TOBACCO TAXES APPLIED IN THE SCOPE OF MPOWER POLICY PACKAGE AND IMPLICATIONS FOR TURKEY

Year 2024, Volume: 25 Issue: 2, 180 - 214, 30.06.2024

Nihal Kalaycı Oflaz

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1366515

Abstract

In 2004, the World Health Organization Framework Convention on Tobacco Control was signed to control tobacco use. Article 6 of the convention defines the parties that adopt and implement tax policies to reduce tobacco consumption and price policies for tobacco products in order to contribute to health goals. The MPOWER policy package, which also includes tax increases, is implemented in the countries included in the agreement. Turkey is one of the countries that is party to this agreement. In this study, the tax policy implemented by Turkey within the scope of tobacco control between 2008 and 2022 is discussed. It has been observed that the taxes collected on tobacco in Turkey are generally compatible with the criteria adopted by the World Health Organization, but it is the slowest progressing criteria in terms of the scope of MPOWER policies in the country. At the same time, it has been determined that the effect of tobacco taxes and cigarette prices on the prevalence of tobacco use in Turkey is not at the desired level.

Keywords

Tobacco Industry, MPOWER, Taxes, Health, Economy

MPOWER POLİTİKA PAKETİ KAPSAMINDA UYGULANAN TÜTÜN VERGİLERİ VE TÜRKİYE’YE YÖNELİK ÇIKARIMLAR

Abstract

2004 yılında tütün kullanımının kontrolünü sağlamak amacıyla Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmenin 6. maddesi tütün tüketimini azaltmak için vergi politikalarını ve tütün ürünlerine ilişkin fiyat politikalarını, sağlık hedeflerine katkıda bulunmak amacıyla benimseyen ve uygulayan tarafları tanımlamaktadır. Sözleşmeye dahil olan ülkelerde vergi artışlarını da içeren MPOWER politika paketi uygulanmaktadır. Türkiye bu sözleşmeye taraf olan ülkelerden biridir. Bu çalışmada, Türkiye’nin 2008-2022 yılları arasında tütün kontrolü kapsamında uyguladığı vergi politikası ele alınmıştır. Türkiye’de tütün üzerinden alınan vergilerin Dünya Sağlık Örgütü’nün benimsediği kriterlere genel olarak uyumlu olduğu ancak MPOWER politikalarının ülkedeki kapsamı açısından en yavaş ilerleyen ölçüt olduğu görülmüştür. Bununla birlikte Türkiye’de tütün üzerinden alınan vergilerin ve sigara fiyatlarının tütün kullanım yaygınlığı üzerindeki etkisinin istenen düzeyde olmadığı tespit edilmiştir.

Keywords

Tütün Endüstrisi, MPOWER, Vergiler, Sağlık, Ekonomi

References

• Bader, P., Boisclair, D. & Ferrence, R. (2011). Effects of tobacco taxation and pricing on smoking behavior in high risk populations: a knowledge synthesis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8(11), 4118-4139.
• Bahçeci C., Özkubat, G., Demiroğulları, S. & Üçdoğruk Birecikli, Ş. (2022). Türkiye’de hanelerin sigara tüketim harcamalarında yasal düzenlemelerin etkileri: 2007 ve 2019 yılları oaxaca-blinder ayrıştırması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), 961-982.
• Barsbay, M. Ç. (2022). Türkiye’de ve Birleşik Krallık’taki tütün bırakma politikalarının karşılaştırmalı analizi. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 6(2), 102-116.
• Bilir, N., Çakır, B., Dağlı, E., Ergüder, T. & Önder, Z. (2010). Türkiye’de tütün kontrolü politikaları. World Health Organization Report. http://www. euro. who. int/document E, 93038 adresinden erişildi.
• Caner, S. G., Düşündere, A. T., Kurt, T., Fay, E. A. & Erbaş, B. (2021). Neden Türkiye’nin tütün kontrol politikaları üzerine çalışıyoruz? [Politika Notu] Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, N202129, Eylül 2021, Ankara.
• Chaloupka FJ, Yurekli A & Fong, G.T. (2012), Tobacco taxes as a tobacco control strategy, Tobacco Control, 21, 172-180.
• Chapman, S. & Freeman, B. (2008). Markers of the denormalisation of smoking and the tobacco industry. Tobacco Control, 17(1), 25-31.
• Cnossen, S. (2006). Tobacco taxation in the European Union. Public Finance Analysis, 62(2), 305-322.
• Çakmaklı, C., Demiralp, S., Yeşiltaş, S. & Yıldırım, M. A. (2018). Tütün Ürünlerine Uygulanan Dolaylı Vergilerin Enflasyona Etkileri. Koç University-Tüsiad Economic Research Forum Working Paper Series, No: 1811, İstanbul.
• Çalışkan S. & Metintaş S. (2018). Dünyada tütün kontrol uygulamalarının küresel ölçekte değerlendirilmesi. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 3(1), 32-41.
• Dağlı, E. (2022). Tütün kontrolünde global ve ulusal perspektif. E. Dağlı, P. Bostan & A.G. Dilektaşlı (Ed.) Tütün kontrolünde güncel tehditler (s. 2-8) içinde. Ankara: Toraks Kitapları.
• Euronews.com (31 Mayıs 2022). ÖTV gelirinde alkol ve sigaranın payı ne kadar, alkollü içkilerden alınan ÖTV oranı kaç?, https://tr.euronews.com/2022/05/31/otv-gelirinde-alkol-ve-sigaran-n-pay-ne-kadar-alkollu-ickilerden-al-nan-otv-oran-kac adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 23.07.2023).
• Evrensel Gazetesi (4 Ocak 2022), Sigaraya zam geldi, işte zamlı fiyatlar, https://www.evrensel.net/haber/451823/sigaraya-zam-geldi-iste-zamli-fiyatlar-4-ocak-2022, adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 25.09.2023).
• Flor, L. S., Reitsma, M. B., Gupta, V., Ng, M. & Gakidou, E. (2021). The effects of tobacco control policies on global smoking prevalence. Nature Medicine, 27(2), 239-243.
• Goodchild, M., Nargis, N. & d'Espaignet, E. T. (2018). Global economic cost of smoking-attributable diseases. Tobacco control, 27(1), 58-64.
• Grand View Research (2022). Tobacco market size, share & growth analysis report, 2030. https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/tobacco-market adresinden erişildi. (Erişim Tarihi: 23.07.2023).
• Gruber, J. & Kőszegi, B. (2010). A modern economic view of tobacco taxation. Paris (FR): International Union Against Tuberculosis and Lung Disease; 2008.
• Gültekin, E. (2022). Günah vergilerine genel bir bakış, Scientific Journal of Finance and Financial Law Studies, 2(1), 51-60.
• Gümüş, A. H. & Gümüş, S. G. (2005). Türkiye’de tütün sektöründe mevcut uygulamalar ve sektörün geleceği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 11(1-2), 81-89.
• Higashi, H., Truong, K. D., Barendregt, J. J., Nguyen, P. K., Vuong, M. L., Nguyen, T. T., ... & Doran, C. M. (2011). Cost effectiveness of tobacco control policies in Vietnam: the case of population-level interventions. Applied Health Economics and Health Policy, 9, 183-196.
• Kindig, D. A. & Isham, G. (2014). Population health improvement: A community health business model that engages partners in all sectors. Frontiers of Health Services Management, 30(4), 3-20.
• Lai, T., Habicht, J., Reinap, M., Chisholm, D. & Baltussen, R. (2007). Costs, health effects and cost-effectiveness of alcohol and tobacco control strategies in Estonia. Health Policy, 84(1), 75-88.
• Lencucha, R., Drope, J., Magati, P., & Sahadewo, G. A. (2022). Tobacco farming: overcoming an understated impediment to comprehensive tobacco control. Tobacco Control, 31(2), 308-312.
• Matheos, C. C., Liew, D., Zomer, E. & Ademi, Z. (2023). Cost-Effectiveness Analysis of tobacco control strategies in Indonesia. Value in Health Regional Issues, 33, 65-75.
• OECD/European Union (2022), Health at a glance: Europe 2022: State of health in the EU cycle. Paris: OECD Publishing.
• Over, E. A., Feenstra, T. L., Hoogenveen, R. T., Droomers, M., Uiters, E. & van Gelder, B. M. (2014). Tobacco control policies specified according to socioeconomic status: Health disparities and cost-effectiveness. Nicotine & Tobacco Research, 16(6), 725-732.
• Öz, E. (29 Kasım 2022). Tütün kullanımı giderek artıyor: Sigara endüstrisi her 1 saniyede, 100 dolar kazanıyor. Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/581771/ adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 19.07.2023).
• Patay, D., Schram, A. & Friel, S. (2022). The role of causal ideas in the governance of commercial determinants of health. A qualitative study of tobacco control in the pacific. Social Science & Medicine, 314, 115481.
• Rajani, N. B., Hoelscher, J., Laverty, A. A. & Filippidis, F. T. (2023). A multi-country analysis of transnational tobacco companies’ market share. Tobacco Induced Diseases, 21, (1-9).
• Reitsma, M. B., Kendrick, P. J., Ababneh, E., Abbafati, C., Abbasi-Kangevari, M., Abdoli, A., ... & Gorini, G. (2021). Spatial, temporal, and demographic patterns in prevalence of smoking tobacco use and attributable disease burden in 204 countries and territories, 1990–2019: a systematic analysis from the Global Burden of Disease Study 2019. The Lancet, 397(10292), 2337-2360.
• Sağlık Bakanlığı (2018). Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2018-2023). Ankara.
• Sağlık Bakanlığı (2021). Sağlık İstatistikleri Yıllığı, (Sağlık Bakanlığı Yayın No : 1260). Ankara.
• Saraçoğlu, S. & Öztürk, F. (2020). Türkiye’de tütün kontrol politikaları ve tütün tüketimi üzerine bir değerlendirme. Politik Ekonomik Kuram, 4(1), 20-44.
• Sheikh, Z. D., Branston, J. R. & Gilmore, A. B. (2023). Tobacco industry pricing strategies in response to excise tax policies: a systematic review. Tobacco Control, 32(2), 239-250.
• Seydioğulları, M. (2015). Türkiye’de tütün üretimi ve alternatif politikaların tütün kontrolünde önemi. Türk Tabipleri Birliği Yayını, 24, 18-24.
• Seydioğulları (2022). Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK). Sonrası Kamusal Tütün Kontrolü Organizasyonu. E. Dağlı, P. Bostan & A.G. Dilektaşlı (Ed.), Tütün kontrolünde güncel tehditler (s. 97-121) içinde. Ankara: Toraks Kitapları.
• Şahin, G. & Taşlıgil, N. (2013). Türkiye’de tütün yetiştiriciliğinin tarihsel gelişimi ve coğrafi dağılımı. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 71-102.
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2014-2022), Merkezi Yönetim bütçe gerçekleşmeleri ve beklentiler raporları. https://www.sbb.gov.tr adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 12/08/2023).
• Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı, (2023a). Sigara üretimi, ithalatı, iç satışı ve ihracatı (2007-2022). https://www.tarimorman.gov.tr/ adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 01.05.2023).
• Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı, (2023b). Türkiye’de yerleşik sigara üretim firmalarının tütün kullanım oranları (%) (2007-2022), https://www.tarimorman.gov.tr/ adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 01.05.2023).
• Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı (2023c), Tütün ürettirmek için sözleşme yapan firmalar, https://www.tarimorman.gov.tr adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 17.07.2023).
• Torun, F. (2021). Tütün mamulleri ve alkollü içkilerden alınan özel tüketim vergisinde müteselsil sorumluluk uygulaması. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (48), 379-414.
• TEPAV (2020). The Economics of curbing smoking in turkey:A scoping review supply, demand, health, and public policy aspects, TEPAV Tobacco Control Policy Research Team, Ankara. https://www.tepav-he.org/files/1-626a7f723d7c9.pdf adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 17.07.2023).
• TEPAV (2022). Tütün kontrolü politikaları izleme bülteni, Sayı:1, Eylül 2022, https://tepav-he.org/tr/konu/tepav-tutun-kontrolu-politikalari-i%CC%87zleme-bulteni-eylul-2022-17. adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 19.07.2023).
• Turan, D. & Yurdakul, A. (2009). Zararlı alışkanlığı önlemeye yönelik bir araç olarak günah vergileri ve etkinliği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 1(2), 1-13.
• TÜİK (2022). Türkiye sağlık araştırması, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747 adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 05.06.2023).
• Uğur, A. A., Akdemir, E. & Gürsel, E. (2010). Sigara ve alkol üzerindeki dolaylı vergilerin sağlık harcamaları üzerindeki etkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 1-14.
• U.S. National Cancer Institute & World Health Organization (2016). The Economics of Tobacco and Tobacco Control. National Cancer Institute Tobacco Control Monograph 21. NIH Publication No. 16-CA-8029A. World Health Organization.
• Yürekli, A., Önder, Z., Elibol, M., Erk, N., Cabuk, A., Fisunoglu, M., Erk, S.F. & Chaloupka, F.J. (2010). The Economics of Tobacco and Tobacco Taxation In Turkey. Paris: International Union Against Tuberculosis and Lung Disease.
• Wilkinson, A. L., Scollo, M. M., Wakefield, M. A., Spittal, M. J., Chaloupka, F. J. & Durkin, S. J. (2019). Smoking prevalence following tobacco tax increases in Australia between 2001 and 2017: An interrupted time-series analysis. The Lancet Public Health, 4(12), e618-e627.
• Willemsen, M. C. & Been, J. V. (2022). Accelerating tobacco control at the national level with the Smoke-free Generation movement in the Netherlands. npj Primary Care Respiratory Medicine, 32(1), Makale no: 58, 1-6.
• World Bank. (1999). Curbing the epidemic: Governments and the economics of tobacco control. Tobacco Control, 8(2), 196-201.
• World Bank (31 Mayıs 2017). Stop smoking: It's deadly and bad for the economy, https://www.worldbank.org/en/news/infographic/2017/05/31/stop-smoking-its-deadly-and-bad-for-the-economy adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 14.07.2023).
• World Bank (29 Mart 2023). Health taxes. https://www.worldbank.org/en/topic/nutrition/brief/health-taxes adresinden erişildi. (Erişim tarihi: 14.07.2023).
• WHO (2003a). The world health report, 2003: shaping the future [Rapor]. World Health Organization.
• WHO (2003b). WHO framework convention on tobacco control. Switzerland, Geneva: World Health Organization Publications.
• WHO (2004). WHO framework convention on tobacco control. (No. SEA-Tobacco-6). WHO Regional Office for South-East Asia.
• WHO (2006). Conference of the parties to the WHO framework convention on tobacco control, First Session, Geneva.
• WHO (2007). 2007 Global progress report, second session, World Health Organization.
• WHO (2008a). Report on the global tobacco epidemic: The MPOWER package. Geneva: World Health Organization.
• WHO (2008b). 2008 Global progress report, reports of the parties received by the convention secretariat and progress made internationally in implementation of the convention, third session, Durban, South Africa.
• WHO (2009). Summary report on global progress in implementation of the WHO framework convention on tobacco control. Geneva, Switzerland.
• WHO (2010). 2010 global progress report on the implementation of the WHO framework convention on tobacco control (No. FCTC/2010.1). World Health Organization.
• WHO (2011). WHO report on the global tobacco epidemic, 2011: Warning about the dangers of tobacco. World Health Organization, Geneva.
• WHO (2012). 2012 Global progress report on implementation of the WHO framework convention on tobacco control, World Health Organization, Geneva.
• WHO (2013). Global action plan for the prevention and control of noncommunicable diseases 2013-2020. World Health Organization, Geneva.
• WHO (2014). 2014 Global Progress Report, on implementation of the WHO framework convention on tobacco control, World Health Organization, Geneva.
• WHO (2016). 2016 Global Progress Report, on implementation of the WHO framework convention on tobacco control, World Health Organization, Geneva.
• WHO (2018a). 2018 global progress report on implementation of the WHO framework convention on tobacco control, World Health Organization, Geneva.
• WHO (2018b). Tobacco Production&Trade, https://cdn.who.int/media/docs/default-source/tobacco-hq/globalinfographic-web-feb11.pdf?sfvrsn=827aee77_5, (Erişim tarihi: 07/06/2023).
• WHO (2021a). WHO report on the global tobacco epidemic 2021: addressing new and emerging products. World Health Organization, Geneva.
• WHO (2021b). WHO FCTC 2030 evaluation final report, University of York, England, UK.
• WHO (2021c). WHO global report on trends in prevalence of tobacco use 2000-2025, fourth edition. World Health Organization. Geneva.
• WHO (2021d). MPOWER package of data-driven tobacco control measures helps protect up to 5 billion lives.https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/mpower-package-of-data-driven-tobacco-control-measures-helps-protect-up-to-5-billion-lives (Erişim tarihi:21/07/2023).
• WHO (2021e). The Global health observatory data: most sold brand of cigarettes - taxes as a % of price specific excise. https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/gho-tobacco-control-raise-taxes-r-sp-excise-estimate (Erişim tarihi: 21/07/2023).
• WHO (2021f). WHO technical manual on tobacco tax policy and administration. World Health Organization, Geneva.
• WHO (2022a). Tobacco. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco. (Erişim tarihi: 24.05.2022).
• WHO (2022b). Tobacco Fact Sheet. http9s://www.who.int/docs/default-source/campaigns-and-initiatives/world-no-tobacco-day-2020/wntd-tobacco-fact-sheet.pdf (Erişim tarihi: 22.05.2023).
• WHO (2022c). The Global Health Observatory Data: Retail price for a pack of 20 cigarettes Data by country. https://apps.who.int/gho/data/node.main.TOBRETAIL?lang=en, (Erişim tarihi: 21/07/2023).
• WHO (2022d). 2021 global progress report on implementation of the WHO framework convention on tobacco control. World Health Organization, Geneva.
• WHO (2023a). Tobacco. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco. (Erişim tarihi: 09.08.2023).
• WHO (2023b). World health statistics 2023: monitoring health for the SDGs, sustainable development goals. World Health Organization, Geneva. WHO (2023c). WHO report on the global tobacco epidemic, 2023: protect people from tobacco smoke. World Health Organization, Geneva.
• World Population Review (2023). Smoking rates by country 2023, https://worldpopulationreview.com/country-rankings/smoking-rates-by-country, (Erişim tarihi: 23.05.2023).
• 4207 Sayılı Kanun (7 Kasım 1996). Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun, Resmi gazete sayısı: 22829. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4207.pdf (Erişim tarihi: 23.09.2023)
• 4760 Sayılı Kanun (6 Haziran 2002). Özel Tüketim Vergisi Kanunu, Resmi gazete sayısı:24783. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4760.pdf (Erişim tarihi: 23.09.2023)
• 5261 Sayılı Kanun (29 Kasım 2004). Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Resmi gazete sayısı:25656. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/12/20041225.htm (Erişim tarihi: 23.09.2023).
• 5727 Sayılı Kanun (19 Ocak 2008). Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Resmi gazete sayısı: 26761. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/01/20080119-1.htm (Erişim tarihi: 23.09.2023).