Construction and Repair of Religious Buildings in Canik and Amasya Sanjaks during the Inspection of Ali Riza Efendi

Yıl 2014, Sayı: 3, 117 - 139, 13.01.2015

İbrahim Serbestoğlu

https://doi.org/10.18498/amauifd.57034

Cited By: 1

Öz

Worship is located in the center of
social life in the Turkish-Islamic culture. It represents the state's independence.
It’s one of the places where performed of public education. Largest church converted
into a mosque in the conquered lands. This indicates the relationship of
religion and state. It is also a symbol of conquest. Center of the Ottoman neighborhood
mosque/prayer room shows the legitimacy of the rulers. Authorities have built places
of worship.

Our study examines religious structures
in Amasya and Canik Sanjaks. Our basic sources are Ottoman Archive’s reports of
Ali Rıza Efendi’s who was an inspector in 1863-1864.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Tanzimat, the mosque, Inspector, Ali Rıza Efendi

Ali Rıza Efendi’nin Teftişi Esnasında Canik ve Amasya Sancaklarında Dinî Yapıların İnşa ve Tamir Faaliyetleri

Öz

Sosyal yaşamın merkezinde yer alan dini yapılar Türk-İslam
toplumu için bir ibadethane olmanın yanında devletin bağımsızlığının
göstergesi, toplumsal eğitiminin gerçekleştirildiği mekânlardır. İslam
topraklarına katılan şehirlerde en büyük kilisenin camiye dönüştürülmesi din ve
devletin bütünleşmesinin yansımasının yanında fethin sembolüdür. Osmanlıların
mahallesinin merkezi olarak kabul ettikleri cami/mescitler idarecinin
meşruiyetinin de temelidir. Nitekim bu doğrultuda idareciler veya toplumun
ileri gelenleri cami/ibadethane yaptırmayı görev bilmiş, yapılan her ibadethane
ile sevap kapısının kapanmayacağına inanmıştır.

Çalışmamız, ifade edilen zihin dünyasının yansıdığı Osmanlı
Dönemi Canik ve Amasya Sancaklarındaki dini yapıların durumunu incelemektedir.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan ve 1863-1864 yıllarında müfettiş olarak
bölgede görev yapan Ali Rıza Efendi’nin göndermiş olduğu raporlar temel
kaynağımızı oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Tanzimat, Cami, Müfettiş, Ali Rıza Efendi

Kaynakça

• Açık, Turan, “Mahalle ve Camii: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mahalle Tipleri Hakkında Trabzon Üzerinden Bir Değerlendirme”, OTAM, sayı: 35, Bahar 2014, s. 1-39.
• Ahmed Cevdet Paşa, Sultan Abdülhamid’a Arzlar (Ma’rûzât), haz. Yusuf Halaçoğlu, İstanbul, 2010.
• Akın, Hatice, Ahmet Cevdet Paşa’nın Bosna Müfettişliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya, 2004.
• Archives Diplomatiques: Recueil de Diplomaitie et d’Historie, c. IV, Paris, 1864.
• Artam, Goncagül, Osmanlı Devleti’nde Mevlevî Tarıkatı’nın Klasik Öncesi Dönemi (13-17. Yüzyıllar), Bedir Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Beşirli, Mehmet, “XIX. Yüzyılın İlk yarısında Tokat Mevlevîhânesi ve Gelirleri İle İlgili Sorunlar”, Fırat üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/2, 2003, s. 337-373.
• Beydilli, Kemal, “İmam”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 22, İstanbul, 2000, 181-186.
• Beydilli, Osmanlı’da İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, Yitik Hazine Yayınevi, İstanbul, 2013.
• Cevdet Paşa, Tezâkir 13-20, 21-39, Yayınlayan: Cavid Baysun, Ankara, 1991.
• Ergenç, Özer, “Osmanlı Şehrindeki ‘Mahalle’nin İşlevleri ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Tarihi Yazıları Şehir, Toplum, Devlet, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012, s. 75-84.
• Ergenç, Özer, XVI. Yüzyıl Sonlarında Bursa, TTK, Ankara, 2014.
• Ergenç, XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012.
• Ertaş, M. Yaşar, “Ahmed Eflâki’ye Göre Denizli’de İlk Mevleviler”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, VIII/1, Afyon, 2006, s. 83-97.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zillî, Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi, 1-6. Kitaplar (2. Kitap), Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff, Zekeriya Kurşun, İbrahim Sezgin, YKY, İstanbul, 2011.
• Göyünç, Nejat, “Das Mevlevîhâne in Samsun”, Osmanlı Araştırmaları, XIV, İstanbul, 1994, s. 77-90.
• http://www.vgm.gov.tr/sayfa.aspx?Id=30.
• Köse, Osman, “Samsun Mevlevihanesi”, Belleten, sayı: 276, Ağustos 2012, s. 607-630.
• Küçük, Sezai, Mevleviliğin Son Yüzyılı, Vefa Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Mardin, Şerif, “Modern Türkiye’de Din ve Siyaset”, Türkiye’de Din ve Siyaset, çev. Mustafa Erdoğan, İletişim Yayınevi, İstanbul, 1995, s. 114-145.
• Öntuğ, M. Murat, Ahmed Vefik Paşa’nın Anadolu Sağ Kol Müfettişliği, Konya, 2009.
• Serbestoğlu, İbrahim, “Abdülaziz ve Teftiş: Ali Rıza Efendi’nin Canik Sancağını Teftişi”, Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu, 12-13 Aralık, Ankara, 2013.
• Şafak, Yakup, “XIX.-XX. Yüzyıllarda Samsun Mevlevihanesi”, Samsun Araştırmaları “Mimari ve Kültürel Miras, Efsane, Dil, Sanat, Edebiyat ve Siyaset”, III. Kitap, Yayına Hazırlayan, Cevdet Yılmaz, Samsun, 2013, s. 269-276.
• Tanrıkorur, Barihüda, “Mevleviyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 29, Ankara, 2004, s. 468-475.
• Toprak, Gülşen, Samsun Mevlevîhânesi (Konya Mevlânâ Müzesi Arşivi’ndeki Belgelere Göre), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010.