Research Article
BibTex RIS Cite

Vaz‘ İlmi ve “El-‘Ucâletü’r-Rahmiyye” (İnceleme ve Değerlendirme)

Year 2019, Issue: 13, 557 - 590, 30.12.2019
https://doi.org/10.18498/amailad.585259

Abstract

Vaz‘
ilmi, d
ış dünyadaki varlık veya nesnelerin
insan zihnindeki suretleri olan manalar ile bu manaları simgeler yoluyla zihin
dışına aktaran lafızlar arasındaki ilişkinin ne şekilde ve hangi yollarla
kurulduğunu incelemektedir. Hicrî VIII. asırda kelam, usul ve dil âlimi
Ebü’l-Fazl ‘Adudüddîn el-Îcî’nin er-Risâletü’l-vaz‘iyye adlı risalesiyle
bağımsız bir literatür olarak incelenmeye başlamıştır. Ebü’l-Kâsım
es-Semerkandî, Abdurrahman el- Câmî, Kemâlüddîn eş-Şirvânî ‘İsamüddîn
el-İsferâyînî, Seyyid Şerif el-Cürcânî, Seyyid Muhammed el-Kefevî ve Seyyid
Hafız es-Sirozî gibi sonraki müelliflerin metinleriyle gelişimini sürdürmüştür.
Son döneme gelindiğinde alana dair birçok eser telif edilmiştir. Bu eserler
arasında Eğinli İbrahim b. Halil Efendi’nin Metnun fi’l-vaz‘ adlı
risalesi, önceden beri tartışılagelen vaz‘ meselelerinin tamamını teorik ve
pratik düzlemde sistemli olarak ele alma ve vaz‘ bilgisini bilimin konusu
haline getirme noktasında gösterdiği çabayla dikkat çekmektedir. Makalenin
konusu olan el-‘Ucâletü’r-Rahmiyye, sözü edilen eserin şerhidir. Bu
çalışmada özellikle muhtevanın geliştirilmesi ve meseleler hakkında yapılan
tartışmaların tespit edilmesi açısından vaz‘ ilmine büyük katkıları olduğuna
inandığımız bir metnin vaz‘ literatürüyle birlikte değerlendirmesi
yapılacaktır.

References

  • Abdürrahîm, Müftîzâde Mevlânâ. Şerhu 'Unkûdu'z-zevâhir. b.y.: y.y. ts.
  • Acat, Yaşar. Rahmi Efendi ve el-'İkdü'n-nâmî 'ale'l-Câmî Adlı Eser. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013.
  • Atvânî, Abdülmecîd. el-Ma'nâ ve belâgatü't-te'vîl fî müellefâti'l-Gazzâlî. Tunus: ed-Dâru't-Tûnusiyye li'l-kitâb, 2014.
  • Dicvî, Yusuf Nasr. Hulâsatü ilmi'l-vaz'. Kahire: Mektebetü'l-kâhire, 1920.
  • Eğînî, Mehmed Rahmi. el-U'câletü'r-Rahmiyye fî şerhi'r-risâleti'l-vaz'iyye. İstanbul: Safâ ve Enver Matbaası, 1311.
  • Eğînî, İbrahim Hakkı. Metnun fi’l-vaz‘. İstanbul: Safâ ve Enver Matbaası, 1311.
  • Fazlıoğlu, Şükran. "Vaz'". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 576-578. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
  • Fazlıoğlu, Şükran. Dil Bilimlerinin Sınıflandırılması: El-Metâlibü'l-ilâhiyye fî mevzû'âti'l-'ulûmi'l-luğaviyye. İstanbul: Kitabevi, 2012.
  • Îcî, 'Adudüddîn. El-Fevâidü'l-gıyâsiyye. Thk. Âşık Hüseyin. 1. Baskı. Kahire, Beyrut: Dâru'l-kitâbi'l-mısrıyye, Dâru'l-kitâbi'l-lübnâniyye, 1991.
  • Îcî, 'Adudüddîn. er-Risâletü'l-vaz'iyye. İstanbul: Safâ ve Enver Matbaası, 1311.
  • İbn 'Ukayl, Abdullah b. Abdurrahmân. Şerhu İbn ‘Ukayl ‘alâ Elfiyetin li İbn Mâlik. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Kahire: Dârü't-türâs, 1980.
  • İbn Hişâm, Ebû Muhammed. Mugni’l-lebîb ‘an kütübi’l-e‘ârîb. Thk. Mâin el-Mübârek - Muhammed Ali Hamidullah. Dımeşk: Dârü'l-fikr, 1985.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. eş-Şifâ: el-Mantık. Thk. İbrahim Medkur - Ahmed Fuâd el-Ehvânî - Abdurrahman Bedevî. 4 Cilt. Kahire: el-Matba'atü'l-emîriyye, 1952.
  • Köksal, A. Cüneyd. Fıkıh Usûlünün Mahiyeti ve Gâyesi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
  • Kuşçu, Ali. Unkûdü’zevâhir fî’s-sarf. Nşr. Ahmed Afîfî. Kahire: Matbaatu dâri’l-kütübi’l-Mısrıyye, 2001.
  • Mestcizâde, Abdullah b. Osman b. Mûsâ. İhtilâfu's-Seyyid ve's-Sa'deddîn. İstanbul: Harbiye Matbaası, 1861.
  • Özcan, Tahsin. "Rahmi Efendi". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34: 423-424. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
  • Özdemir, İbrahim. İslam Düşüncesinde Dil ve Varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
  • Sekkâkî, Ebû Bekir. Miftâhu'l-'ulûm. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1987.
  • Semerkandî, Ebü'l-Kâsım. Şerhu'r-Risâleti'l-vaz'iyye. Thk. Muhammed Zennûn. Amman: Dâru'l-feth, 2016.
  • Sürücü, Muhammed Salih. Eğinli Mehmed Rahmi Efendi’nin el-‘Ucâletü’r-Rahmiyye fî şerhi’r-Risâleti’l-vaz‘iyye Adlı Eseri (Tahkik ve İnceleme). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.
  • Şirvânî, Muhammed Emîn b. Sadrüddîn. el-Fevâidü'l-Hâkâniyye li Ahmed el-Hâniyye. 004132: 43-44. Nurosmaniye Kütüphanesi.
  • Taşköprîzâde, Ahmed Efendi. Miftâhu's-sa'âde ve misbâhu's-sıyâde fî mevzû'âti'l-'ulûm. Thk. Kâmil Kâmil Bekrî - Abdülvehhâb Ebü'n-Nûr. Kahire: Dârü'l-kütübi'l-hâdise, 1968.
  • Taşköprîzâde, Ahmed Efendi. Risâletün fî taksîmü'n-nazm. Veliyyüddîn Efendi Koleksiyonu. 000441: 195b-205a. Beyazıd Devlet Kütüphanesi.
  • Tehânevî, Muhammed Hâmid. Keşşâfu ıstılahâti'l-fünûn ve'l-'ulûm. Thk. Ali Dehrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1996.
  • Weiss, Bernard George. Language In Orthodox Thought: A Study of "Wad' Al-Lughah" And Its Develop. Doktora Tezi, Princeton University, 1966.
  • Yıldırım, Abdullah. "Adudüdîn el-Îcî ve er-Risâletü’l-Vaz‘iyye". İslam İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddîn el-Îcî. Ed. Eşref Altaş. 77-115. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
  • Yıldırım, Abdullah. "Vaz İlmi". İslam Medeniyetinde Dil İlimleri. Ed. İsmail Güler. 425-551. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
  • Yıldırım, Abdullah. Vaz' İlmi ve 'Unkûdu'z-zevâhir. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
  • Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah. el-Mufassal fî san'ati'l-i râb. Thk. Ali Bû Melhem. Beyrut: Mektebetü'l-hilal, 1993.

The Science of Wad‘ and “el-‘Ucâletü’r-Rahmiyye” (Study and Review)

Year 2019, Issue: 13, 557 - 590, 30.12.2019
https://doi.org/10.18498/amailad.585259

Abstract

As known,
language is the most important means that provides people to communicate with
other. The language which has a vital role for human life consists of the
expression that makes possible the verbal communication and the meaning which
is the forms of the creatures or the subjects in human mind. In general, the
language phenomenon has been started to be study for understanding and
interpreting the Koran according to the divine will since the early periods.
Especially the expession and the meaning which are the building blocks of the
language have been studying mainly by linguistic sciences like lexicology,
morphology, syntax and rhetoric and the other Islamic sciences with their own
approaches and questions. The science of Wad‘ which is located under
the linguistic sciences, because it accepts the
expression and the meaning as a key elements, tries to explain the relationship
between this two elements by adopting wad‘ phenomenon as a principle.

The science of wad‘ was started to be an indipendent study area in eighth century A.H. by
the treatise ofAdudüddîn al-Îjî’s al-Risalah al-wad‘iyah who is
a theologist, an Islamic methodist, and a linguist. This science has been
continuing to improve by books of successive authors like Ebu’l-Qasım
al-Samarqandî, Abd al-Rahman al-Jâmî, Kamâl al-Dîn al-Shirvânî, İsâm al-Dîn
al-Esferâyînî, Al-Sharif al-Jurjânî, Al-Sayyid Mohammad al-Kafawî and Al-Sayyid
Hâfiz al-Sirozî. A lot of books have been written on this field in last period.
Among these works, the treatise of İbrahim b. Khalil al-Akînî called Matn fî
al-wad‘
attracts attention. Because his work has efforted on treating whole
issues which are discussed from of old in theoretical and practical plane and
establishing knowledge of wad‘ as a science. Al-‘Ujâlah al-Rahmiyah
which is the subject of this article is a commentary of that treatise.
1. General
framework and literature review

Wad‘ (linguistic specification) in terms of lexical
meaning means; “put a thing on the definite place.” As a term it means; “assign
a thing to another thing so much so that whenver first of them be feel or known
second be known from first for who aware of this assign.” With reference to
lexical meaning it can be said that there are two elements in the wad‘
practice; first one is the expression which is the subject of the wad‘ and
which situated in a place, second one is the place itself.  In linguistic platform the first one is named
mawdû‘ (established) and the second one is named mawdû‘ lah (the object of
establishment). Moreover there has to be an author named wâdı‘ (establisher)
who sets the expression to the meaning. In addition, there are some special
cases related to these two elements. If the expression points to the meaning by
own individual structure, it is named as al-shakhsî (isolative) or if it points to it by definite form,
it is named as al-naw‘î (subsumptive). And speaking of the meaning when
it exists in outside as a partial object, it is named as juz’î
(particular), in return when it exists a common meaning between a lot of
objects, it is named as kullî (universal). These two qualities not only
go for the meaning but also for âlat al-wad’ (instrument of wad‘) that
is named al-kadr al-mushtarak (party situation) by ‘
Adud al-Dîn al-Îjî for resolving undefinite
expressions problem. Accordingly when âlat al
-wad’ and the meaning are kullî,
it is named “al-wad‘ al-‘âmm li-mawdû’ lahu ‘âmm”; when both of them are
juz’î, it is named “al-wad‘ al-khâss li-mawdû’ lahu khâss”; when
âlat al-wad’ id kullî and the meaning is juz’î, it is named “al-wad‘
al-‘âmm li-mawdû’ lahu khâss
”.

Historical development of the science
of wad‘ can be divided into three periods within the framework of Îjî’s
treatise named al-Risâlah al-Wad‘iyah. In first
period, the wad‘ knowledge was
studied in syntax, rhetoric, logic and islamic law books. This period is named
mutekaddîm (ancients) by Îjî. In second period the wad‘ knowledge was studied
in independent treatises and codification activity was started for wad‘
science. In addition to that the wad‘ knowledge was started to study in independent
treatise, there is another feature in this period that Îjî included zamir
(pronoun), ism-i işaret (demonstrative pronoun), ism-i mevsul (relative
pronoun) and harf (particle) in a new category named “al-wad‘ al-‘âmm
li-mawdû’ lahu khâss
”. The third one is the period in which started writing
activity (tadwîn) and which is named as muteahhir (following). Most of the
writers of wad‘ in this period followed Îjî’s new method. Some of the important
wad‘ writers and their books are Ali al-Qushji Unqûd al-zawâhir, Molla
Khusraw’s Risalah fî al-wad‘iyah, Molla Lutfî’s al-Malatalib
al-ilâhiyah
as a independent writing and writings of Abu al-Qâsım
al-Samarqandî, Abd al-Rahmân al-Jâmî, Kamal al-Dîn al-Şirwânî, İsâm al-Dîn
al-Esferâyinî, Sayyid Sharif Al-Jurjânî, Sayyid Mohammed al-Kefewî and Sayyid
Hafiz al-Sirozî as a sarh and hasiyah (expalantion and footnote.) All this
books and other different writings take a part in growing wad‘ literature.

2. İbrahim b. Khalil al-Akînî’s wad‘
treatise named Matn fî al-Wad‘

This book consists of three chapter;
introduction, appendant (teznib) and conclusion. In introduction, firstly wad‘
is desribed in terms of lexical and terminological meaning, secondly, be tried
to distinguish the wad‘ science from other sciences and be explained its
subject and purpose. In turn the appendant section contains three topics; wâdı’
(who is put the expression for meaning with the aim of signifying first one to
second one), mawdû‘ (expression) and mawdû‘ lah (meaning). In first topic, it
is studied the parts of wâdı’ element; lughawî (lexical), ‘urfî (customary),
ıstılâhî (terminological) and shar‘î (religious). In second topic, it is
studied mawdû‘ elements and wad‘ is divided to shakhsî and naw‘î in terms of
expression. Both of them are divided into four parts in terms of mawdû‘ lah and
âlat al-wad‘. But the latest part is not exist in linguistic level. And in
latest topic, it is spoken to mawdû‘ lah element and it is dividen to two part
as a kullî (universal) and juz’î (particular). Finally in
conclusion section, it is mentioned six items named favâid (benefits). In these
six items, it is evaluated the opinions of wad‘ scholars about these six items
and discussed secondary wad‘ problems.

3. Mohammad
Rahmi al-Akînî’s book is named al-Ujâlah al-Rahmiyah fî sarh
Matn fî al-Wad‘















Mohammad
Rahmi al-Aqînî who is one of the last period Ottoman scholars has writen al-Ujâlah
al-Rahmiyah
to explain
İbrahim
Hakki al-Aqînî’s wad‘ treatise
. This sarh is one of the most important and valuable
wad‘ books. Because this writing made a big contribute to this area in
connection with being considered as an independent science and made signalise
its position opposite other sciences by means of improving wad‘ science in
terms of issue and systematic.

References

  • Abdürrahîm, Müftîzâde Mevlânâ. Şerhu 'Unkûdu'z-zevâhir. b.y.: y.y. ts.
  • Acat, Yaşar. Rahmi Efendi ve el-'İkdü'n-nâmî 'ale'l-Câmî Adlı Eser. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013.
  • Atvânî, Abdülmecîd. el-Ma'nâ ve belâgatü't-te'vîl fî müellefâti'l-Gazzâlî. Tunus: ed-Dâru't-Tûnusiyye li'l-kitâb, 2014.
  • Dicvî, Yusuf Nasr. Hulâsatü ilmi'l-vaz'. Kahire: Mektebetü'l-kâhire, 1920.
  • Eğînî, Mehmed Rahmi. el-U'câletü'r-Rahmiyye fî şerhi'r-risâleti'l-vaz'iyye. İstanbul: Safâ ve Enver Matbaası, 1311.
  • Eğînî, İbrahim Hakkı. Metnun fi’l-vaz‘. İstanbul: Safâ ve Enver Matbaası, 1311.
  • Fazlıoğlu, Şükran. "Vaz'". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 576-578. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
  • Fazlıoğlu, Şükran. Dil Bilimlerinin Sınıflandırılması: El-Metâlibü'l-ilâhiyye fî mevzû'âti'l-'ulûmi'l-luğaviyye. İstanbul: Kitabevi, 2012.
  • Îcî, 'Adudüddîn. El-Fevâidü'l-gıyâsiyye. Thk. Âşık Hüseyin. 1. Baskı. Kahire, Beyrut: Dâru'l-kitâbi'l-mısrıyye, Dâru'l-kitâbi'l-lübnâniyye, 1991.
  • Îcî, 'Adudüddîn. er-Risâletü'l-vaz'iyye. İstanbul: Safâ ve Enver Matbaası, 1311.
  • İbn 'Ukayl, Abdullah b. Abdurrahmân. Şerhu İbn ‘Ukayl ‘alâ Elfiyetin li İbn Mâlik. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Kahire: Dârü't-türâs, 1980.
  • İbn Hişâm, Ebû Muhammed. Mugni’l-lebîb ‘an kütübi’l-e‘ârîb. Thk. Mâin el-Mübârek - Muhammed Ali Hamidullah. Dımeşk: Dârü'l-fikr, 1985.
  • İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyn b. Abdillâh b. Alî. eş-Şifâ: el-Mantık. Thk. İbrahim Medkur - Ahmed Fuâd el-Ehvânî - Abdurrahman Bedevî. 4 Cilt. Kahire: el-Matba'atü'l-emîriyye, 1952.
  • Köksal, A. Cüneyd. Fıkıh Usûlünün Mahiyeti ve Gâyesi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008.
  • Kuşçu, Ali. Unkûdü’zevâhir fî’s-sarf. Nşr. Ahmed Afîfî. Kahire: Matbaatu dâri’l-kütübi’l-Mısrıyye, 2001.
  • Mestcizâde, Abdullah b. Osman b. Mûsâ. İhtilâfu's-Seyyid ve's-Sa'deddîn. İstanbul: Harbiye Matbaası, 1861.
  • Özcan, Tahsin. "Rahmi Efendi". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34: 423-424. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
  • Özdemir, İbrahim. İslam Düşüncesinde Dil ve Varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
  • Sekkâkî, Ebû Bekir. Miftâhu'l-'ulûm. Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, 1987.
  • Semerkandî, Ebü'l-Kâsım. Şerhu'r-Risâleti'l-vaz'iyye. Thk. Muhammed Zennûn. Amman: Dâru'l-feth, 2016.
  • Sürücü, Muhammed Salih. Eğinli Mehmed Rahmi Efendi’nin el-‘Ucâletü’r-Rahmiyye fî şerhi’r-Risâleti’l-vaz‘iyye Adlı Eseri (Tahkik ve İnceleme). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.
  • Şirvânî, Muhammed Emîn b. Sadrüddîn. el-Fevâidü'l-Hâkâniyye li Ahmed el-Hâniyye. 004132: 43-44. Nurosmaniye Kütüphanesi.
  • Taşköprîzâde, Ahmed Efendi. Miftâhu's-sa'âde ve misbâhu's-sıyâde fî mevzû'âti'l-'ulûm. Thk. Kâmil Kâmil Bekrî - Abdülvehhâb Ebü'n-Nûr. Kahire: Dârü'l-kütübi'l-hâdise, 1968.
  • Taşköprîzâde, Ahmed Efendi. Risâletün fî taksîmü'n-nazm. Veliyyüddîn Efendi Koleksiyonu. 000441: 195b-205a. Beyazıd Devlet Kütüphanesi.
  • Tehânevî, Muhammed Hâmid. Keşşâfu ıstılahâti'l-fünûn ve'l-'ulûm. Thk. Ali Dehrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1996.
  • Weiss, Bernard George. Language In Orthodox Thought: A Study of "Wad' Al-Lughah" And Its Develop. Doktora Tezi, Princeton University, 1966.
  • Yıldırım, Abdullah. "Adudüdîn el-Îcî ve er-Risâletü’l-Vaz‘iyye". İslam İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddîn el-Îcî. Ed. Eşref Altaş. 77-115. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
  • Yıldırım, Abdullah. "Vaz İlmi". İslam Medeniyetinde Dil İlimleri. Ed. İsmail Güler. 425-551. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
  • Yıldırım, Abdullah. Vaz' İlmi ve 'Unkûdu'z-zevâhir. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
  • Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah. el-Mufassal fî san'ati'l-i râb. Thk. Ali Bû Melhem. Beyrut: Mektebetü'l-hilal, 1993.
There are 30 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Religious Studies
Journal Section Research Articles
Authors

Muhammed Sürücü 0000-0001-7193-1951

Publication Date December 30, 2019
Published in Issue Year 2019 Issue: 13

Cite

ISNAD Sürücü, Muhammed. “Vaz‘ İlmi Ve ‘El-‘Ucâletü’r-Rahmiyye’ (İnceleme Ve Değerlendirme)”. Amasya İlahiyat Dergisi 13 (December 2019), 557-590. https://doi.org/10.18498/amailad.585259.