Nâzım Hikmet'in Ferhad ile Şirin Oyununda Mimetik Arzu ve Kısır Döngü

Year 2021, Issue: 5, 140 - 164, 17.02.2021

İbrahim Güngör

https://doi.org/10.46372/arts.857199

Abstract

Bu çalışmada temel amaç Nâzım Hikmet’in Ferhad ile Şirin oyununun Rene Girard’ın kapsamlı bir teoremin başlangıç noktası olarak ortaya attığı ‘mimetik arzu’ kavramı çerçevesinde analiz edilmesidir. Girard, edebiyat kuramcısı olarak başladığı akademik çalışmalarına kültürün ve dinin kökenlerine eğildiği bir sentez ile devam etmiştir. Bu esnada da mitleri, kutsal kitapları, romanları ve hatta tiyatro metinlerini çözümlemeleri için sadece bir analiz malzemesi olarak değil aynı zamanda bir kanıt niteliğinde kullanmıştır. Köken olarak bir halk hikâyesine dayanan Ferhad ile Şirin oyunu da ‘mimetik arzu’nun yoğun olarak görüldüğü bir ilişkiler ağına ve rekabetten şiddete uzanan bir çatışma ortamına sahiptir. İlk bakışta romantik görülebilecek yapısının derinlerinde yatan ‘arzunun cehennemi mekanizmaları’ analiz edildiğinde, oyunun Girard’ın ‘romansal hakîkat’ olarak ifade ettiği özellikleri pek çok noktada taşıdığı görülür. Ama oyun sonuna doğru kimi koşut düşünceler ortaya çıkmaya başlar. Bu noktalar Nâzım Hikmet’in toplumcu gerçekçi bakışının oyuna nüfuz etmiş izleri ile Girardyen bir düşüncenin karşı karşıya geldiği anlardır.

Keywords

tiyatro, mimetik arzu, rene girard, ferhad ile şirin, nâzım hikmet

Mimetic Desire and the Vicious Circle in Nâzım Hikmet’s Ferhad and Şirin

Abstract

This study aims to analyse the play Ferhad and Sirin by Nâzım Hikmet within the framework of the concept ‘mimetic desire’ put forward by Rene Girard as a terminus a quo to a comprehensive theory. Girard synthesises the academic work he begins in literary criticism with the origins of culture and religion. In the process he uses myths, religious texts, novels and plays not only as material to be analysed and deciphered but also as evidence. The play Ferhad and Sirin which originates from a folk story yields an environment of conflict in which a dense case of ‘mimetic desire’ is seen in the cobweb of relationships sprawling from rivalry to violence. When the “infernal mechanism of mimetic desire” is analysed underlying what seems at first a romantic structure, the play can be seen to carry at various points what Girard defines as ‘romanesque truth’. However, towards the end of the play some parallel thoughts begin to emerge. These points are where Nâzım Hikmet’s social realist point of view penetrating the text meet Girardian thought.

Keywords

theatre, mimetic desire, rene girard, nâzim hikmet, ferhad and sirin

References

• Bailie, G. (1995). Violence Unveiled: Humanity At The Crossroads. New York: Crossroad.
• Fleming, C. (2014). Mimesis, Violence, and the Sacred: An Overview of the Thought of Rene Girard. S.Cowdell, C. Fleming, J. Hodge (Ed.), Violence, Desire, And The Sacred (s. 1-13). Broadway/Bedford: Bloomsbury.
• Girard, R. (1978). Interview with Rene Girard. Diacritics, 8, 1, Special Issue on the Work of Rene Girard, 31-54 .
• Girard, R. (1991). Theatre of Envy: William Shakespeare. Indiana: St. Augustine’s.
• Girard, R. (2003). Şiddet ve Kutsal (Çev. N. Alpay). İstanbul: Kanat Kitap.
• Girard, R. (2005). Günah Keçisi (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Kanat Kitap.
• Girard, R. (2013). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat: Edebi Yapıda Ben ve Öteki (Çev. A. E. İldem). İstanbul: Metis.
• Girard, R. (2018). Dünyanın Kuruluşundan Beri Gizli Kalmış Sırlar (Çev. A.Berktay). İstanbul: Alfa.
• Hikmet, N. (1987). Ferhad ile Şirin (Toplu Oyunları 2). İstanbul: Adam.
• Seyidoğlu, B. (2002). Ferhad ile Şirin. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 19, 133-135.
• Timurtaş, F. K. (1959). Türk Edebiyatında Hüsrev ü Şirin ve Ferhad ü Şirin Hikayesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDE Dergisi, 9 (12), 65-88.