örneği

Year 2024, Issue: 46 - Yapay Zekâ ve İletişim, 115 - 132, 30.11.2024

Ali Bayrak , Murat Koçyiğit , Hasan Suat Aksu , Ahmet Koçyiğit

https://doi.org/10.31123/akil.1538072

Abstract

İnternet kullanım oranlarının yıllar içerisinde artarak devam ettiğini gösteren istatistikler, sosyal medya bağımlılığı ve bu bağımlılığın neden olduğu davranış bozukluklarını araştırmaya yönelik akademik ilgiyi de artırmaktadır. Bu bakımdan söz konusu araştırma alanına farklı örneklem gruplarıyla katkı sağlamanın önem arz ettiği düşünülmektedir. Buradan hareketle çalışmanın amacı, Z kuşağı olarak nitelendirilen bireylerin sosyal medya bağımlılığı ve sosyotelist olmaları arasındaki ilişkisinin incelenmesi olarak belirlenmiştir. Araştırmada betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi, basit tesadüfi yönteme göre seçilen Konya devlet üniversitelerinde öğrenim gören 404 kişiden oluşmaktadır. Verilerin çarpıklık ve basıklık değerlerine bakılmış ve verilerin parametrik dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Bu doğrultuda Anova ve T-testi yapılmıştır. Anlamlı farklılıkların yönünün tespiti Tukey HSD çoklu karşılaştırma testi ile kontrol edilmiştir. Ölçekler arasındaki ilişkinin tespit edilmesi için ise pearson kolerasyon testi uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre “Sosyal Medya Bağımlılığı” ve “Genel Sosyotelist Olma” ölçeklerinde yaş, cinsiyet ve günlük uyku süresi değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak; “Sosyal Medya Bağımlılığı” ve “Genel Sosyotelist Olma” arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki vardır.

Keywords

Sosyal medya bağımlılığı, Sosyotelizm, Z Kuşağı

Social Media Addiction and Sociotelist Behavioral Characteristics of Generation Z in the Age of Artificial Intelligence: Reflections of Digital Transformation

Abstract

Statistics showing that internet usage rates continue to increase over the years increase the academic interest in researching social media addiction and behavioral disorders caused by this addiction. In this respect, it is considered important to contribute to this research area with different sample groups. From this point of view, the aim of the study was determined as examining the relationship between social media addiction and phubbing of individuals characterized as Generation Z. Descriptive survey model was used in the study. The sample of the study consists of 404 people studying in Konya state universities selected according to the simple random method. Skewness and kurtosis values of the data were examined and it was determined that the data showed parametric distribution. Accordingly, Anova and T-test were conducted. The direction of significant differences was checked with Tukey HSD multiple comparison test. Pearson correlation test was applied to determine the relationship between the scales. According to the findings obtained in the study, it was determined that there were significant differences in the “Social Media Addiction” and “General Phubbing” scales according to age, gender and daily sleep duration variables. As a result, there is a significant positive correlation between “Social Media Addiction” and “Being a General Phubbing”.

Keywords

Social media addiction, Phubbing, Generation Z

References

• Allahverdi, F. Z. (2023). Relationship between Self-Esteem, Area of Study, Phubbing, and Perceived Social Media Addiction among University Students. OPUS Toplum Araştırmaları Dergisi, 20(53), 340–353. https://doi.org/10.26466/opusjsr.1253595
• Andreassen, C., & Pallesen, S. (2014). Social Network Site Addiction - An Overview. Current Pharmaceutical Design, 20(25), 4053–4061. https://doi.org/10.2174/13816128113199990616
• Andreassen, C. S. (2015). Online Social Network Site Addiction: A Comprehensive Review. Current Addiction Reports, 2(2), 175–184. https://doi.org/10.1007/s40429-015-0056-9
• Bilginer, A. (2020). Lise Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı ile Öz Yeterlik Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Mardin İli Örneği. [YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Błachnio, A., Przepiorka, A., Senol-Durak, E., Durak, M., & Sherstyuk, L. (2017). The Role of Personality Traits in Facebook and Internet Addictions: A Study on Polish, Turkish, and Ukrainian Samples. Computers in Human Behavior, 68, 269–275. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.11.037
• Brautsch, L. A., Lund, L., Andersen, M. M., Jennum, P. J., Folker, A. P., & Andersen, S. (2023). Digital Media Use and Sleep in Late Adolescence and Young Adulthood: A Systematic Review. Sleep Medicine Reviews, 68, 101742. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2022.101742
• Busalim, A. H., Masrom, M., & Binti Wan Zakaria, W. N. (2019). The İmpact of Facebook Addiction ond Self-Esteem on Students’ Academic Performance: A Multi-Group Analysis. Computers and Education, 142(December 2018), 103651. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2019.103651
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203807644
• Capilla Garrido, E., Issa, T., Gutiérrez Esteban, P., & Cubo Delgado, S. (2021). A Descriptive Literature Review of Phubbing Behaviors. Heliyon, 7(5). https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07037
• Cheng, C., Lau, Y. ching, Chan, L., & Luk, J. W. (2021). Prevalence of Social Media Addiction Across 32 Nations: Meta-Analysis with Subgroup Analysis of Classification Schemes and Cultural Values. Addictive Behaviors, 117, 106845. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2021.106845
• Chi, L.-C., Tang, T.-C., & Tang, E. (2022). The Phubbing Phenomenon: A Cross-Sectional Study on The Relationships among Social Media Addiction, Fear of Missing out, Personality Traits, and Phubbing Behavior. Current Psychology, 41(2), 1112–1123. https://doi.org/10.1007/s12144-021-02468-y
• Chotpitayasunondh, V., & Douglas, K. M. (2016). How “Phubbing” Becomes The Norm: The Antecedents and Consequences of Snubbing Via Smartphone. Computers in Human Behavior, 63, 9–18. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.05.018
• Çİftçi, H. (2018). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4).
• Çömlekçi, M. F., & Başol, O. (2019). Gençlerin Sosyal Medya Kullanım Amaçları İle Sosyal Medya Bağımlılığı İlişkisinin İncelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 173–188. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.525652
• Davey, S., Davey, A., Raghav, S. K., Singh, J. V., Singh, N., Blachnio, A., & Przepiórkaa, A. (2018). Predictors and Consequences of “Phubbing” among Adolescents and Youth in India: An Impact Evaluation Study. Journal of Family and Community Medicine, 25(1), 35–42. https://doi.org/10.4103/jfcm.JFCM_71_17
• Deniz, L., & Gürültülü, E. (2018). Lise Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 355–367. https://doi.org/10.24106/kefdergi.389780
• Dimock, M. (2019). Defining generations: Where Millennials end and Generation Z begins. Pew Research Center. https://doi.org/https://www.pewresearch.org
• Erzen, E., Odaci, H., & Yeniçeri, İ. (2021). Phubbing: Which Personality Traits Are Prone to Phubbing? Social Science Computer Review, 39(1), 56–69. https://doi.org/10.1177/0894439319847415
• Francis, T., & Hoefel, F. (2018). ‘True Gen’: Generation Z and its Implications for Companies. https://www.mckinsey.com
• Griffiths, M. (2005). A ‘components’ Model of Addiction within A Biopsychosocial Framework. Journal of Substance Use, 10(August), 191–197. http://www.academia.edu/429550/Griffiths_M.D._2005_._A_components_model_of _addiction_within_a_biopsychosocial_framework._Journal_of_Substance_Use_10_191-197
• Güney, M., & Taştepe, T. (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Sosyal Medya Bağımlılığı. Journal of Ankara Health Sciences, 9(2), 183–190. https://dergipark.org.tr/en/pub/ausbid/issue/59001/757713
• Hu, Y., Wang, J., Lin, Y., & Zhang, B. (2023). The Relation of Parental Phubbing to Academic Engagement and The Related Mechanisms in Elementary Students. Learning and Individual Differences, 101(October 2022), 102251. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2022.102251
• İpek, Y., & İpek, H. (2023). Lise Öğrencilerinde FoMO Düzeyleri İle Uyku Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10(102), 3539–3545. https://doi.org/10.5281/zenodo.10452186
• Karadağ, E., Tosuntaş, Ş. B., Erzen, E., Duru, P., Bostan, N., Mızrak Şahin, B., Çulha, İ., & Babadağ, B. (2016). The Virtual World’s Current Addiction: Phubbing. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(2), 223–269. https://doi.org/10.15805/addicta.2016.3.0013
• Karadağ, E., Tosuntaş, Ş. B., Erzen, E., Duru, P., Bostan, N., Şahin, B. M., Çulha, İ., & Babadağ, B. (2015). Determinants of Phubbing, which is The Sum of Many Virtual Addictions: A Structural Equation Model. Journal of Behavioral Addictions, 4(2), 60–74. https://doi.org/10.1556/2006.4.2015.005
• Karaş, B. (2019). Boş Zaman Aktivitesi Olarak Sosyal Medya Kullanımını Tercih Eden Bireylerin Gelişmeleri Kaçırma Korkusu, Sosyotelizm, Kişilik ve Sosyal Bağlılık Düzeylerinin İncelenmesi. [YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Kauderer, S., & Randler, C. (2013). Differences in Time Use among Chronotypes in Adolescents. Biological Rhythm Research, 44(4), 601–608. https://doi.org/10.1080/09291016.2012.721687
• Khan, M. N., Shahzad, K., & Bartels, J. (2022). Examining Boss Phubbing and Employee Outcomes through The Lens of Affective Events Theory. Aslib Journal of Information Management, 74(5), 877–900. https://doi.org/10.1108/AJIM-07-2021-0198
• Koçak, Ç. V., & Şimşek, S. (2023). Sporcularda Sosyal Medya Bağımlılığı ve Uyku Kalitesi İlişkisi. The Online Journal of Recreation and Sports, 12(4), 759–765. https://doi.org/10.22282/tojras.1318963
• Lo, M., Malcom, D. R., & Cain, J. (2022). Prevalence of Phubbing by Student Pharmacists at Two Colleges of Pharmacy. Currents in Pharmacy Teaching and Learning, 14(4), 425–431. https://doi.org/10.1016/j.cptl.2022.03.008
• Mercan, N., & Uysal, B. (2023). The Relationship of Social Media Addiction with İnterpersonal Problem-Solving and Personality Traits in University Students. Archives of Psychiatric Nursing, 43(January), 50–56. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2022.12.025
• Montag, C., Lachmann, B., Herrlich, M., & Zweig, K. (2019). Addictive Features of Social Media/Messenger Platforms and Freemium Games against the Background of Psychological and Economic Theories. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(14), 2612. https://doi.org/10.3390/ijerph16142612
• Munusturlar, M. A., & Munusturlar, S. (2023). Ev Hanımlarında Facebook Bağımlılığı: Kullanım Amaçları ve Demografik Özelliklere Göre İncelenmesi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(1), 75–94. https://doi.org/10.33459/cbubesbd.1217079
• Neuman, W. L. (2014). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches (7th ed.). Pearson New International Edition.
• Orhan Göksun, D. (2019). Sosyotelist Olma ve Sosyotelizme Maruz Kalma Ölçeklerinin Türkçeye Uyarlanması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 657–671. https://doi.org/10.32709/akusosbil.505642
• Orhan Göksün, D. (2019). Sosyotelist Olma ve Sosyotelizme Maruz Kalma Ölçeklerinin Türkçeye Uyarlanması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 657–671. https://doi.org/10.32709/AKUSOSBIL.505642
• Özdemir, Z. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı. Beykoz Akademi Dergisi, 7(2), 91–105. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2019.7/2.91-105
• Polat, F., & Karasu, F. (2022). Examining The Correlation Between Phubbing and Life Satisfaction in Adults During Covid-19 Pandemic. Bağımlılık Dergisi, 23(2), 191–198. https://doi.org/10.51982/bagimli.990471
• Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, Emotional, and Behavioral Correlates of Fear of Missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841–1848. https://doi.org/10.1016/j.chb.2013.02.014
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-Determination Theory and The Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68
• Şahin, C., & Yağci, M. (2017). Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği-Yetişkin Formu: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(1), 523–538.
• Sert, H., Üngören, Y., Pelin, M., & Horzum, M. B. (2023). Relationship Between Chronotypes, Personality Traits, and Phubbing Levels in University Students. Biological Rhythm Research, 54(3), 322–333. https://doi.org/10.1080/09291016.2023.2169653
• Sun, J., & Samp, J. A. (2022). ‘Phubbing is Happening To You’: Examining Predictors and Effects of Phubbing Behaviour in Friendships. Behaviour and Information Technology, 41(12), 2691–2704. https://doi.org/10.1080/0144929X.2021.1943711
• T’ng, S. T., Ho, K. H., & Low, S. K. (2018). Are you “phubbing” me? The Determinants of Phubbing Behavior and Assessment of Measurement Invariance across Sex Differences. International and Multidisciplinary Journal of Social Sciences, 7(2), 159–190. https://doi.org/10.17583/rimcis.2018.3318
• Talan, T., Doğan, Y., & Kalinkara, Y. (2024). Effects of Smartphone Addiction, Social Media Addiction and Fear of Missing Out on University Students’ Phubbing: A Structural Equation Model. Deviant Behavior, 45(1), 1–14. https://doi.org/10.1080/01639625.2023.2235870
• Tanhan, F., Özok, H. İ., Kaya, A., & Yıldırım, M. (2024). Mediating and Moderating Effects of Cognitive Flexibility in The Relationship between Social Media Addiction and Phubbing. Current Psychology, 43(1), 192–203. https://doi.org/10.1007/s12144-023-04242-8
• Topaktaş, B., & Çetin, M. (2023). Ebelik ve Hemşirelik Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılık Düzeylerinin Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Etkisi. Hitit Medical Journal, 5(1), 19–24. https://doi.org/10.52827/hititmedj.1161788
• Tüik. (2021). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679
• Tüik. (2022). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması,2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437
• Tüik. (2023). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2022-45587
• Tüik. (2024). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407
• Twenge, J. M. (2017). iGen: Why Today’s Super-Connected Kids Are Growing Up Less Rebellious, More Tolerant, Less Happy--and Completely Unprepared for Adulthood--and What That Means for the Rest of Us. Atria Books.
• Twenge, J. M., Joiner, T. E., Rogers, M. L., & Martin, G. N. (2018). Increases in Depressive Symptoms, Suicide-Related Outcomes, and Suicide Rates Among U.S. Adolescents After 2010 and Links to Increased New Media Screen Time. Clinical Psychological Science, 6(1), 3–17. https://doi.org/10.1177/2167702617723376
• Vollmer, C., Michel, U., & Randler, C. (2012). Outdoor Light at Night (LAN) is Correlated with Eveningness in Adolescents. Chronobiology International, 29(4), 502–508. http://www.embase.com/search/results?subaction=viewrecord&from=export&id=L364675378%0Ahttp://dx.doi.org/10.3109/07420528.2011.635232
• We Are Social & Hootsuite. (2023). Digital 2023: Global Overview Teport. https://doi.org/https://www.datareportal.com
• Yamane, T. (1967). Statistics: An ıntroductory Analysis (2nd ed.). Harper and Row.
• Yıldırım, O., & Ünalan, D. (2020). Dijital Yerlilerin Sosyotelizm (Phubbing) Eğilimlerinin Değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(1), 276–297.
• Yue, H., Zhang, X., Cheng, X., Liu, B., & Bao, H. (2022). Measurement Invariance of the Bergen Social Media Addiction Scale Across Genders. Frontiers in Psychology, 13(June), 1–8. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.879259
• Zhao, L. (2021). The İmpact of Social Media Use Types and Social Media Addiction on Subjective Well-Being of College Students: A Comparative Analysis of Addicted and Non-Addicted Students. Computers in Human Behavior Reports, 4, 100122. https://doi.org/10.1016/j.chbr.2021.100122