Ankara'nın Galatlı Sakinleri Tektosaglar

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 75 - 105, 15.08.2023

Sümeyra Koçin

Öz

Anadolu, MÖ 3. yüzyılda Balkanlar üzerinden Hellas’a, ardından da kabileler halinde Küçük Asya’ya hareket ettiğini bildiğimiz Keltlerin, kitlesel göç hareketine tanıklık etmiştir. Anadolu'ya göçlerinin tarihi takribi MÖ 278/77 olarak belirtilen Keltlerin Anadolu’daki serüvenlerinin başlamasıyla bu topluluğa ait üç kolun adı kaynaklarda zikredilmeye başlanmıştır. Üç gens, üç populis ya da üç etnos olarak adlandırılan bu boylar Tolistobogiler, Trokmiler ve Tektosaglar’dır. Hellespontos’a Trokmiler, Ionia’ya Tolistobogiler, Frigya Bölgesine de Tektosaglar yerleşmişlerdir. MÖ 25’te Galatia eyaleti kurulmuş; ardından da yeni kurulan Ankyra şehri Tektosag topraklarına dahil edilmiştir. Şehrin adı epigrafik buluntularında işaret ettiğine göre Tektosaglar ile anılmış ve Sebaste Tektosages (Σεβαστὴ Τεκτοςάγης) olarak adlandırılmıştır. Bu çalışma, Galatyalı Tektosag boyunun Roma dönemi Ankyra kentindeki tarihi varlığının arka planını odağa almaktadır. Başka bir ifade ile bu çalışmada, Galat Tektosaglarının Avrupa’daki kökenlerinden başlayıp Ankara bölgesindeki varlıklarına dek geçen süreç, Tektosagların tarihi varlığı ve Roma dönemi Ankyrasındaki konumları ele alınmaktadır. Bunu yaparken Tektosag boyuna gönderme yapan belirli Roma dönemi Ankyra’ya ait yazıt ve kaynaklar, hareket noktası olmaktadır. Augustus Tapınağı’nın antae duvarında yer alan Rahipler Listesi, günümüze ulaşmış heykel kaideleri ve sikkeler Tektosagların belirli yönleri ile Kelt kimliklerini korurken birçok boyutta imparatorluğa entegre olduklarına işaret etmektedir. Ankyra’nın kuruluş efsanelerinde Galatların dinamik konumu da bu bağlamda ele alınmıştır. Augustus’un hükmü altında Galatların Roma İmparatorluğu’na dahil edilmeleriyle Galat elitleri imparatorluk hizmetlerine girmişlerdir. Böylelikle Roma’nın görev ve sorumluluklarının taşıyıcıları olarak görülmüşlerdir. Galat kültür varlığı Hellen etkisi altına girmiş ve yavaş yavaş imparatorluk ile uyumlu hale gelmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Tektosaglar, Keltler, Galatlar, Ankyra, Augustus Tapınağı, Kuruluş Efsaneleri

Galat Residents of Ankara : Tectosages

Öz

Anatolia witnessed the mass migration of the Celts, whom we know moved from the Balkans to Hellas in the 3rd century BC and then migrated in tribal formations to Asia Minor. With the initiation of the Galatians’ adventure in Anatolia, whose migration to Anatolia is approximately stated as 278/77 BC, the sources started mentioning the names of the three tribes belonging to this community. These tribes, called Tolistobogii, Trocmi, and Tectosages, are referred to as three gentes/ populis/ ethnos. The Trocmi settled in Hellespontos, the Tolistobogii in Ionia, and the Tectosages in regions of Phrygia. In 25 BC, the province of Galatia was founded, and later, the newly established city of Ancyra was incorporated into lands of the Tectosages. According to epigraphic findings, the name of the city was associated with the Tectosages and was named Sebaste Tectosages (Σεβαστὴ Τεκτοςάγης). This study focuses on historical context of the Galatian tribe Tectosages in the city of Ancyra during the Roman period. In other words, in this study, the process from the origins of Galatian Tectosages in Europe to their presence in the Ankara region is examined, encompassing the historical existence of Tectosages and furthermore their position in the Roman-era Ankyra is discussed. While doing this, the inscriptions and sources related to specific Roman-era Ancyra, which refer to the Tectosages tribe, are the starting point. The Priests List on the antae wall of the Temple of Augustus, surviving statue bases and coins signifies that Tectosages were integrated into the empire in multi-dimensions while preserving certain aspects of their Celtic. Under the rule of Augustus, the inclusion of the Galatians into the Roman Empire and the Galatian elites entered the imperial service and were thus being perceived as the carriers of Roman duties and responsibilities. The dynamic role of the Galatians in Ankyra’nın foundation myths are also considered in this context. The Galatian cultural heritage underwent Hellenistic influence and gradually became compatible with the empire.

Anahtar Kelimeler

Tectosages, Celts, Galatians, Ancyra, Temple of Augustus, Foundation Legends

Kaynakça

• Akyol, H. (2022). Roma-Bizans Döneminde Ankara Siyasi,Fiziki, İdari, Sosyo- Ekonomik ve Dini Yapı. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Arslan, M. (2004). Galatya Krallığı ve Roma Dönemi Ankyra Şehir Sikkeleri. Ankara Ticaret Odası.
• Arslan, M. (2006). Pessinus ve Tavium Sikkeleri. Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2005 Yıllığı, AMMY. s.125-184.
• Arslan, M. (2000). Antikçağ Anadolu’sunun Savaşçı Kavmi: Galatlar. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bennett. J. (2003). Ancyra, Metropolis Provinciae Galatiae. Wilson P. R. (Ed.). The Archaeology of Roman Towns: Studies in Honour of John S. Wacher. 1–12.
• Bennett, J. (2019). The Annexation of Galatia Reviewed. Adalya. 223-257.
• Bosch, E. (1967). Quellen zur Geschichte der Stadt Ankara im Altertum. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Busbecq, O. G. (2005). Ogier Ghiselin von Busbecq 1926 Türk Mektupları. (Türkömer, D. Çev.) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Byzanz, von S., Billerbeck M. (2006). Stephani Byzantii Ethnica, Volumen I_ Alpha – Gamma. Walter de Gruyter.
• Chaniotis, A. (2009). Antike Mythen Medien, Transformationen und Konstruktionen. (Ed. Walde, C. & Dill, U.) s. 313-338. Walter de Gruyter.
• Coşkun, A. (2007). Von der ‘Geißel Asiens’ zu ‘kaiserfrommen’ Reichsbewohnernern. Studien zur Geschichte der Galater unter besondere Berücksichtigung der amicitia populi Romani und the göttlichen Verehrung des Augustus (3. Jh. n – 2. Jh. n. Chr.). Trier: Universität Trier.
• Coşkun, A. (2009). Der Ankyrner Kaiserkult und die Transformation galatischer und phrygisch-galatischer Identitaeten in Zentralanotolien im Spiegel der Münzquellen. A.C./Heinz Heinen/Stefan Pfeiffer (eds.): Repräsentation von Identität und Zugehörigkeit im Osten der griechisch-römischen Welt, 173-211.
• Coşkun, A. (2012). Intercultural Anthroponomy in Hellenistic and Roman Galatia. Gephyra. (9): 51-69.
• Coşkun, A. (2013). Belonging and Isolation in Central Anatolia: The Galatians in the Graeco-Roman World. Ager, S. L. & Faber, R. A. (Ed.). s. 73-95. University of Toronto Press.
• Coşkun, A. (2022). Galatian Victories and Other Studies into the Agency and Identity of the Galatians in the Hellenistic and Early Roman Periods. Peeters.
• Cunliffe, B. (2018). The Ancient Celts. Oxford University Press.
• Darbyshire, G, G., Mitchell, S. &, Vardar, L. (2000). The Galatian Settlement in Asia Minor. Anatolian Studies (50). s. 75-97.
• Dmitriev, S. (2007). Memnon on the Siege of Heraclea Pontica by Prusias I and the War between the Kingdoms of Bithynia and Pergamum. The Journal of Hellenic Studies (127): s.133-138.
• Doğancı, K. & Altın, R. (2023). Principatus Devri Küçük Asya'sında Romalı Magistratus'ların İsmiyle Anılan Agonlar. Archivum Anatolicum. (17). 143-171.
• Dürüşken, Ç. (2007) Caesar Augustus, Monumentum Ancyranum, Ankara Anıtı. Kabalcı Yayınevi.
• Edwards, H.J. (1930). Caesar, De Bello Gallico / The Gallic War. Harvard University Press.
• https://www.loebclassics.com/view/LCL072/1917/volume.xml Erzen, A. (2010). İlkçağda Ankara. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Forster, B. O. (1967). Livy, From the foudation of the City, vols. I-IV, Warmington E. H. (Ed.). Harvard University Press.
• http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0151%3Abook%3D1%3Achapter%3D4 Gale, L. (2017). The Hellenistic Galatians: Representation and Self-presentation. Yayınlanmış Doktora Tezi. Edinburgh Üniversitesi.
• Guštin, M. (2006). Celts in the Balkans. J. T. Koch (Ed). Celtic Culture. A Historical Encyclopedia. c. I. Celti, A, ABC- Clio. s.155-159.
• Güven, S. (1998). Displaying the Res Gestae of Augustus: A Monument of Imperial Image for All. Journal of the Architectural Historians (57/1):30-45.
• Iustinus. (1659). Historiarum Philippicarum et Totius Mundi Originum. Amstelodami. https://books.google.com.tr/books?id=xcBjAAAAcAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_atb&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
• Jones, H. L. (1923). Strabo, Geography, Books 3-5. Loeb Classical Library . Harvard University Press.
• Jones, H. L. (1928). Strabo, Geography, Books 10-12. Loeb Classical Library 49. Harvard University Press.
• Jones, W.H.S (1968). Pausanias, Helledos Periegeseos Description of Greece, c. I-IV. (Ed. E. Capps, T.E. Page, W.H.D. Rouse).Harvard University Press.http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0525.tlg001.perseus-eng1:1.8.1
• Kabelko, O. (2006). “Phaennis’ Oracle” (Zosim. II. 36–37) and the Galatians’ Passage to Asia Minor // “Troianer sind wir gewesen” – Migrationen in der antiken Welt. / Hrsg. v. E. Olshausen und H. Sonnabend / Geographica Historica (21). Band 21. s 211–228.
• Kadıoğlu, M & Görkay, K. (2007). Yeni Arkeolojik Araştırmalar Işığında MHTPOΠΟΛΙΣ THΣ ΓΑΛΑΤΙΑΣ: ANKYRA. Anadolu. s.21-153.
• Kadıoğlu, M , Görkay, K. & Mitchell, S. (2011). Roma Döneminde Ankyra. Yapı Kredi YayınlarıKoch, J. T. (2007). An Atlas for Celtic Studies. Oxbow Books.
• Karl, R. & Minard, A. (2006). “Galatia”, Celtic Culture. A Historical Encyclopedia. c. I. Celti, A.
• Kaya, M. A. (2011). Anadolu’da Galatlar ve Galatya Tarihi. Çizgi Kitabevi.
• Kaya, M. A. (2012). “Keltlerin Anadolu’ya Göçü: Göç Nedenleri, Yolları ve İlk On Yıl”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. (13). s.1-16.
• Koch, J. T. (2006). Celtic Culture. A Historical Encyclopedia. c. I. A-Celti, ABC-Clio.
• Koch, J.T. (2007). An Atlas for Celtic Studies: Archaeology and Names in Ancient Europe and Early Medieval Ireland. Oxford.
• Kruta, V. (1989). Les Celtes des Gaules d'après l'archéologie Geschichte und Kultur der Kelten. Carl Winter Universitätsverlag, s.33-51.
• Kumandaş, Yanmaz, H. (2016). Galatlar ve Galatia Bölgesi Pessinus Darplı Sikkelerinde Galatların İzleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt 9(44): 716-734.
• Lambert, P. Y. (1994). La langue gauloise: description linguistique, commentaire d'inscriptions choisies. Errance. Matsumura, K. (2006). Animal and Human Skeletons from Late Stratum II Pits at Kaman-Kalehöyük. AAS, (16), s.97-110
• Mayor, A. (2014). The Amazons Lives and Legends of Warrior Women Across the Ancient World. Princeton University Press.
• Minard, A. (2006). “Ancyra”, Celtic Culture. A Historical Encyclopedia. c.A-Celti., (Ed.), J. T.
• Mitchel, S. & Frech, D. (2012) The Greek and Latin Inscriptions of Ankara Vol I From Augustus to the end of the Third Century AD. Verlag C. H. Beck München.
• Mitchell, S. (1993). Anatolia, Land Men and Gods in Asia Minor, Vol. I: the Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule. Oxford.
• Paradiso, A. (2021). Apollonios of Aphrodisias. Worthington I. (Ed.), In Jacoby Online. Brill's New Jacoby, Second Edition, Part III, 740. Leiden.
• http://dx.doi.org.ezproxy.is.ed.ac.uk/10.1163/1873-5363_bnj2_a740 Pausanias. (1903). Graeciae Descriptio. Leipzig. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0159%3Abook%3D1%3Achapter%3D8%3Asection%3D1 Pekman, A. (2000). Strabon Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası, Kitap XII-XIII-XIV. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Rackham, H. (1969). Plinius Naturalis Historia Natural History c. I-X. Warmington, E. H. (Ed.), Harvard University Press.
• http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0137:book=1:chapter=dedication&highlight=plinius Rankin, H.D. (1998). Celts and Classical World. London.
• Rickman G. E. (1980). The Grain Trade under the Roman Empire. Memoirs of the American Academy in Rome.(36) ,The Seaborne Commerce of Ancient Rome: Studies in Archaeology and History , 261-275.
• Sage, E. T. (1936). Livy. History of Rome. William Heinemann . Harvard University Press.
• Selinsky, P. (2015). Celtic Ritual Activity at Gordion, Turkey: Evidence from Mortuary Contexts and Skeletal Analysis. International Journal of Osteoarchaeology Int. J. Osteoarchaeol (25): 213–225.
• Sherk, R. (1980). Roman Galatia: The Governors from 25 B.C. to A.D. 114. H. Temporini (Ed.), Halbband Politische Geschichte (Provinzen und Randvölker: Griechischer Balkanraum; Kleinasien [Forts.]) s. 954-1052. Berlin, Boston: De Gruyter.
• Sökmen Adalı, E. (2023). İmparatorluk İmgesi Olarak Politik Peyzajda Ankyra Roma ve Augustus Tapınağı. Journal of Spatial Planning and Design, 3(1), 1-15.
• Strobel K. (2009). The Galatians in the Roman Empire. Historical tradition and ethnic identity in Hellenistic and Roman Asia Minor. Derks T. & Roymans N. (Ed.), Ethnic Constructs in Antiquity the role of power and tradition. Amsterdam University Press. 117-144.
• Strobel, K. (1991). Die Galater im hellenischen Kleinasien Historische aspekte einer keltischen Staatenbildung. Hellenischen Studien Gedenkschrift für Hermann Bengtson. München. 101-134.
• Strobel, K. (2006). Tectosages. Cancik, H. & Schneider, H. (Ed.), Brill’s New Pauly, Cilt Antiquity (çev. Salazar, C.F.) http://dx.doi.org/10.1163/1574-9347_bnp_e1202230 Uzunarslan, A. (2021) Roma İmparatorluk Dönemi’nde Ankyra’da Agonistik Festivaller. Asırlık Çınar Anadolu Medeniyetleri Müzesi 100 Yaşında. (der. Y. Kıraç, U. Alagöz, Z. F. Taşkıran, A. Alpagut) , 315-342.
• Vardar, L. (2004). Galatia Bölgesi Kaleleri/Yerleşmeleri Yüzey Araştırması: Ankara ve Kırıkkale İlleri. Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2003-2004 Yıllığı. s.315-330.
• Yörükhan, G. (2009). A Study on Celtic/Galatian İmpacts on the Settlement Pattern in Anatolia Before the Roman-era. Yayınlanmış Doktora Tezi. Ortadoğu Teknik Üniversitesi. Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.