THE EFFECT OF THE VUCA ENVIRONMENT FACED BY HEALTHCARE PROFESSIONALS DURING THE COVID-19 PROCESS ON WORK STRESS AND BURNOUT

Year 2023, Volume: 24 Issue: 3, 399 - 419, 25.09.2023

Sinan Tarsuslu

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1261059

Abstract

This study was designed to determine the mediating role of work stress in the effect of VUCA environment perception, which expresses the volatile, ambiguous, complex and ambiguous work environments faced by healthcare professionals during the Covid-19 process, on the burnout levels of employees. For this purpose, scales for the purpose of the research were used in the study. The research was carried out by reaching 387 people out of 2368 employees working in a training and research hospital that carries out its activities in accordance with the affiliation regulation in the province of Erzincan, by online and face-to-face methods. In order to analyze the collected data, the relationship between the research variables and the mediation role were evaluated using the AMOS 23 application and the SPSS PROCESS MACRO model 4.According to the results of the research, a statistically significant and positive relationship was found between VUCA environment perception and burnout, VUCA environment perception and work stress, and work stress and burnout variables. In addition, it was determined that job stress had a mediating role in the relationship between VUCA environment perception and burnout.

Keywords

VUCA Environment, Work Stress, Burnout, Healthcare Workers, Covid-19

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ COVİD-19 SÜRECİNDE KARŞILAŞTIKLARI VUCA ORTAMININ İŞ STRESİ VE TÜKENMİŞLİKLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Abstract

Bu çalışma sağlık çalışanlarının Covid-19 sürecinde karşılaştıkları oynak, belirsiz, karmaşık ve muğlak çalışma ortamlarını ifade eden VUCA ortam algısının, çalışanların tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisinde iş stresinin aracılık rolünü belirlemek amacıyla tasarlandı. Bu amaçla çalışmada araştırmanın amacına yönelik ölçekler kullanıldı. Araştırma, Erzincan ilinde afiliasyon yönetmeliğine göre faaliyetlerini yürüten bir eğitim ve araştırma hastanesinde görevli 2368 çalışandan 387 kişiye online ve yüz yüze yöntemlerle ulaşılarak gerçekleştirildi. Toplanan verilerin analiz edilebilmesi amacıyla AMOS uygulaması ve SPSS PROCESS MACRO model 4 kullanılarak araştırma değişkenleri arasındaki ilişki ve aracılık rolünün değerlendirilmesi yapıldı. Araştırma sonuçlarına göre VUCA ortam algısı ile tükenmişlik, VUCA ortam algısı ile iş stresi ve iş stresi ile tükenmişlik değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif ilişki tespit edildi. Ayrıca VUCA ortam algısı ve tükenmişlik arasındaki ilişkide iş stresinin aracılık rolüne sahip olduğu sonucuna da ulaşıldı.

Keywords

VUCA Ortamı, İş Stresi, Tükenmişlik, Sağlık Çalışanları, Covid-19

References

• Abidi, S., & Joshi, M. (2018). The VUCA learner. California: Sage Publications.
• Akdemir, A., Günaydin, S. C., & İnal, İ. H. (2021). Pandemi sonrası oluşan VUCA ortamının çalışan insan kaynakları kaygı düzeyi ve verimliliği üzerine etkisi. Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 19(40), 347-520.
• Akdu, U., & Akdu, S. (2016). Duygusal emek ve iş stresinin tükenmişlik üzerindeki etkileri: profesyonel turist rehberleri üzerinde bir araştırma. Journal of International Social Research, 9(47), 1147-1153.
• Aksoy, A. (2005). Çalışma hayatında stres kaynakları, stres belirtileri ve stres sonuçlarının incelenmesi üzerine bir araştırma. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (49), 457-486.
• Alkoç, Y. K. (2021). Yeni dünya: VUCA dünyası. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 4(10), 989-999. Antonovsky, A. (1979). Health, stress, and coping: New perspectives on mental and physical well-being. San Francisco: Jossey-Bass.
• Ardiç, K., & Polatci, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: işle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (32), 21-46.
• Arpacıoğlu, S., Baltalı, Z., & Ünübol, B. (2021). COVID-19 pandemisinde sağlık çalışanlarında tükenmişlik, Covid korkusu, depresyon, mesleki doyum düzeyleri ve ilişkili faktörler. Cukurova Medical Journal, 46(1), 88-100.
• Aydın, G. Ç., Aytaç, S., & Şanlı, Y. (2021). İşe ilişkin duygular, iş stresi ve tükenmişliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: hemşireler üzerinde bir araştırma. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (80), 1-35.
• Aydoğan, E. (2018). Örgütsel davranış odaklı yönetsel yaklaşımlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Baltacı, A. (2018). Din görevlilerinin iş doyumu, iş stresi, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiler: Çok örneklemli bir çalışma. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(3), 1509-1536.
• Baran, B. E., & Woznyj, H. M. (2020). Managing vuca: the human dynamics of agility. Organizational Dynamics, 50(2), 1-11.
• Berg, S. V. D. (2022). The role of perceived control, social support, and socioeconomic position on the relationship between stress and attitudes towards a VUCA-world in times of COVID-19 (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). University of Utrecht, Utrecht.
• Beyza, E. (2021). Covid-19 sürecinde hastane çalışanlarının yaşadığı duygusal tükenme algıladıkları aşırı iş yükü ile açıklanabilir mi? Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 680-693.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma süreci nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, H. (1992). Yönetim ve organizasyon (2. Baskı). Ankara: Adım Yayıncılık.
• Chauvin, B., Rohmer, O., Spitzenstter, F., Raffin, D., Schimchowitsch, S., & Louvet, E. (2014). Assessment of jobstress factors in a context of organizational change. European Review of Applied Psychology, 64(6), 299-306.
• Dellaca, M. (2018). Leading libraries in a VUCA world. Australlian Law Librarian, 26(3), 134-139.
• Dima, G., Meseșan Schmitz, L., & Șimon, M. C. (2021). Job stress and burnout among social workers in the vuca world of covid-19 pandemic. Sustainability, 13(13), 7109.
• Dina B. Bosses (2021, Mart 22). Bosses are clueless that workers are miserable and looking to leave. Bloomberg. https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-03-22/bosses-are-clueless-that-workers-are-miserable-and-looking-to-leave#xj4y7vzkg adresinden erişildi.
• Edelwich, J., & Brodsky, A. (1980). Burn-out: Stages of disillusionment in the helping professions (1. Baskı). New York: Human Sciences Press.
• Efeoğlu, İ. E., & Özgen, H. (2007). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: ilaç sektöründe bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 237-254.
• Erdoğan, T., Ünsar, A. S., & Necdet, S. (2009). Stresin çalışanlar üzerindeki etkileri: Bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 447-461.
• Githens, G. (2015). Volatility, uncertainty, complexity and ambiguity (VUCA) [Blog yazısı]. https://leadingstrategicinitiatives.com/2015/02/27/volatility-uncertainty-complexity-ambiguity-vuca/
• Güçlü, N. (2001). Stres yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
• Güner, F., Çiçek, H., & Ali, C. (2014). Banka çalışanlarının mesleki stres ve tükenmişlik düzeylerinin iş doyumu ve yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(3), 59-76.
• Güney, S. (2016). Davranış bilimleri. Ankara: Nobel.
• Gürbüz, S. (2021). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S. (2021). Aracı ve düzenleyici etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürel, E. B. (2016). Duygusal tükenmişlik, iş stresi ve işe bağlılığın iş-aile çatışması üzerindeki etkisi: amprik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (48), 349-364.
• Horney, N., Pasmore, B., & O'Shea, T. (2010). Leadership agility: A business imperative for a VUCA world. Human Resource Planning, 33(4), 34.
• Ivancevich, J. M., & Matteson M. T (1996). Organizational behavior and management. Chicago: Irwin.
• Izgar, H. (2012). Endüstri ve örgüt psikolojisi (3. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• İnal, İ. H., Akdemir, A., & Cihan, S. (2021). Pandemi sonrası oluşan VUCA ortamının çalışan insan kaynakları kaygı düzeyi ve verimliliği üzerine etkisi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 19(40), 347-374.
• Jamal, M. (2005). Personal and organizational outcomes related to job stress and Type‐A behavior: a study of Canadian and Chinese employees. Stress and Health, 21(2), 129-137.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5. baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Khan, A. (2021). VUCA and well-being-the challenges and prospects in the new pandemic era. Editorial Advisory Board, 97.
• Kinsinger, P., & Walch, K. (2012). Living and leading in a VUCA World [Ders notu]. Thunderbird University.
• Kulkarni, G. K. (2006). Burnout. Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine, 10(1), 3-4.
• Lawrence, K. (2013). Developing leaders in a VUCA environment. UNC Executive Development web site: https://www.emergingrnleader.com/wp-content/uploads/2013/02/developing-leaders-in-a-vuca-environment.pdf
• Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189-192.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Meyer, K. (2021). Stress-und selbstmanagement als schlüsselkompetenzen für eine nachhaltige balance in der VUCA-Welt. K. Meyer (Ed.), Multimodales stressmanagement (s. 37-44) içinde. Wiesbaden: Springer.
• Naktiyok, A., & Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 179-198.
• Özer, M. A. (2015). 21. yüzyılda yönetim ve yöneticiler. Ankara: Nobel.
• Özer, K. (1990). Duygusal gerilimle baş edebilme. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Özkan, E., Yeşilırmak, S., & Yılık, P. (2022). Covid-19 sürecinde sağlık çalışanlarının algıladıkları sosyal desteğin duygusal tükenme üzerindeki etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 879-890.
• Pearse, N. J. (2017). Change management in a VUCA world. R. Elkington, M. V. D. Steege, J. Glick-Smith & J. M. Breen (Editörler), Visionary leadership in a turbulent world (s.81-105) içinde. Bingley: Emerald Publishing Limited.
• Polat, N. (2008). Hemşirelerde işe bağlı stres ve iş doyumu: bir eğitim hastanesinde saha çalışması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Rosch, P. J., & Kenneth, R. P. (1987). Designing workplace stress management programs. L. R. Murphy & R. G. Schoenborn. (Editörler), Stress management in work setting içinde. New York: Human Sciences Press.
• Shirom, A., & Melamed, S. (2005). Shirom-Melamed burnout measure (SMBM). http://www.shirom.org/arie/index.html# adresinden erişildi.
• Sullivan, J. (2012). VUCA: The new normal for talent management and workforce planning [Blog yazısı]. https://www.ere.net/articles/vuca-the-new-normal-for-talent-management-and-workforce-planning adresinden erişildi.
• Sürgevil, O. (2006). Çalışma hayatında tükenmişlik sendromu: Tükenmişlikle mücadele teknikleri. Ankara: Nobel
• Tatar, A. (2020). Madde yanıt kuramıyla a iş stresi ölçeği-20'nin geliştirilmesi: güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21, 14-22.
• Ülbeği, İ. D., & İplik, E. (2017). Shirom-Melamed tükenmişlik ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 19-30.
• Webb, L. (2016). Living in a VUCA world. Training Journal, 1(1), 10-12.
• Wilson, M. G., Dejoy, D. M., Vandenberg, R. J., Richardson, H. A., & Mcgrath, A. L. (2004). Work characteristics and employee health and well‐being: Test of a model of healthy work organization. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(4), 565-588.
• Wiskow, C., Albreht, T., & De Pietro, C. (2010). How to create an attractive and supportive working environment for health professionals. Geneva: World Health Organization.
• Yanovskaya, A.A. (2021). VUCA dünyasında çalışanların mesleki ve duygusal tükenmişliği. Ekonominin Sosyal ve Ekosistem Gelişimi İçin Dijital İçerik (s. 398-400).
• Yavuz, M., & Akca, M. (2018). Çatışma, stres, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti: Medeni durum ve cinsiyete göre farklılıkların incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(2), 827-846.
• Yıldız, E. (2012). Mesleki tükenmişlik ve rehber öğretmenler üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(33), 37-61.
• Yılmaz, A., & Ekici, S. (2003). Örgütsel yaşamda stresin kamu çalışanlarının performansına etkileri üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 10(2), 1-20.
• Yurdasever, E., & Fidan, Y. (2020). KOMB (VUCA) Dünyası ve yeni liderlik becerileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1638-1664.
• Yurdasever, E., & Fidan, Y. (2020). Yöneticilerde yeni liderlik becerileri ile stres ilişkisi: KOMB (VUCA) ve öz yeterlilik etkileşimi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 119-130.
• Zacher, H., & Rudolph, C. (2021). Diferencias individuales y cambios en el bienestar subjetivo durante las primeras etapas de la pandemia COVID-19. Psicólogo estadounidense, 76, 50-62.