Mersin-Mut İlçesi Yörükleri Kadın ve Erkek İç Giyimleri

Year 2015, Issue: 11, 36 - 52, 02.12.2015

Fatma Koç Raziye Çelik

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.66

Abstract

Yörükler, Orta Asya’dan Anadolu’ya yerleşen ve günümüzde kısmen de olsa göçebe kültürünü devam ettiren oymaklardır. Günlük uğraşıları özellikle küçükbaş hayvancılık olan Yörüklerin, yaşam alanları dağlık bölgelerdir. Yörüklerin
kültürel özelliklerinin şekillenmesinde bu uğraşıların ve yaşam şartlarının etkisi
oldukça fazladır. Istar ve çulfalık dokuma yöntemleriyle, hayvanlardan elde edilen yün ve ürettikleri pamuktan giysilik-kefenlik kumaş, halı, kilim gibi çeşitli
tekstil ürünleri oluşturmuşlardır. Yörüklerin giysi kültürleri incelendiğinde, giysi
ve giyinme biçimlerinin yerleşik hayata geçişten etkilendiği fakat özellikle kadın
giysilerinin belli bölgeler ya da oymaklarda gelenekler ve kültür değerleri açısından korunduğu görülmüştür. Mut yöresinde Yörük kadın ve erkekler, tene
giyilen göynek ile iç donu, üzerine üçetek, cepken, altta şalvar veya çakşırdan
oluşan giysiler kullanmışlardır. Bu giysilerin altın, gümüş veya bakır süslerden
oluşan aksesuarlar ve belde ibrişim trablus kuşak ile birlikte kullanıldıkları görülmektedir.

Bu çalışmada;Mersin Mut ilçesi Yörüklerine ait, ten üzerine giyilen iç giyim unsurlarından don ve göynekler ile donlara ait uçkurların tespit edilmesi, yöresel
özelliklerinin belirlenmesi ve ulaşılabilen örneklerin tür, biçim, form, terzilik,
kullanım şekli ve estetik özellikleri açılarından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu
amacı gerçekleştirebilmek için elde edilen don ve göyneklerin, yapım ve kullanım özellikleri ile teknik çizimleri de içeren belgelendirilmesi, kaynak kişiler
tarafından aktarılan bilgiler doğrultusunda, bazı karşılaştırmalar ile yapılmaya
çalışılmıştır. Seçilen konunun, Türk ve Dünya kültür tarihi açısından ilgili literatüre katkıda bulunması ve söz konusu kültür değerlerinin korunmasına katkı
sağlaması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. 

Keywords

Halk Giyimi, Yörükler, İç Giyim, Göynek, İç Donu, Mersin, Mut

References

• Anatolian Kilims (2005). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara: Semih Ofset Matbaacılık Ltd. Şti.
• Barışta, Örcün H. (1994). “Burdur, Çeltikçi, Arvallı’da Damat Giyimi”, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, s. 491- 497.
• Barışta, Örcün H. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Bazin, Marcel (1994). “Orta Toros Yörüklerinden Sarı Keçili Aşireti”, Çev: Hamdi Kara, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, s. 3, s. 141-161.
• Çağdaş Miyase-Nevin Barışeri-Figen Kelleci (1996). “Geleneksel Konya Merkez Kadın ve Erkek İç Giyimlerinde Kıvratma Gömleklerinin Özelliklerinin Belirlenmesi”, Selçuk Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Projesi, Konya.
• Çelik, Raziye (2013). Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki İç Giyim Örneklerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demirtaş, Ali (1993). İçel İli Yakın Çevre İncelemeleri, Ankara.
• Doğan, M. Said-Cihangir Doğan (2004). “Tarihsel Gelişim Sürecinde Yörükler”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, s. 30, s. 15-28.
• Ecer, Ayşe (2010). Bursa Yöresindeki Yerel Giysilerin ve Kumaş Yapılarının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Erden, Atilla (1998). Anadolu Giysi Kültürü, Ankara: Duman Ofset.
• Eröz, Mehmet (1991). Yörükler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Baskı ve Baskıya Hazırlama Tesisleri.
• Görünür, Lale (2005). 19.Yüzyılda Osmanlı Entarisi ve Sadberk Hanım Müzesi Entari Koleksiyonu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İçel İl Yıllığı (1973). İçel Valiliği Yayınları, İçel.
• Koca, Emine-Tuba Vural (2013). “Türk halk Giyim Kuşamında Kullanılan Göynekler” VII. Uluslararası Türk Kültürü, Sanatı ve Kültürel Mirası Koruma Sempozyumu/Sanat Etkinlikleri Bildiriler Kitabı /Bakü-Azerbaycan, 26-29 Haziran, s. 275-284.
• Koç, Fatma-Emine Koca-Leyla Kaya Durmaz (2013). “Giresun–Şebinkarahisar’ın Benzersiz Bir Halk Giysisi Fingo”, II. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür/ Sanat Etkinlikleri Bildirileri, Yöreder ve Akdeniz Üniversitesi, 14-17 Kasım 2014. s.48-56.
• Koç, Fatma-Emine Koca (2012). “The Clothing Culture of the Turks, and the Entari (Part 2: the Entari)”, Folk Life: Journal of Ethnological Studies, s.50/2 s.141-168.
• Koçu, Reşat Ekrem (1969). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları.
• Kum, Naci (1949). “Türkmen, Yörük ve Tahtacılar arasında Tetkikler, Görüşler”, Türk Folklor Araştırmaları, c. 1, s. 5, s. 69-71.
• Sayılır Büyükcan, Şeyda (2013). “Türkiye’de Konar Göçerlerin Sosyo-Tarihsel Yapıları”, Türkiyat Araştırmaları, c. 2, s. 19, s. 23-39.
• Sümer, Faruk (1949). “XVI. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumi Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, c.11, s.511. Türk Ansiklopedisi (1969). “Göç Maddesi”, c. 17, Ankara: MEB Basımevi.
• Uçar, Tevfik Fikret (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarımı, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Ünal, Funda Sevilay (2008). “Ege Bölgesi Kadın Kıyafetleri ve Kullanılan Bazı Sembollerin Anlamları”, Halk Kültüründe Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (1.Baskı), Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi. s.526.
• Yergün Uzay -Z. Gül Ünal (2005). “Mut (Mersin) Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri -2004”, TÜBA-Kültür Envanteri Dergisi, s. 4/2005, s.131-143.
• Weardewn, Jennifer (1993). “The Royal Garments Fabric, Design, Tailoring”, Halı, s. 135-138.
• Wortley Montagu, Mary (1998). Şark Mektupları, Tercümesi: Ahmed Refik, İstanbul: Timaş Yayınları.
• KAYNAK KİŞİLER 1. Zühre Akbaba (1932), Azmak Köyü, Mut-Mersin.
• 2. Cemile Çelik (1955), Mut (Merkez)-Mersin.
• 3. Fatma Pelit (1952), Evren Köyü, Mut-Mersin.
• 4. Ayşe Delice (1954), Tepe Arası Köyü, Mut-Mersin.
• 5. Ayşe Akran (1930), Evren Köyü, Mut-Mersin.
• 6. Ramazan Çelik (1948), Mut (Merkez)-Mersin.