KISMEN BARAJ GÖLÜ SULARI ALTINDA KALACAK OLAN HASANKEYF YAMAÇ KÜLLİYESİNİN SAĞLAMLAŞTIRILMASI, KORUNMASI VE SERGİLENMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR

Year 2020, Volume: 5 Issue: 9, 413 - 439, 29.12.2020

Mesut Yılmaz Serap Sevgi Bekir Eskici Yaşar Selçuk Şener Mevlüt Eliüşük

https://doi.org/10.48122/amisos.755550

Abstract

Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santralı (HEPP) Projesi’nin tamamlanmasıyla birlikte büyük bir bölümü su altında kalacak olan Hasankeyf’teki kültürel mirasın belgelenmesi, korunması ve kurtarılmasına yönelik kurtarma projeleri gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda Hasankeyf ören yerindeki Yamaç Külliyesi’nin sağlamlaştırılması ve su altında korunmasına yönelik gerçekleştirilen yerinde koruma projesi, baraj gölü suları altında kalma tehdidinde olan kültürel mirasın korunması çabalarına örnek oluşturmaktadır. Bu makalede; Yamaç Külliyesi kalıntılarının yerinde korunması projesi kapsamında gerçekleştirilen yapı malzemelerinin incelenmesi, korunma sorunlarının tespit edilmesi ve su altında ve suyun gel-git etkisine karşı korunabilmesi için uygulanan sağlamlaştırılması ve korunmasına ilişkin müdahaleler detaylı olarak ele alınmıştır. Çalışmamız, gelecekte, benzer biçimde varlığı tehdit altında kalacak tarihi ve kültürel mirasın kurtarılması çalışmalarına katkı sunma amacı taşımaktadır. Ayrıca barajın ekonomik ömrünün sona ermesinden sonra Yamaç Külliyesi kalıntılarının geri kazanılmasına yönelik çaba gösterecek araştırmacılar için de belge ve kaynak teşkil edecektir.

Keywords

Barajlar, Kültürel Miras, Hasankeyf, Yamaç Külliyesi, Su Altında Koruma, Restorasyon

APPLICATION STUDIES FOR CONSERVATION, CONSOLIDATION AND EXHIBITION OF HASANKEYF YAMAÇ KÜLLİYESİ THAT WILL BE PARTLY UNDERWATER OF THE LAKE DAM

Abstract

With the completion of Ilısu Dam and Hydroelectric Plant Project (HEPP), documentation, conservation, and salvation projects of cultural heritage which largely part will remain underwater, in Hasankeyf have been realized. With this scope, onsite conservation project towards underwater conservation and consolidation of Hasankeyf Yamaç Külliyesi will be set a precedent to efforts of cultural heritage conservation which under threat to remain dam lake. In this article, as part of Hasankeyf Yamaç Külliyesi ruins onsite conservation’s analyze of construction materials, determine of conservation problems and intervention relating to conservation and salvation to protect against to water tidal effect, has been discussed detailed. This study has aimed to contribute for the cultural and historical heritage salvation works that will be under threat likewise. Besides it will be a source and documentation for researchers who will be made an effort towards recovery of Hasankeyf Yamaç Külliyesi ruins after end of the dam’s economic life.

Keywords

Dams, Cultural Heritage, Hasankeyf, Yamaç Külliyesi, Underwater Conservation, Restoration.

References

• Arık, M. O. 1993 “Kültürümüzün Temel Taşı Hasankeyf Kurtarılmalı”, Sanat Dergisi, (2), 17- 41.
• Akyol, A.A.– Kadıoğlu, Y. K. 2012 “Hasankeyf Artuklu Köşkü Arkeometrik Çalışmaları”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (2) , 29-42.
• Akgönül, M. S.– Eliüşük, M. 2016 “Hasankeyf İmam Abdullah Zaviyesi Konservasyon ve Restorasyon Çalışmaları”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 6.2/1, 193-227.
• Bakıroğlu Yılmaz, A. 2019 Türkiye’de Baraj Tehdidi Altındaki Arkeolojik Sit Alanlarının Yerinde Korunma Yöntemleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Demirtaş, N. 2016 Hasnakeyfte Bulunan Anıt Eserlerin Taşıma ve Koruma Proje Yapımı işi, Yamaç Külliyesi Koruma, Sergileme ve Sunum (Restorasyon) Projesi. Nuran Demirtaş Proje Mimarlık Ltd., Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü arşivi, Ankara.
• Eskici, B.– Şener, Y.S. 2016 Hasankeyf Yamaç Külliyesine Ait Kalıntıların Yerinde Korunması, Bazı Mimari Elemanların Taşınması ve Yeni Yerinde Sergilenmesine Yönelik Rapor. Nuran Demirtaş Proje Mimarlık Ltd., Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü arşivi, (Yayınlanmamış Rapor), Ankara.
• Eskici, B – Akyol, A. A.– Kadıoğlu, Y. K. 2008, “Hasankeyf Zeynel Bey Kümbeti Yapı Malzeme Analizleri ve Koruma Sorunları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 8, 15-30.
• Eskici, B. – Şener, Y.S. – Akyol, A.A. – Kadıoğlu, Y. K. 2011 “Balat İlyas Bey Külliyesine Ait Özgün Malzemelerin Korunmasına Yönelik Araştırma ve Uygulama Çalışmaları”, Balat İlyas Bey Külliyesi/İlyas Bey Complex, İstanbul: 187-198.
• Eskici, B. – Kaboğlu, C. 2011 “Balat İlyas Bey Külliyesi Koruma ve Onarım”, Balat İlyas Bey Külliyesi/İlyas Bey Complex, İstanbul: 235-250.
• Eskici, B. 2018, “Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Malzeme Sorunları ve Koruma Önerileri”, Doğan, S., Fındık, E. (Ed.), Aziz Nikolaos Kilisesi Kazıları, İstanbul: 465-488.
• Eskici, B. 2005, “Side Liman Hamamı Sıva ve Duvar Resimlerini Koruma Çalışmaları”, 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı (24-28 Mayıs 2004) Bildirileri, Ankara: 27-37.
• Kaplan, Ç. D.– İpekoğlu, B.– Böke, H. 2012 “Toprak Altından Çıkarılan Taş Eserlerin Korunması”, Mimarlıkta Malzeme Dergisi, 2011/3, 79-88.
• Kozbe, G. 2017 Batman İli Kültür Envanteri (III..Cilt). Batman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Batman.
• KUDEB, 2015 Yamaç Külliyesi Malzeme Analiz Raporu. Nuran Demirtaş Proje Mimarlık Ltd., Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü arşivi, (Yayınlanmamış Rapor), İstanbul.
• Küçükkaya, A. G. 2004, Taşların Bozulma Nedenleri Koruma Yöntemleri, İstanbul.
• Küçükkaya, A. G. 20014, Yapı Taşlarının Restorasyonu, İstanbul.
• Nuhoğlu, A.– Arısoy, B.– Ercan, E. 2009 Allıanoı Termal Yerleşkesini Koruma Çalışmaları (Öneriler ve Statik - Stabilite Tahkikler) Teknik Raporu. (Yayınlanmamış Rapor), İZTEK İzmir Teknoloji Sanayi ve Ticaret A.Ş., İzmir.
• Öcal, A. D.– Dal, M. 2012, Doğal Taşlardaki Bozunmalar, Bogota / Kırklareli.
• Sevgi, S. – Murat, Ç. – Yılmaz, M. 2017 “Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi’nin Koruma ve Kurtarma (Taşıma) Projesi”, Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri IX (05-06 Aralık 2017) Bildirileri, İstanbul: 10- 37.
• Şener, Y. S. 2013 “Arkeolojik Alanda Yapı Malzemelerinin Korunması: Temel Yaklaşımlar, Yöntem ve Uygulama Biçimleri”, Kökdemir, G. (Ed.), Orhan Bingöl’e 67. Yaş Armağanı, Ankara: 611-624.
• Şener, Y. S. 2014 “Ani Şehir Surları, Korunma Sorunları ve Çözüme Yönelik Öneriler”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/10, 977-990.
• Türer, A. 2015 Zeynelbey Türbesi Temeli ve Külliye Kalıntılarının Yerinde Korunması Değerlendirme Raporu. ER-BU İnşaat Ticaret A.Ş. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü arşivi, (Yayınlanmamış Rapor), Ankara.
• Uluçam, A. 2006 “Hasankeyf Kazısı, 2004”, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı (30 Mayıs - 3 Haziran 2005) Bildirileri, Cilt 2, Ankara: 147-160.
• Uluçam, A. 2007 “Hasankeyf Kazısı, 2005”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs - 2 Haziran 2006) Bildirileri, Cilt 2, Ankara: 73-96.
• Uluçam, A. 2017 “Hasankeyf’teki Kültürel Mirasın Bugünkü Durumu”, XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazılar ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (02-05 Kasım 2016) Bildirileri, Sakarya: 14-36.
• Uluçam, A. – Eliüşük, M. 2018 “Hasankeyf kazıları 2004-2017”, Batman Müzesi Ilısu Barajı Kurtarma Kazıları, Batman: 263-290.
• Uray, E.– Tan, Ö. 2015 “Gabion Tipi Dayanma Yapıları”. (TMH) Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, (485), 19-29.
• Yılmaz, M.– Eskici, B.– Eliüşük, M. – Akgönül, S. – Şener, Y.S. 2019 “Hasankeyf Mardinike Külliyesi Kalıntılarının Sağlamlaştırılması ve Su Altında Korunmasına Yönelik Uygulama Çalışmaları”. MASROP E-Dergi, 13 (1), 30-51.
• Yılmaz, M. 2019 Yok Olma Riski Altindaki Taşinmaz Kültür Varliklarinin Korunma Yöntemleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kültür Varlıklarını Koruma Anabilim Dalı.
• Yılmaz, M – Şener, Y.S.– Bakıroğlu-Yılmaz, A. 2019 “Arkeolojik Alanlarda Uygulanan Koruma Örtülerinin Tasarım Kriterleri”. Sanat ve Tasarım Dergisi, (23), 413-428.
• Yurttaş, H. 2002 “Hasankeyf’de Artuklu, Eyyûbî, Akkoyunlu ve Osmanlı Dönemi Mimari Eserleri”. Türkler C.8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara: 100-101.
• Zakar, L.– Eyüpgiller, K. K. 2015, Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri, İstanbul.