Reading the Junta of March 9th 1971 through the Theory of Resource Mobilisation

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 228 - 254, 30.06.2024

Rasim Özgür Dönmez , Hasan Mesut Önder

https://doi.org/10.53376/ap.2024.09

Abstract

This study analyses the dynamics of the Mach 9, 1971 military junta alliance with YÖN magazine and National Democratic Revolutionary (MDD) circles led by Doğan Avcıoğlu, through resource mobilization theory. The theory consists of three components. These are political atmosphere, resources and political motivation. In terms of the political atmosphere, the US-UK rivalry in the Middle East started to operate through right and left organizations in Turkey and the social turmoil created an opportunity for the MDD circles. In terms of resources, the MDD movement tried to access material resources through the junta in order to realize its ideological and political goals. Finally, the political motivation of the MDD relies on its intersecting ideologies with the junta affiliated organizations, and the individual career calculations of the top cadres.

Keywords

Resource Mobilization, Professional Organizing Model, National Democratic Revolution, Turkey’s Worker Party and Madanoglu Junta

Kaynak Mobilizasyonu Teorisi Üzerinden 9 Mart 1971 Cuntasını Okumak

Abstract

Bu çalışma, 9 Mart 1971 cuntasında başrol oynayan Doğan Avcıoğlu önderliğinde YÖN dergisi ve Milli Demokratik Devrimci (MDD) çevrelerle Askeri Cunta ittifakının dinamiklerini kaynak mobilizasyonu teorisi bağlamında analiz etmiştir. Teori ise üç bileşenden oluşmaktadır: Politik atmosfer, kaynaklar, politik motivasyondur. Makale, MDD Madanoğlu ilişkisini yöntem olarak tarihsel analizle bu üç noktada analiz etmiştir. Politik atmosfer olarak Ortadoğu’da cereyan eden ABD İngiltere rekabeti, Türkiye’de sağ ve sol örgütler üzerinden işlemeye başlamış ve toplumsal çalkantı, MDD çevreleri için bir fırsat yaratmıştır. Kaynaklar bağlamında ise bu politik atmosferde MDD hareketi, ideolojik hedeflerini gerçekleştirmek için cunta aracılığıyla maddi kaynaklara ulaşmaya çalışmış ve aynı zamanda cunta aracılığıyla devlet aygıtı ile bütünleşmek istemiştir. Son nokta ise politik motivasyondur. MDD’nin ideolojik anlayışı Madanoğlu cuntasının yönlendirdiği sol örgütlerle örtüşmekteyken, üst kadroların bireysel kariyer hesapları, bu ittifaka neden olmuştur.

Keywords

Kaynak Mobilizasyonu, Profesyonel Örgütleyici Model, Milli Demokratik Devrim, Türkiye İşçi Partisi ve Madanoğlu Cuntası

References

• Ahmad, Feroz (1996), Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980) (İstanbul: Hil Yayınları).
• Atılgan, Gökhan (2002), “Yönü’nü Ararken Yolunu Yitirmek”, Praksis Dergisi, 6: 119-151.
• Atılgan, Gökhan (2007), “Yön-Devrim Hareketi”, Gültekingil, Murat (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Sol (İstanbul: İletişim Yayınları): 597-661.
• Bali, Rıfat N. (2020), Satvet Lütfü Tozan: Yeni Belgeler (İstanbul: Libra Kitap).
• Batur, Muhsin (1985), Anılar ve Görüşler Üç dönemin Perde Arkası (İstanbul: Milliyet Yayınları).
• Birand, Mehmet Ali vd. (2016), 12 Mart (İstanbul: Can Sanat Yayınları).
• Bilbilik, Erol (2013), Öncesi ve Sonrasıyla 9 Mart-12 Mart Süreci (İstanbul: Profil Yayınları).
• CIA (1948), Break–up of The Colonial Empires and Its Implications for US Security, CIA Historical Review Programme, 3 Eylül 1948: https://www.cia.gov/readingroom/docs/DOC_0000258342.pdf ( 29.08.2023)
• Çayır, Kenan (1999), “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri Yeni Sosyal Hareketler”, Çayır, Kenan (Der.), Yeni Sosyal Hareketler: Teorik Açılımlar (İstanbul: Kaktüs Yayınları): 13-33.
• Çelik, Nur B. (2010), “Türkiye’de Darbeler ve Siyaset İmkânı”, Mülkiye Dergisi, XXXIV (268): 209-224.
• Cemal, Hasan (2016), Kimse Kızmasın Kendimi Yazdım (İstanbul: Everest Yayınları).
• Cormac, Rory (2022), How to Stage Coup: And Ten Orher Lessons From the World of Secret Statecraft (London: Atlantic Books).
• Demirer, Mehmet A. (2012), 27 Mayıs Masallar ve Gerçekler (İstanbul: Toplumsal Yayıncılık).
• Edwards, Bob ve Patrick F. Gillham (2013), “Resource Mobilization Theory”, https://doi.org/10.1002/9780470674871.wbespm447 (02.10.2023).
• Edwards, Bob ve Melinda Kane (2014), “Resource Mobilization and Political Movements”, Hein-Anton van der Heijden (Der.), Handbook of Political Citizenship and Social Movements (Northampton: Edward Elgar Publishing): 205-232.
• Engdahl, William (2011), Wall Street Amerikan Yüzyılının Çöküşü (İstanbul: Gönül Yayınları).
• Erkanlı, Orhan (1973), Anılar Sorunlar Sorumlular (İstanbul: Baha Matbaası).
• Eymür, Mehmet (1991), Analiz, Bir MİT Mensubunun Anıları (İstanbul: Milliyet Yayınları).
• Eymür, Mehmet (2013), İhtilalci Yarbay Talat Turhan, 6 Aralık 2013, https://www.atin.org/detail.asp?cmd=articledetail&articleid=567 (04.14.2023).
• Felek, Burhan (1974), “Esrarengiz Adam: Satvet Lütfü Bey!”, Milliyet Gazetesi, 16 Haziran 1974.
• Fireman, Bruce ve William Gamson (1979), “Utilitarian Logic in the Resource Mobilization Perspective”, M.N. Zald and J.D. McCarthy (Der.), The Dynamics of Social Movements (Cambridge, MA: Winthrop): 8-44
• Gürkan, Celil (1986), 12 Mart’a Beş Kala (İstanbul: Tekin Yayınevi).
• Göktepe, Cihat (2000), “1960 Revolution in Turkey and The British Policy Toward Turkey”, The Turkish Yearbook of International Relations, 30: 139-189.
• Güzel, Süleyman Ç. (2021), “Sosyalist Devrimden Önce “Zorunlu Uğrak: Milli Demokratik Devrim Hareketinin Aşamalı Devrim Stratejisinde Kemalizm ve Ordu”, Alternatif Politika, 13 (2): 472-497.
• Kaynak, Mahir (2001), Yel Üfürdü Su Götürdü (İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı).
• Kaynak, Mahir (2020), “Ne Olup – Ne Bitiyor”, https://www.eskisehirturkocagi.org/faaliyetler/konferanslar/ne-olup-ne-bitiyor-mahir-kaynak/ (05.11.2023).
• Kırpık, Cevdet (2021), “On dörtlerin Tasfiyesinde Cemal Madanoğlu’nun Rolü”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 21 (42): 361-396.
• Kuray, Sarp (2023), “9 Mart Cuntası ve Toplumsal Hareketlerle İlişkisi”, TUİÇ Akademi, https://youtube.com/watch?v=IHpO_QMAj9o&t=13s (26.10.2023).
• Kiverlioğlu, Orhan (2016), Adanmış Hayat (İstanbul: Buhara Yayınları).
• Kurşun, Zekeriya ve Cafer Talha Şeker (2017), “Basra Körfezi’nde İngiliz-Amerikan Rekabeti: Bureymi Krizi’nden Bermuda Konferansı’na Körfez’de Güç Değişimi (1950-1957)”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 10: 235-266.
• Madanoğlu Cuntası İddianamesi (1973), (İstanbul: Boğaziçi Yayınları).
• Mardin, Şerif (1973), “Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics?”, Dedalus, 102 (1): 169-190.
• McCarthy, John D. ve Mayer N. Zald (2015), “Social Movement Organizations”, Goodwin, Jeff ve James M. Jasper (Der.), The Social Movements Reader (Third Edition) (West Sussex: Willey Blackwell Publishing): 159-175.
• Mütercimler, Erol vd. (1998), Bütün Yönleri ile Susurluk (İstanbul: Kaynak Yayınları).
• Olson, Mancur (1965), The Logic of Collective Action (Cambridge: Harvard University Press).
• Öztürk, Emine (2022), “Fikir Kulüpleri Federasyonunda Türkiye İşçi Partisi Milli Demokratik Devrim Hareketi Mücadelesi (1965-1969)”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 17 (57): 386-416.
• Pichardo, Nelson A. (1988), “Resource Mobilization: An Analysis of Conflicting Theoretical Variations”, The Sociological Quarterly, 29 (1): 97-110.
• Poznansky, Michael (2020), “Revisiting Plausible Deniability”, Journal of Strategic Studies, 45 (4): 511-533.
• Parlar, Suat (1998), Kirli İşler İmparatorluğu Uyuşturucu Kaçakçılığı – Mafya, (İstanbul: Bibliotek Yayınları).
• Roosevelt, Kermit (2007), Karşı Darbe, CIA İran’da, (İstanbul: Timaş Yayınları).
• Rubin, Barry (1997), İstanbul Entrikaları (İstanbul: Milliyet Yayınları).
• Sanlı, Ferit S. (2018), “13 Kasım 1960 Tasfiyesine Giden Süreçte Alpaslan Türkeş ve Milli Birlik Komitesi içinde İhtilaf”, Cumhuriyet Tarihi Araştırma Dergisi, 14 (27): 213-249.
• Sunay, Cengiz ve Emre Ezgin (2021), “27 Mayıs Darbesinden 12 Mart Muhtırasına Gidiş ve Sebepleri”, İnsan ve İnsan, 8 (29): 65-80.
• Szabo, Imre G. (2022), “Professionals on tthe Road to Contention: Social Movement Unionism in Healthcare Labour Disputes Across Europe”, Economic and Industrial Democracy, 43 (1): 410-430.
• Şahbaz, Yunus (2018), “12 Mart’a Giden Süreçte Sol Cuntacılığın Teorik ve Tarihsel Arka Planı”, Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 4 (1-2): 1-13.
• Şener, Mustafa (2007), “Türkiye İşçi Partisi”, Gültekingil, Murat (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Sol (İstanbul: İletişim Yayınları): 356-375.
• TBMM Tutanak Dergisi (2012), Mahir Kaynak’ın Meclis Darbeleri Araştırma Komisyonu İfade Tutanakları, 14 Ekim 2012.
• Toker, Metin (1991), “Yarı Silahlı, Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961”, (Ankara: Bilgi Yayınevi).
• Uyar, Hakkı (2020), “Türkiye’de Askeri Darbeler ve Nedenleri Üzerine Bir Analiz Denemesi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20 (Özel Sayı): 77-96.
• Ünlütürk, Memduh (1971), Ders Alalım (Ankara: Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları).
• Wilford, Hugh (2017), America’s Great Game: The CIA's Secret Arabists and the Shaping of the Modern Middle East (New York: Basic Books).
• Yetkin, Çetin (1995), Türkiye’de Askeri Darbeler ve Amerika (Ankara: Ümit Yayınları).
• Yergin, Daniel (2002), Petrol-Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).