“Normal Hayat Diye Bir Şey Yoktur Dalmaçyalı!”: Yugoslavya’nın Parçalanma Sürecinin Bir Alegorisi Olarak Karaula Filmi

Year 2019, Issue: 2, 48 - 69, 29.09.2019

Seçkin Sevim

https://doi.org/10.46372/arts.610443

Abstract

Yugoslavya
Sosyalist Federal Cumhuriyeti (YSFC), İkinci Dünya Savaşı (1939-1945)
sonrasında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) liderliğindeki Demir
Perde ülkeleri arasında yer almayı reddeder. Kuzey Atlantik Antlaşması
Örgütü’ne (NATO) de dahil olmaz. Daha özgürlükçü bir sosyalizmi benimseyerek
Üçüncü Dünya’nın öncüsü rolünü üstlenir. Yugoslavya, soğuk savaşın hüküm sürdüğü
iki kutuplu dünyada elli yıla yakın bir süre ayakta kalmayı başarır. Kurucu
lideri Josip Broz Tito’nun (1892-1980) ölümü Yugoslavya için sonun başlangıcı
olur. Ekonomik kriz, işsizlik, Batılı yaşam tarzına duyulan özlem ve yükselen
milliyetçilik; “kardeşlik ve birlik” sloganında vücut bulan sosyalizm
ideallerine duyulan inancın içini boşaltır. Yugoslavya, farklı etnik gruplar
arasındaki çatışmaların giderek şiddetlenmesiyle parçalanma sürecine girer.

Bu çalışmada,
yönetmenliğini Rajko Grlic’in (1947-…) yaptığı Karaula (2006) filmi, amaçlı örneklem olarak seçilmiştir. Filmde, Yugoslavya-Arnavutluk
sınırındaki bir karakolda görev yapan farklı etnik gruplara mensup askerler
arasındaki ilişkiler, parçalanma sürecine giren Yugoslavya’nın mikro ölçekteki bir
temsili olarak sunulmuştur. Filmin analizinde Fredric Jameson’ın (1986; 2008b)
Üçüncü Dünya anlatılarının ulusal alegori olarak okunabileceği argümanı temel
alınmış; Arjun Appadurai’nin (2008) “öfke coğrafyası”, “kızgınlık fazlalığı”,
“aşağılama dürtüsü”, “döneklik”, “ihanet”, “sarsılan güven”, “nefret” ve “komşu
dehşeti” kavramlarından yararlanılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Karaula filminin, Yugoslavya’nın
parçalanma sürecine ilişkin Üçüncü Dünya anlatılarına özgü bilinçli ve açık bir
alegori içerdiğini ortaya koymaktır.

Keywords

Alegori, Üçüncü Dünya, Yugoslavya, parçalanma

References

• Ahmad, A. (1987). Jamesons’s Rhetoric of Otherness and “National Alegory”. Social Text 17: 3-25. Alegori. (2019). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. http://sozluk.gov.tr/Allegory. (2019). Oxford English Dictionary. https://www.lexico.com/en/definition/allegoryAppadurai, A. (2008). Küçük Sayılardan Korkmak: Öfkenin Coğrafyası Üzerine Bir Deneme (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: Timsah. Appadurai, A. (2005). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalisation. USA: University of Minnesata Press. Arap, E. ve S. Bayün (2014). Josip Broz Tito. Hukuk Gündemi 2, 80-88.Belge, M. (2017). Üçüncü Dünya Edebiyatı Açısından Türk Romanına Bir Bakış. N. Aksoy ve B. Aksoy (Hzl). Berna Moran’a Armağan: Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış (s. 45-52). İstanbul: İletişim.Bora, T. (1995). Milliyetçiliğin Provokasyonu. İstanbul: Birikim. Grlic, R. (Yönetmen). (2006). Karaula [Film]. Sarajevo: Refresh Productions ve diğer.Iordanova, D. (2007). Balkan Sineması: Alevler İçinde Sinema (Çev. B. Erdoğan). İstanbul: Agora.Jameson, F. (2008a). Büyük Anlatılar: Tür Olarak Romans (Çev. K. Atakay ve T. Birkan). O. Koçak ve T. Birkan (Hzl), Modernizm İdeolojisi (s. 171-209). İstanbul: Metis.Jameson, F. (2008b). Çokuluslu Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Edebiyatı (Çev. K. Atakay ve T. Birkan). O. Koçak ve T. Birkan (Hzl), Modernizm İdeolojisi (s. 365-396). İstanbul: Metis.Jameson, F. (1986). Third-World Literature in the Era of Multinational Capitalism. Social Text 15, 65-88.Mazower, M. (2010). Bizans’ın Çöküşünden Günümüze Balkanlar (Çev. A. Ozil). İstanbul: Alfa.Mazower, M. (2008). Karanlık Kıta: Avrupa’nın 20. Yüzyılı (Çev. M. Moralı). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.Third Word. (2019). Oxford English Dictionary. https://www.lexico.com/en/definition/thirdworld