Birth of Ideology and Its Position on the Axis of Science-Religion

Year 2020, Issue: 4, 76 - 102, 15.09.2020

Saniye Vatandaş

https://doi.org/10.46372/arts.746875

Cited By: 1

Abstract

Ideology is entirely a phenomenon of the modern era not only in terms of its ‘name’ but also of its ‘meanings and functions’. Though its intellectual roots go all the way back to Plato, it has continued its development by being fed by the thoughts of different philosophers, and it was built systematically for the first time in the Age of Enlightenment in terms of both its expected meaning and its functions. The birth of the word ideology and its gaining a systematic form for the first time took place at the time of French Revolution. The meanings and functions of ideology in these early times were formed by making use of certain tensions such as traditional-modern, old-new, reactionary-prograsive, religion-science conflict that had been going on since the 14th century. Previously, it had the meaning of ‘science of thought’. But later it took on different meanings and functions which changed according to its subject. As of today, it has become associated with almost every individual, every state, society, country, ethnic group, lifestyle, philosophy, political and economic system. Therefore, its meaning and function has gained many different dimensions. This study focuses on the pioneers of ideology from Plato to the Enlightenment era and on its process of construction in the Enlightenment era.

Keywords

ideology, enligthtenment, science, religion

İdeolojinin Doğuşu ve Bilim-Din Ekseninde Konumlanması

Abstract

İdeoloji isim açısından tamamen, anlam ve işlevleriyle de büyük oranda modern zamanların bir olgusudur. Düşünsel kökleri Platon’a kadar uzanmakla birlikte, farklı filozofların düşüncelerinden beslenerek gelişimini sürdürmüş ve gerek anlam gerekse kendisinden beklenen işlevleri açısından sistematik bir şekilde ilk kez Aydınlanma çağında inşa olunmuştur. İsmen doğuşu ve ilk sistematik formunu kazanışı Devrim Fransa’sında gerçekleşen ideolojinin bu ilk zamanlardaki anlam ve işlevleri, 14. yüzyıldan beri devam etmekte olan geleneksel-modern, din-bilim, eski-yeni, geri-ileri geriliminden pay alarak oluşmuştur. Doğuş aşamasında “düşünce bilimi” anlamına sahiptir. Fakat kısa süre sonra öznesine göre değişen başka anlamlar ve işlevler üstlenmiştir. Bugün itibarıyla neredeyse her bireyin yanı sıra her devletin, toplumun, ülkenin, toplum kesiminin, siyasal ve ekonomik sistemin ideolojik nitelediklerinden bahsedilecek kadar bireysel ve toplumsal düşüncelere, sistemlere, felsefelere, yaşam tarzlarına ilişikli hâle gelmiş durumdadır. Dolayısıyla anlam ve işlevleriyle çok farklı boyutlar kazanmıştır. Bu inceleme ideolojinin Platon’dan başlayan ve Aydınlanma çağına uzanan süreçteki öncülerini ve Aydınlanma çağındaki inşa sürecini konu edinmektedir.

Keywords

ideoloji, aydınlanma, bilim, din

References

• Allard, E., (1971). Institutionalized Radicalism in Decline of ıdeology, California: University of California Press.
• Althusser, L. (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev. Y. Alp, M. Özışık). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Althusser, L. (2004a). Lenin ve Felsefe. (Çev. Bülent Aksoy, Erol Tulpar, Murat Belge). İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul.
• Althusser, L. (2004b). Sanat Üzerine Yazılar. (Çev. Alp Tümertekin, Z. İlkgelen). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Aster, E. V. (2004). Fransız İhtilali’nin Siyasi ve Sosyal Fikirleri. (Çev. Şennur Şenel). İstanbul: Phoenix Yayınları.
• Aulard, A. (2011). Fransa İnkılâbının Siyasi Tarihi. (Çev. Nazım Poroy). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bayet, A. (1970). Dine Karşı Düşünce Tarihi. (Çev. Cemal Süreya). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Budak, A. (2007). “Osmanlı Modernleşmesi ve Edebiyat”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 18. Ağustos 2007.
• Condillac, E.B. (1989). Duyumlar Üzerine İnceleme. (Çev.: Miraç Katırcıoglu). İstanbul: MEB Yayınları.
• Condillac, E.B. (1992). İnsan Bilgilerinin Kaynağı Üzerine İnceleme. (Çev. Miraç Katırcıoglu). İstanbul: MEB Yayınları.
• Cox, H. (1990). The Secular City, New York: Publishing Company.
• Çelik, N. B. (2005). İdeolojinin Soykütüğü: Marx ve İdeoloji. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çiğdem, A. (1997). Akıl ve Toplumun Özgürleşimi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Eagleton, T. (2005). İdeoloji. (Çev. M. Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Edelman, G. (2004). Enlightenment and the Intellectual Foundations Of Modern Culture, New Haven: Yale University Press.
• Fiske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev. Süleyman İrvan). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Fitzpatrick, J. & McCalman, K. (2004). The Enlightenment World, Routledge.
• Fox, R. (2006), “Corporations’ Ideologies: A New Subfield of Study of Corporate Communication”. Corporate Communications :An International Journal, 11 (4), 353-370.
• Freud, S. (1976). The Question of a Weltanschauung, (in) NewiIntroductory Lectures on Psychoanalysis and Other Works, C. XXII, W.W. New York: Norton and Company.
• Gaxotte, P. (1962). Fransız ihtilali tarihi. (Çev. Semih Tiryakioğlu). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gökberk, M. (1974). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Güngör, N. (2011). İletişim (Kuramlar, Yaklaşımlar). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Hall, S. (2014). Bilimin Geri Tarafı: İdeoloji ve 'Bilgi Sosyolojisi'", Can Şahan (der). İdeoloji Üzerine: Eleştirel İdeoloji Analizleri, İstanbul: Pales Yayınları.
• Hampson, N. (1991). Aydınlanma Çağı, (Çev. Jale Parla). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Hazard, P. (1981). Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme. (Çev. Erol Güngör). İstanbul: Tur Yayınları.
• Heywood, A. (2007). Siyasi İdeolojiler: Bir Giriş. (Çev. Ahmet Kemal Bayram vd.). Ankara: Adres Yayınları.
• Kant, I. (1983). Aydınlanma Nedir?’ Sorusuna Yanıt. Felsefe Yazıları. 6. Kitap., İstanbul: Yazko.
• Laclau, E. (1998). İdeoloji ve Politika. (Çev. Hüseyin Sarıca). İstanbul: Belge Yayınları.
• Larrain, J., (1994). İdeoloji ve Kültürel Kimlik. (Çev. Neşe Nur). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Mardin, Ş. (2006). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Derya Kömürdü, Osman Akınhay). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marx, K. & Engels, F. (2004). Alman İdeolojisi. Çev. T. Ok, O. Geridönmez. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Meriç, C. (1970). İdeoloji. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(21-22), 119-142.
• Mestroviç, G. S. (2004). Uygar Barbarlık. (Çev. Mehmet Özay). İstanbul: Açılım Kitap.
• Örs, H. B. (2009). Postmodern Dünyada İdeolojinin Dönüşümü, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergis. 40. Mart 2009.
• Özlem, D. (1990). Max Weber’de Bilim ve Sosyoloji, İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Paine, T. (2012). Akıl Çağı. (Çev. Ali İhsan Dalgıç). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Platon. (2005). Devlet. (Çev. C. Saraçoğlu, V. Atayman). İstanbul: Bordo-Siyah Yayınları.
• Purvis, T. & Hunt, A. (2014). Söylem, ideoloji. (Çev. Simten Coşar). Moment Dergi, 1(1).
• Reboul, O. (1991) Eğitim Felsefesi. (Çev. Işın Gürbüz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Roberts, J. M. (2011). Avrupa Tarihi. (Çev. Aret Demirkaynak). İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Taylor, C. (2009). Seküler Çağ. (Çev. Dost Körpe). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Tracy, D. D. (1956). Elements d’Idéologie. Paris: Montchretien.
• Urgan, M. (2004). İngiliz Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Van Dijk, T. A. (2019). İdeoloji: Multidisipliner Bir Yaklaşım. (Çev. Ayşe Demir). Ankara: Hece Yayınları.
• Vincent, A. (2006). Modern Politik İdeolojiler. (Çev. Arzu Tüfekçi). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Williams, R. (1990). Marksizm ve Edebiyat. (Çev. E. Tarım). İstanbul: Adam Yayınları.
• Williams, R. (2007). Anahtar Sözcükler: Kültür ve Toplumun Söz Varlığı. (Çev. Savaş Kılıç). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yavuz, M. E. & Geçikli, K. (2008). Gotik Romanda Aydınlanma Karşıtlığı. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2008. 32(1).
• Yaylagül, L. (2014). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot yayınları.
• Yıldırım, C. (1985). Bilim Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitapevi.